2024 klima aldaketan-en iturria ikusi

Artikulu honek '''2024'''. urtean [[berotze global]]aren eta [[klima-aldaketa]]ren ondorioak neurtu, aurreikusi, arindu eta haietara egokitzeko gertakariak, ikerketen emaitzak, aurrerapen zientifiko eta teknologikoak eta giza ekintzak dokumentatzen ditu.

== Laburpenak ==
* «Krisi klimatikoa da gizateriak aurre egin behar dion behin betiko erronka, eta estuki lotuta dago desberdintasun krisiarekin; horren lekuko dira gero eta handiagoa den [[elikadura segurtasun]]ik eza eta herritarren joan-etorriak, baita [[bioaniztasunaren galera]] ere» &ndash; [[Celeste Saul]]o, [[Munduko Meteorologia Erakundea]]ren idazkari orokorra, ''State of the Climate 2023''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=2023 Marked Warmest Year on Record, Confirms WMO Report {{!}} Weather.com|hizkuntza=en-IN|url=https://weather.com/en-IN/india/climate-change/news/2024-03-20-2023-marked-warmest-year-on-record-confirms-wmo-report|aldizkaria=The Weather Channel|sartze-data=2024-10-30}}</ref>
* Urria: "Gizateriaren historian lehen aldiz, [[ziklo hidrologiko]]a desorekatuta dago, eta horrek guztiontzako etorkizun ekitatibo eta iraunkorra zapaltzen du."<ref>{{Erreferentzia|izenburua=https://economicsofwater.watercommission.org/report/economics-of-wate…|data=2024-10-20|url=https://archive.today/20241020040653/https://economicsofwater.watercommission.org/report/economics-of-water.pdf|aldizkaria=archive.ph|sartze-data=2024-10-30}}</ref>
* Azaroaren 12: [[COP29]] Konferentzian, [[António Guterres]] [[Nazio Batuen Erakundeko Idazkari Orokorra]]k esan zuen 2024 "master class bat izan dela klimaren suntsipenean". 

== Neurketak eta estatistikak ==
* [[Otsailaren 5]] &ndash; 
**  ''[[Proceedings of the National Academy of Sciences]]'' aldizkarian argitaratutako ikerketa batek proposatu zuen [[urakan haizeen Saffir-Simpson eskala]]n "6. kategoria" gehitzea, publikoari ekaitzen arriskua hobetu adierazi ahal izateko, eta ohartarazi zuten hainbat ekaitzek jada lortu zutela intentsitate hori<ref>{{Erreferentzia|izena=Michael F.|abizena=Wehner|izenburua=The growing inadequacy of an open-ended Saffir–Simpson hurricane wind scale in a warming world|hizkuntza=en|abizena2=Kossin|izena2=James P.|data=2024-02-13|url=https://pnas.org/doi/10.1073/pnas.2308901121|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences|alea=7|zenbakia=121|issn=0027-8424|pmid=38315843|pmc=PMC10873601|doi=10.1073/pnas.2308901121|sartze-data=2024-03-10}}</ref>. 
**  ''[[Nature Climate Change]]'' aldizkarian argitaratutako ikerketa batek, [[Demospongiae]] [[belaki]]en exoeskeletoetan erregistratutako 300 urteko ozeanoetako tenperaturen neurketan oinarritua, adierazi zuen berotze globala [[1860ko hamarkada]]n hasi zela (ozeanoetako gainazaleko tenperaturak adierazitakoa baino 80 urte lehenago) eta, dagoeneko, 2020an [[industria iraultza]]ren aurreko tenperatura baino 1,7 °C gorago geundela, [[IPCC]]ren estimazioa baino 0,5 °C gorago<ref>{{Erreferentzia|izena=Malcolm T.|abizena=McCulloch|izenburua=300 years of sclerosponge thermometry shows global warming has exceeded 1.5 °C|orrialdeak=171–177|hizkuntza=en|abizena2=Winter|abizena3=Sherman|abizena4=Trotter|izena2=Amos|izena3=Clark E.|izena4=Julie A.|data=2024-02|url=https://www.nature.com/articles/s41558-023-01919-7|aldizkaria=Nature Climate Change|alea=2|zenbakia=14|issn=1758-6798|doi=10.1038/s41558-023-01919-7|sartze-data=2024-03-10}}</ref>. 
* Otsaila &ndash; (txostena) [[Copernicus Climate Change Service]]n analisi batek adierazi zuen 2023ko otsailetik 2024ko urtarrilera bitarte mundu mailako bataz besteko airearen tenperaturak 1,5 °C-en muga gainditu zuela lehenengo aldiz. Urte bakar batean gainditzeak ez du suposatzen [[Parisko Hitzarmena (2015)|2015eko Parisko Hitzarmenak]] jasotakoa gainditzen duenik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=World's first year-long breach of key 1.5C warming limit|hizkuntza=en-GB|data=2024-02-08|url=https://www.bbc.com/news/science-environment-68110310|sartze-data=2024-03-10}}</ref>.
* [[Otsailaren 13]] &ndash;  ''Current Issues in Tourism'' aldizkarian argitaratutako ikerketa batek ondorioztatu zuen AEBko [[eski]] denboraldia murriztu zela 1960-1979 tartetik 2000-2019 tartera 5,5 eta 7,1 eguneko tartean, eta horrek urtero 252 milioi [[dolar estatubatuar]]reko galera suposatzen ziola sektoreari<ref>{{Erreferentzia|izena=Daniel|abizena=Scott|izenburua=How climate change is damaging the US ski industry|orrialdeak=1–17|hizkuntza=en|abizena2=Steiger|izena2=Robert|data=2024-02-13|url=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13683500.2024.2314700|aldizkaria=Current Issues in Tourism|issn=1368-3500|doi=10.1080/13683500.2024.2314700|sartze-data=2024-03-10}}</ref>.
* [[Martxoaren 18]] &ndash; (txostena) [[Maineko Unibertsitatea|Maineko Unibertsitateko]] Klima Analisi taldeak [[NOAA]]ren datuak aztertu zituen eta ondorioztatu zuen 2023ko martxoaren erdialdean [[itsas gainazalaren tenperatura]]k maximoa erregistratu zuela, eta hortik aurrera egunero egon zela maximoetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Laura|abizena=Paddison|izenburua=Global ocean heat has been at record levels every single day for the last year|hizkuntza=en|data=2024-03-18|url=https://www.cnn.com/2024/03/18/climate/ocean-heat-record-year-climate-intl/index.html|aldizkaria=CNN|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Martxoaren 21]] &ndash;  ''[[Communications Earth & Environment]]'' aldizkarian argitaratutako ikerketa batek ondorioztatu zuen tenperaturen igoerak modu iraunkorrean handitzen duela [[inflazio]]a hamabi hilabetez, bai errenta altuko herrialdeetan, bai errenta baxuko herrialdeetan; presio inflazionistak handiagoak dira behe-latitudeetan, eta urtarokotasun handia dute goi-latitudeetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Maximilian|abizena=Kotz|izenburua=Global warming and heat extremes to enhance inflationary pressures|orrialdeak=1–13|hizkuntza=en|abizena2=Kuik|abizena3=Lis|abizena4=Nickel|izena2=Friderike|izena3=Eliza|izena4=Christiane|data=2024-03-21|url=https://www.nature.com/articles/s43247-023-01173-x|aldizkaria=Communications Earth & Environment|alea=1|zenbakia=5|issn=2662-4435|doi=10.1038/s43247-023-01173-x|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Maiatzaren 8]] &ndash; (txostena) [[Ember]]ren txostenaren arabera, [[energia berriztagarri]]ak munduko elektrizitate sorreraren %30 izan zen 2023an<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Global Electricity Review 2024|hizkuntza=en-US|url=https://ember-energy.org/latest-insights/global-electricity-review-2024/|aldizkaria=Ember|sartze-data=2024-10-30}}</ref>. 
* [[Maiatzaren 28]] &ndash;  [[Climate Central]]ek, [[Gurutze Gorri]]ko Klima Zentroak eta [[World Weather Attribution]]ek argitaratutako ikerketa batek ondorioztatu zuen aurreko hamabi hilabeteetan, gizakiek eragindako klima aldaketak aurreko urteko mugako bero-boladetako 26 egun gehigarri ekarri zituela<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Climate change and the escalation of global extreme heat: Assessing and addressing the risks {{!}} PreventionWeb|hizkuntza=en|data=2024-05-29|url=https://www.preventionweb.net/publication/climate-change-and-escalation-global-extreme-heat-assessing-and-addressing-risks|aldizkaria=www.preventionweb.net|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Ekainaren 11]] &ndash;  ''[[Earth System Science Data]]'' aldizkarian argitaratutako ikerketa batek estimatu zuen gizakien sortutako [[oxido nitroso]] emisioak %40 hazi zirela 1980 eta 2020 artean, [[CMIP6]] ereduak aurreikusitako eskenatoki guztietako proiekzioak baino gorago<ref>{{Erreferentzia|izena=Hanqin|abizena=Tian|izenburua=Global nitrous oxide budget (1980–2020)|orrialdeak=2543–2604|hizkuntza=English|abizena2=Pan|abizena3=Thompson|abizena4=Canadell|abizena5=Suntharalingam|abizena6=Regnier|abizena7=Davidson|abizena8=Prather|abizena9=Ciais|izena2=Naiqing|izena3=Rona L.|izena4=Josep G.|izena5=Parvadha|izena6=Pierre|izena7=Eric A.|izena8=Michael|izena9=Philippe|data=2024-06-11|url=https://essd.copernicus.org/articles/16/2543/2024/|aldizkaria=Earth System Science Data|alea=6|zenbakia=16|issn=1866-3508|doi=10.5194/essd-16-2543-2024|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Uztailaren 1]] &ndash; (txostena) [[Beryl urakana]]k, [[Atlantikoa]]n inoiz erregistratutako [[Urakan haizeen Saffir-Simpson eskala|5. kategoriako]] ekaitzik goiztiarrena, errekorrak hautsi zituen azkartze, indarra eta kokapenari dagokionez ekainean gertatutako [[urakan]] batentzat<ref>{{Erreferentzia|izena=Mary Gilbert, Elizabeth|abizena=Wolfe|izenburua=Beryl strengthens into the earliest Category 5 Atlantic hurricane on record after devastating Windward Islands|hizkuntza=en|data=2024-07-01|url=https://www.cnn.com/2024/07/01/weather/hurricane-beryl-caribbean-landfall-monday/index.html|aldizkaria=CNN|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Uztailaren 9]] &ndash;  lehen aldiz, hamabi hilabeteko tartea batean (2024ko ekainera arte), Lurreko batezbesteko tenperaturak 1,5 °C gainditu zituen Industria Iraultza aurreko oinarritik<ref>{{Erreferentzia|izena=Derek|abizena=Harrison|izenburua=Average Global Temperature Has Warmed 1.5 Degrees Celsius Above Pre-industrial Levels for 12 Months in a Row|hizkuntza=en-US|data=2024-07-09|url=https://insideclimatenews.org/news/09072024/average-global-temperatures-above-pre-industrial-levels-for-12-months/|aldizkaria=Inside Climate News|sartze-data=2024-10-30}}</ref>. 
* [[Uztailaren 21]] &ndash; (txostena) batezbesteko tenperatura globalaren eguneko errekorra gainditu zen, 17,09 °C, 2023ko uztailaren 6an ezarri zen 17,08 °Cak gaindituz. Oro har, 2024ko uda izan zen inoizko beroena<ref>{{Erreferentzia|izena=Baigorri Argitaletxea|abizena=SA|izenburua=Inoizko udarik beroena izan da aurtengoa... datorren urtekora arte|hizkuntza=eu|data=2024-09-06|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2024-09-07/hemeroteca_articles/inoizko-udarik-beroena-izan-da-aurtengoa-datorren-urtekora-arte|aldizkaria=GARA|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Abuztuaren 28]] &ndash;  ''[[Nature]]'' aldizkarian argitaratutako ikerketa batek ondorioztatu zuen 2023ko ekaina-iraila bitarteko [[2023ko Kanada baso-suteak|Kanadako baso-suteek]] atmosferara [[berotegi efektu gasen igorpen]]a [[Txina]], [[India]] eta [[Ameriketako Estatu Batuak]] ezik, munduko beste herrialde guztiena baino handiagoa izan zela<ref>{{Erreferentzia|izena=Brendan|abizena=Byrne|izenburua=Carbon emissions from the 2023 Canadian wildfires|orrialdeak=835–839|hizkuntza=en|abizena2=Liu|abizena3=Bowman|abizena4=Pascolini-Campbell|abizena5=Chatterjee|abizena6=Pandey|abizena7=Miyazaki|abizena8=van der Werf|abizena9=Wunch|izena2=Junjie|izena3=Kevin W.|izena4=Madeleine|izena5=Abhishek|izena6=Sudhanshu|izena7=Kazuyuki|izena8=Guido R.|izena9=Debra|data=2024-09|url=https://www.nature.com/articles/s41586-024-07878-z|aldizkaria=Nature|alea=8031|zenbakia=633|issn=1476-4687|pmid=39198654|pmc=PMC11424480|doi=10.1038/s41586-024-07878-z|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Azaroaren 20]] &ndash; ''Environmental Research: Climate'' aldizkarian argitaratutako [[2024ko Atlantikoko urakan denboraldia]]ri buruzko ikerketa batek estimatu zuen klima aldaketaren ondorioz emandako itsasoko uraren tenperaturaren igoerak [[urakan]]en gehienezko haizearen abiadura handitu dutela 14–45 km/h artean, tartean [[Helene urakana (2024)|Helene]] (26 km/h) eta [[Milton urakana (2024)|Milton]] urakanetan (39 km/h)<ref>{{Erreferentzia|izena=Daniel M|abizena=Gilford|izenburua=Human-caused ocean warming has intensified recent hurricanes|orrialdeak=045019|abizena2=Giguere|abizena3=Pershing|izena2=Joseph|izena3=Andrew J|data=2024-11-20|url=|aldizkaria=Environmental Research: Climate|alea=4|zenbakia=3|issn=2752-5295|doi=10.1088/2752-5295/ad8d02|sartze-data=2025-01-10}}</ref>.

== Gertakari eta fenomeno naturalak ==
* [[Urtarrila]] &ndash; ''[[Annual Review of Marine Science]]'' aldizkarian argitaratutako ikerketa baten arabera, kostaldeko [[Maila freatiko|geruza freatikoak]] igotzeak eta haien [[gazitasun]]a lurrerantz mugitzeak —«neurri handi batean ezkutukoak eta hautemanezinak» dira haien kalteak— eragiten du kostaldeko 1.546 komunitate potentzialki zaurgarriak izatea, [[itsas mailaren igoera]]k eragindako gainazala urpean geratu baino hamarkada batzuk lehenago<ref>{{Erreferentzia|izena=Shellie|abizena=Habel|izenburua=Hidden Threat: The Influence of Sea-Level Rise on Coastal Groundwater and the Convergence of Impacts on Municipal Infrastructure|orrialdeak=81–103|hizkuntza=en|abizena2=Fletcher|abizena3=Barbee|abizena4=Fornace|izena2=Charles H.|izena3=Matthew M.|izena4=Kyrstin L.|data=2024-01-17|url=https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-marine-020923-120737|aldizkaria=Annual Review of Marine Science|alea=1|zenbakia=16|issn=1941-1405|doi=10.1146/annurev-marine-020923-120737|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Otsailaren 12]] &ndash; [[First Street Foundation]] irabazi asmorik gabeko fundazioak argitaratutako ikerketa batek jakinarazi zuen ingurumen araudiak [[airearen kalitat]]ean eragindako hobekuntzak partzialki baliogabetzen ari direla klima aldaketak eragindako «zigor klimatiko» batengatik, bereziki [[baso sute]]en gorakadak eragindako [[Partikula eseki|PM2,5]] partikulen gorakadagatik.
* [[Otsailaren 28]] &ndash; ''[[Weather and Climate Dynamics]]''en argitaratutako ikerketa batek estatistikoki lotu zituen [[Artiko]]ko izotz galera klima epelago eta lehorrago batekin Europan. Horrek aukera ematen du Europako udako eguraldia aurreko neguko datuekin hobeto iragartzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Marilena|abizena=Oltmanns|izenburua=European summer weather linked to North Atlantic freshwater anomalies in preceding years|orrialdeak=109–132|hizkuntza=English|abizena2=Holliday|abizena3=Screen|abizena4=Moat|abizena5=Josey|abizena6=Evans|abizena7=Bacon|izena2=N. Penny|izena3=James|izena4=Ben I.|izena5=Simon A.|izena6=D. Gwyn|izena7=Sheldon|data=2024-02-28|url=https://wcd.copernicus.org/articles/5/109/2024/|aldizkaria=Weather and Climate Dynamics|alea=1|zenbakia=5|doi=10.5194/wcd-5-109-2024|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Martxoaren 25]] &ndash; ''[[Oecologia]]'' aldizkarian argitaratutako ikerketa batek ondorioztatu zuen beroketa globalak, eta euriaren zein baso-suteen maiztasunak eta indarrak, [[polen]]aren aniztasuna gutxitu zuela, [[Arro Handia]]n eta [[Sierra Nevada (AEB)|Sierra Nevadan]] aurki zitekeen polen-aberastasunari eraginez<ref>{{Erreferentzia|izena=Behnaz|abizena=Balmaki|izenburua=Effects of climate change on Lepidoptera pollen loads and their pollination services in space and time|orrialdeak=751–759|hizkuntza=en|abizena2=Rostami|abizena3=Allen|abizena4=Dyer|izena2=Masoud A.|izena3=Julie M.|izena4=Lee A.|data=2024-04-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s00442-024-05533-y|aldizkaria=Oecologia|alea=4|zenbakia=204|issn=1432-1939|doi=10.1007/s00442-024-05533-y|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Martxoaren 26]] &ndash; ''Nature''n argitaratutako ikerketa baten arabera, egoera jakin batzuetan, zuhaitz gehiago landatzearen ondorioz [[albedo]]an gertatzen den aldaketak (eguzki-argiak Lurraren azalean espaziorantz egiten duen islak) «albedoaren konpentsazio» esanguratsua eragin dezake, zuhaitzek atmosferatik karbonoa kentzearen onurak murriztuz<ref>{{Erreferentzia|izena=Natalia|abizena=Hasler|izenburua=Accounting for albedo change to identify climate-positive tree cover restoration|orrialdeak=2275|hizkuntza=en|abizena2=Williams|abizena3=Denney|abizena4=Ellis|abizena5=Shrestha|abizena6=Terasaki Hart|abizena7=Wolff|abizena8=Yeo|abizena9=Crowther|izena2=Christopher A.|izena3=Vanessa Carrasco|izena4=Peter W.|izena5=Surendra|izena6=Drew E.|izena7=Nicholas H.|izena8=Samantha|izena9=Thomas W.|data=2024-03-26|url=https://www.nature.com/articles/s41467-024-46577-1|aldizkaria=Nature Communications|alea=1|zenbakia=15|issn=2041-1723|pmid=38531896|pmc=PMC10965905|doi=10.1038/s41467-024-46577-1|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Martxoaren 27]] &ndash; ''Nature''n argitaratutako ikerketa baten arabera, [[Groenlandia]] eta [[Antarktika]]ko izotzaren urteak Lurraren errotazio abiadura geldotu zuen, [[UTC]] denborari eraginez. UTCan egin beharreko aldaketek eragina zuten denbora-neurketa horretan oinarritutako sistema-informatikoetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Duncan Carr|abizena=Agnew|izenburua=A global timekeeping problem postponed by global warming|orrialdeak=333–336|hizkuntza=en|data=2024-04|url=https://www.nature.com/articles/s41586-024-07170-0|aldizkaria=Nature|alea=8007|zenbakia=628|issn=1476-4687|doi=10.1038/s41586-024-07170-0|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Apirilaren 8]] &ndash; Klima berotzearen ondorioz, [[meteorito]] asko Antartikako izotz geruzan urtzean azaletik galtzen direla onartu ostean, ''[[Nature Climate Change]]''n argitaratutako ikerketa batek ondorioztatu du 5.000 meteorito inguru iritsezin bihurtzen direla urtero. Aurreikuspenen arabera, 2050ean %24 inguru galduko da, eta ehuneko hori %76 igo liteke 2100ean, igorpen handiko egoera batean. (Lurrean aurkitutako meteoritoen %60 baino gehiago Antartikakoak dira)<ref>{{Erreferentzia|izena=Veronica|abizena=Tollenaar|izenburua=Antarctic meteorites threatened by climate warming|orrialdeak=340–343|hizkuntza=en|abizena2=Zekollari|abizena3=Kittel|abizena4=Farinotti|abizena5=Lhermitte|abizena6=Debaille|abizena7=Goderis|abizena8=Claeys|abizena9=Joy|izena2=Harry|izena3=Christoph|izena4=Daniel|izena5=Stef|izena6=Vinciane|izena7=Steven|izena8=Philippe|izena9=Katherine Helen|data=2024-04|url=https://www.nature.com/articles/s41558-024-01954-y|aldizkaria=Nature Climate Change|alea=4|zenbakia=14|issn=1758-6798|pmid=38617203|pmc=PMC11006603|doi=10.1038/s41558-024-01954-y|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Apirilaren 11]] &ndash; ''[[Science]]''n argitaratutako ikerketa baten arabera, ez da behar bezala aztertu lurreko [[lurzoruko karbono|karbono ez-organiko]]ak (SIC) etorkizuneko karbono atmosferikoaren kontzentrazioetan izango duen eragina, eta proiektatzen du lurreko ekosistemei [[nitrogeno]]a gehitzearekin lotutako [[lurzoruaren azidotze]]ak atmosferara 23.000 milioi tona karbono askatzea eragingo duela datozen 30 urteetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Yuanyuan|abizena=Huang|izenburua=Size, distribution, and vulnerability of the global soil inorganic carbon|orrialdeak=233–239|hizkuntza=en|abizena2=Song|abizena3=Wang|abizena4=Canadell|abizena5=Luo|abizena6=Ciais|abizena7=Chen|abizena8=Hong|abizena9=Wang|izena2=Xiaodong|izena3=Ying-Ping|izena4=Josep G.|izena5=Yiqi|izena6=Philippe|izena7=Anping|izena8=Songbai|izena9=Yugang|data=2024-04-12|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.adi7918|aldizkaria=Science|alea=6692|zenbakia=384|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.adi7918|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Maiatzaren 11]] (txostena) &ndash; [[Venezuela]] izan zen garai modernoan bere [[glaziar]] guztiak galdu zituela adierazi zuen lehen herrialdea, [[Pico Humboldt]]eko glaziarra jada izotz-eremu bat baino ez zelako, glaziarrek berezkoa duten mugimendurik gabe<ref>{{Erreferentzia|izena=Neelima|abizena=Vallangi|izenburua=Venezuela loses its last glacier as it shrinks down to an ice field|hizkuntza=en-GB|data=2024-05-08|url=https://www.theguardian.com/environment/article/2024/may/08/venezuela-loses-its-last-glacier-as-it-shrinks-down-to-an-ice-field|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Maiatzaren 20]] &ndash; ''[[Proceedings of the National Academy of Sciences]]'' aldizkarian argitaratutako ikerketa baten arabera, distantzia handietan izotzaren azpian dagoen itsasoko uraren fluxuak [[Thwaites glaziarra]] (Antartika) aurreikusi baino zaurgarriagoa egiten du izotza urtzeko, eta horrek, aldi berean, izotz-masaren galeraren aurreikuspenak handitzen ditu<ref>{{Erreferentzia|izena=Eric|abizena=Rignot|izenburua=Widespread seawater intrusions beneath the grounded ice of Thwaites Glacier, West Antarctica|hizkuntza=en|abizena2=Ciracì|abizena3=Scheuchl|abizena4=Tolpekin|abizena5=Wollersheim|abizena6=Dow|izena2=Enrico|izena3=Bernd|izena4=Valentyn|izena5=Michael|izena6=Christine|data=2024-05-28|url=https://pnas.org/doi/10.1073/pnas.2404766121|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences|alea=22|zenbakia=121|issn=0027-8424|pmid=38768351|pmc=PMC11145208|doi=10.1073/pnas.2404766121|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
{{paperezko aipua|
Lehen aldiz, zientzialariek... argi eta garbi dokumentatu dituzte [[idortasun]]aren gaur egungo eta etorkizuneko joerak eta inpaktuak, lehen ziurgabetasun zientifikoko laino batean bildutako arrisku global eta existentziala agerian uzten dutenak. [Idortasunak] eta bere ondorioek milaka milioi pertsonen bizitza eta bizibidea mehatxatzen dute planetako ia eskualde guztietan<ref name="basamortu">{{Erreferentzia|izenburua=The global threat of drying lands: Regional and global aridity trends and future projections|hizkuntza=en|data=2024-12-09|url=https://www.unccd.int/resources/reports/global-threat-drying-lands-regional-and-global-aridity-trends-and-future|aldizkaria=UNCCD|sartze-data=2025-01-10}}</ref>.
|Desertifikazioari Aurre egiteko Nazio Batuen Konbentzioa, 2024ko abenduaren 9}}
* [[Ekainaren 6]] &ndash; ''[[Geophysical Research Letters]]''en argitaratutako ikerketa baten arabera, 1980tik 2022ra, berezko [[Klimaren aldakortasuna eta aldaketa|klima-aldakortasunak]] Artikoaren berotzea bultzatu du, baina beroketa globala ezabatu du; zehazki, [[Barents itsasoa]]n eta [[Karako itsasoa]]n berotu da, baina hoztu egin da ekialdeko Ozeano Bare tropikalean eta Ozeano Australean<ref>{{Erreferentzia|izena=Aodhan J.|abizena=Sweeney|izenburua=Unique Temperature Trend Pattern Associated With Internally Driven Global Cooling and Arctic Warming During 1980–2022|hizkuntza=en|abizena2=Fu|abizena3=Po‐Chedley|abizena4=Wang|abizena5=Wang|izena2=Qiang|izena3=Stephen|izena4=Hailong|izena5=Muyin|data=2024-06-16|url=https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1029/2024GL108798|aldizkaria=Geophysical Research Letters|alea=11|zenbakia=51|issn=0094-8276|doi=10.1029/2024GL108798|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Ekainaren 3]] &ndash; Administrazio Nazional Ozeaniko eta Atmosferikoak (NOAA) iragarri zuen [[El Niño]]ren baldintzek aurreko hilabetean ENSO neutro baldintzak ekarri zituztela<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Climate Prediction Center: ENSO Diagnostic Discussion|url=https://www.cpc.ncep.noaa.gov/products/analysis_monitoring/enso_advisory/ensodisc.shtml|aldizkaria=www.cpc.ncep.noaa.gov|sartze-data=2024-10-30}}</ref>, ozeanoaren eta airearen tenperaturek errekor maila lortu zuten urte bateko epeari amaiera emanez.
* [[Uztailaren 15]] &ndash; ''[[Proceedings of the National Academy of Sciences]]''en argitaratutako ikerketa baten arabera, berotze globalak eragindako glaziarren eta poloetako izotz geruzen urtzeak poloetako eskualdeetatik ekuatorerantz mugitu du masa, eta horrek Lurraren forma nabarmen aldatu du, eta egunen iraupena luzatu. Isurpen handiko egoera batean, egunaren iraupena 2,62±0,79 ms/urte-raino igo liteke 2100ean. Egunaren iraupenaren aldaketek zaildu egiten dute kronometraje zehatza eta nabigazio espaziala<ref>{{Erreferentzia|izena=Mostafa Kiani|abizena=Shahvandi|izenburua=The increasingly dominant role of climate change on length of day variations|hizkuntza=en|abizena2=Adhikari|abizena3=Dumberry|abizena4=Mishra|abizena5=Soja|izena2=Surendra|izena3=Mathieu|izena4=Siddhartha|izena5=Benedikt|data=2024-07-23|url=https://pnas.org/doi/10.1073/pnas.2406930121|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences|alea=30|zenbakia=121|issn=0027-8424|pmid=39008671|pmc=PMC11287281|doi=10.1073/pnas.2406930121|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Uztailaren 25]] &ndash; [[Aintzira Gazi Handia]]n azaldutako sedimentuen CO<sup>2</sup> eta [[metano]] isurien neurketetatik abiatuta, ''[[One Earth]]''en argitaratutako ikerketa batek ondorioztatzen du isurketa horiek aski handiak direla eskualdeko karbono-aurrekontuetan kontuan hartu behar izateko, eta mundu osoko gatz-lakuen galera geldiarazteko eta alderantzikatzeko ahaleginak justifikatzen dituzte<ref>{{Erreferentzia|izena=Melissa|abizena=Cobo|izenburua=A desiccating saline lake bed is a significant source of anthropogenic greenhouse gas emissions|orrialdeak=1414–1423|abizena2=Goldhammer|abizena3=Brothers|izena2=Tobias|izena3=Soren|data=2024-08|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S2590332224003269|aldizkaria=One Earth|alea=8|zenbakia=7|issn=2590-3322|doi=10.1016/j.oneear.2024.07.001|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Abenduaren 9]] &ndash; [[Desertifikazioari Aurre egiteko Nazio Batuen Konbentzioa]]k ondorioztatu zuen lur lehorraren hiru laurden "etengabe lehorragoak dira azken hamarkadetan", eta "klima lehorragoak orain mundu osoko eskualdeei eragiten diela eta ez direla itzuliko lehenengo egoerara". Munduko biztanleriaren laurdena lehortzen ari den eremuetan bizi dira<ref name="basamortu" />.
* Abendua &nash; (txostena) [[NOAA]]ren 2024ko Artikoko txostenak edio [[Artiko]]ko [[tundra]] <chem>CO2</chem> hartzaile izatetik iturri izatera pasa dela. Gainera, [[metano]] iturri bat ere bada<ref>{{Erreferentzia|izena=Tracey|abizena=Nakamura|izenburua=Executive Summary|hizkuntza=en-US|data=2024-10-11|url=https://arctic.noaa.gov/report-card/report-card-2024/executive-summary-2024/|aldizkaria=NOAA Arctic|sartze-data=2025-01-10}}</ref>.

== Ekintzak eta helburu adierazpenak ==
=== Zientzia eta teknologia ===
* [[Urtarrilaren 2]] &ndash; Estatu Batuetako merkataritza mailako lehen [[itsas parke eoliko]]a martxan jarri zen, [[Martha's Vineyard]] (Massachusetts) kostaldetik 24 km-ra. Hasieran, [[aerosorgailu]] batek 5 MW emango ditu, baina, denborarekin, 400.000 etxe eta enpresa energiaz hornitzeko gai izango diren 62 turbina izango direla aurreikusi dute<ref>{{Erreferentzia|izena=Justine|abizena=Calma|izenburua=The first US commercial-scale offshore wind farm is live, but the industry faces strong headwinds|hizkuntza=en|data=2024-01-04|url=https://www.theverge.com/2024/1/4/24025186/offshore-wind-joe-biden-climate-clean-energy-vineyard|aldizkaria=The Verge|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Urtarrilaren 11]] &ndash; ''[[Nature Cities]]''0en argitaratutako azterlan batek [[Riad]] hiriko beroa arintzeko zortzi agertokitan egindako saiakuntza baten emaitzak aurkeztu ziren. Proba horretan, efektu freskagarri handiak egiaztatzen dira, eta konbinazioak egiten dira, besteak beste, teilatuetan material islatzaileak, ureztatze-landaredia eta birgaitzea erabiliz<ref>{{Erreferentzia|izena=Abdul-Rahman Oladimeji|abizena=Bello|izenburua=A new study shows some innovative strategies to beat heat|hizkuntza=en|url=https://interestingengineering.com/energy/no-more-heat-a-new-study-shows-some-innovative-strategies-to-beat-heat|aldizkaria=Interesting Engineering|sartze-data=2024-10-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Shamila|abizena=Haddad|izenburua=Quantifying the energy impact of heat mitigation technologies at the urban scale|orrialdeak=62–72|hizkuntza=en|abizena2=Zhang|abizena3=Paolini|abizena4=Gao|abizena5=Altheeb|abizena6=Al Mogirah|abizena7=Bin Moammar|abizena8=Hong|abizena9=Khan|izena2=Wanni|izena3=Riccardo|izena4=Kai|izena5=Muzahim|izena6=Abdulrahman|izena7=Abdullatif|izena8=Tianzhen|izena9=Ansar|data=2024-01|url=https://www.nature.com/articles/s44284-023-00005-5|aldizkaria=Nature Cities|alea=1|zenbakia=1|issn=2731-9997|doi=10.1038/s44284-023-00005-5|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Urtarrilaren 18]] &ndash; Espazioko [[eguzki-baratze]] baten lehen proba arrakastatsua, [[zelula fotovoltaiko]] baten eguzki-energia jaso eta Lurrera transmititzen zuena, bideragarritasunaren lehen erakustaldia izan zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=First ever space-to-Earth solar power mission succeeds {{!}} The Independent|data=2024-01-19|url=https://web.archive.org/web/20240119042313/https://www.independent.co.uk/space/space-solar-power-electricity-microwaves-b2480671.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* Otsaila: [[haize-parpaila]] baten printzipioak dituen ur-azpiko korronteetako sorgailu batek [[Faroe Uharteak|Faroe Uharteetan]] elektrizitatea ekoizten hasi zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Steve|abizena=Hanley|izenburua=Minesto Underwater "Kite" Begins Delivering Electricity To Faroe Islands|hizkuntza=en-US|data=2024-02-13|url=https://cleantechnica.com/2024/02/13/minesto-underwater-kite-begins-delivering-electricity-to-faroe-islands/|aldizkaria=CleanTechnica|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Otsailaren 9]] &ndash; Ikertzaileek simulazioak erabili zituzten ''Science Advances''en argitaratutako [[AMOC]]aren balizko kolapso baten alerta goiztiarraren seinale bat garatzeko, eta iradokitzen dute AMOC «makurtzeko bidean» dagoela adierazten duela<ref>{{Erreferentzia|izena=René M.|abizena=van Westen|izenburua=Physics-based early warning signal shows that AMOC is on tipping course|hizkuntza=en|abizena2=Kliphuis|abizena3=Dijkstra|izena2=Michael|izena3=Henk A.|data=2024-02-09|url=https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.adk1189|aldizkaria=Science Advances|alea=6|zenbakia=10|issn=2375-2548|pmid=38335283|pmc=PMC10857529|doi=10.1126/sciadv.adk1189|sartze-data=2024-10-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=expert reaction to paper warning of a collapse of the Atlantic meridional overturning circulation {{!}} Science Media Centre|hizkuntza=en-GB|url=https://www.sciencemediacentre.org/expert-reaction-to-paper-warning-of-a-collapse-of-the-atlantic-meridional-overturning-circulation/|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* [[Martxoaren 5]] &ndash; aho-batekoa izan ez zen bozketa baten ondoren, [[IUGS]]ren Kuaternarioko Estratigrafia azpibatzordeak erabaki zuen [[Antropozeno]]a ez dela garai geologiko bat. Bozketak, hala ere, aukera ematen du, modu informalean, gizakiek egindako eragin geologikoa horrela izendatzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Katie|abizena=Hunt|izenburua=Proposal to mark a new chapter in Earth’s history rejected, scientists say|hizkuntza=en|data=2024-03-05|url=https://www.cnn.com/2024/03/05/world/anthropocene-epoch-rejected-scn/index.html|aldizkaria=CNN|sartze-data=2024-10-30}}</ref>.
* Martxoa (asmakizuna): haizeak eragindako pantaila elektrodinamiko (EDS) batek [[eremu elektriko]] indartsuak sortzen ditu, eguzki-panelen azaleko hautsa eta poluitzaileak aldaratzen dituztenak. Horrek haien eraginkortasuna handitzen du, eta eskuz garbitzearen beharra kentzen du<ref>{{Erreferentzia|izena=Rizwan|abizena=Choudhury|izenburua=New device maximizes solar energy with self-cleaning tech|hizkuntza=en|url=https://interestingengineering.com/energy/self-cleaning-solar-panels-boost-efficiency-with-wind-power|aldizkaria=Interesting Engineering|sartze-data=2025-01-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Minsu|abizena=Heo|izenburua=Self-powered electrodynamic dust removal for sustainable solar panels using triboelectric nanogenerators|orrialdeak=109257|abizena2=Yang|abizena3=Kim|abizena4=Lee|abizena5=Park|abizena6=Kim|abizena7=Lee|abizena8=Son|abizena9=Cheon|izena2=Junyeong|izena3=Bosung|izena4=Cheoljae|izena5=Hyosik|izena6=Soo-Kwan|izena7=Jongsung|izena8=Seongho|izena9=Jeongnam|data=2024-03-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S2211285524000053|aldizkaria=Nano Energy|zenbakia=121|issn=2211-2855|doi=10.1016/j.nanoen.2024.109257|sartze-data=2025-01-10}}</ref>. Ikertzaileek frogatu dute eremu berean aldi berean hozte erradiatiboa eta eguzki-energia sortzen dela<ref>{{Erreferentzia|izena=Pramit|abizena=Ghosh|izenburua=Simultaneous subambient daytime radiative cooling and photovoltaic power generation from the same area|hizkuntza=English|abizena2=Wei|abizena3=Liu|abizena4=Zhang|abizena5=Zhu|izena2=Xinsheng|izena3=Hanze|izena4=Zhenong|izena5=Linxiao|data=2024-03-20|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S2666386424001127|aldizkaria=Cell Reports Physical Science|alea=3|zenbakia=5|issn=2666-3864|doi=10.1016/j.xcrp.2024.101876|sartze-data=2025-01-10}}</ref>.
* Apirila (txostenak): 
** [[eguzki-panel]]en gainean jarritako material [[bitrozeramika|bitrozeramiko]] berri batek [[argi ultramore]]a argi ikusgarri bihurtzen du, eta, hala, eguzkitik datorren argi aprobetxagarriaren kantitatea handitzen du (materialak argi ikusgaia pasatzen uzten du, normala den bezala)<ref>{{Erreferentzia|izena=Erik|abizena=Makic|izenburua=Scientists make crucial breakthrough that could revolutionize solar energy: '[This] might open up new avenues'|hizkuntza=en-US|data=2024-04-04|url=https://www.thecooldown.com/green-tech/glass-ceramic-solar-panels-energy-conversion/|aldizkaria=The Cool Down|sartze-data=2025-01-10}}</ref>.
** Ikusi da «arroka-irinak» glaziarrek fin birrindutako eta bolumen unitateko azalera handia duen arrokak «[[meteorizazio kimiko]]a» bultzatzen duela. Meteorizazio kimikoak aireko karbonoa ezabatzen du, lurzoruaren gainazalean zabaltzen denean. Antzeko bahiketa prozesu bat ere probatu dute, milimetro bateko diametroa duten hormigoi partikulak erabiliz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=A New Use for Old Concrete Could Revolutionize Carbon Capture|hizkuntza=en-US|data=2024-04-25|url=https://www.popularmechanics.com/science/environment/a60537619/a-new-use-for-old-concrete-could-revolutionize-carbon-capture/|aldizkaria=Popular Mechanics|sartze-data=2025-01-10}}</ref>.
* [[Apirilaren 2]] &ndash; Estatu Batuetan itsas hodeiak txuritzeko teknologiari buruz egin zen lehen proba aire zabalean -hodeiak argitzeko eta eguzki-argia espazioan islatzeko diseinatu zen teknologia hori-, eta makina batek laborategi batetik kanpo aire librean tamaina egokiko gatz [[aerosol]]ak modu trinkoan busti zitzakeen probatu zuen<ref>{{Erreferentzia|izena=Christopher|abizena=Flavelle|izenburua=Warming Is Getting Worse. So They Just Tested a Way to Deflect the Sun.|hizkuntza=en-US|abizena2=Bates|izena2=Ian C.|data=2024-04-02|url=https://www.nytimes.com/2024/04/02/climate/global-warming-clouds-solar-geoengineering.html|aldizkaria=The New York Times|issn=0362-4331|sartze-data=2025-01-10}}</ref>. Tokiko agintariek hurrengo hilabetean gelditu zuten proiektua, osasun eta segurtasun publikoarekiko kezkak argudiatuta.
* [[Apirilaren 3]] &ndash; ''Communications Earth & Environment''en argitaratutako ikerketa baten arabera, airearen kalitateari buruzko legediak planeta hozten duten aerosolen emisioak murrizteak Lurraren desoreka energetikoa okertuko du, [[berotegi-efektuko gas]]en emisioek eragindakoaz gain. Azterketa horren arabera, hamarkada horretan berotze globala bizkortzea espero da<ref>{{Erreferentzia|izena=Øivind|abizena=Hodnebrog|izenburua=Recent reductions in aerosol emissions have increased Earth’s energy imbalance|orrialdeak=1–9|hizkuntza=en|abizena2=Myhre|abizena3=Jouan|abizena4=Andrews|abizena5=Forster|abizena6=Jia|abizena7=Loeb|abizena8=Olivié|abizena9=Paynter|izena2=Gunnar|izena3=Caroline|izena4=Timothy|izena5=Piers M.|izena6=Hailing|izena7=Norman G.|izena8=Dirk J. L.|izena9=David|data=2024-04-03|url=https://www.nature.com/articles/s43247-024-01324-8|aldizkaria=Communications Earth & Environment|alea=1|zenbakia=5|issn=2662-4435|doi=10.1038/s43247-024-01324-8|sartze-data=2025-01-10}}</ref>.
* [[Maiatzaren 30]] &ndash: ''Communications Earth & Environment''en argitaratutako azterlan baten arabera, [[Nazioarteko Itsas Erakundea]]k erregaiei buruz 2020rako emandako araudi batek, nazioarteko itsas garraioaren [[sufre]]-emisioak murriztera bideratuta zegoenak, aerosolek eragindako kutsadura murriztu zuen itsas ibilbideetan zehar, baina [[erradiazio behartu]]aren areagotzea eragin zuen (berotze globalaren efektua), eta ikertzaileek «inpaktu globala duen [[geoingeniaritza]]ko nahigabeko obra» gisa kalifikatu zuten<ref>{{Erreferentzia|izena=Tianle|abizena=Yuan|izenburua=Abrupt reduction in shipping emission as an inadvertent geoengineering termination shock produces substantial radiative warming|orrialdeak=1–8|hizkuntza=en|abizena2=Song|abizena3=Oreopoulos|abizena4=Wood|abizena5=Bian|abizena6=Breen|abizena7=Chin|abizena8=Yu|abizena9=Barahona|izena2=Hua|izena3=Lazaros|izena4=Robert|izena5=Huisheng|izena6=Katherine|izena7=Mian|izena8=Hongbin|izena9=Donifan|data=2024-05-30|url=https://www.nature.com/articles/s43247-024-01442-3|aldizkaria=Communications Earth & Environment|alea=1|zenbakia=5|issn=2662-4435|pmid=38826490|pmc=PMC11139642|doi=10.1038/s43247-024-01442-3|sartze-data=2025-01-10}}</ref>.
* [[Ekainaren 5]]a: ''Nature''n argitaratutako ikerketa batek, [[ikatz aktibatu]]zko material baten poroetan txertatutako [[hidroxido]] ioi erreaktiboak dituen material «karga-xurgatzaile» bat aurkezten du, zeinak airetik CO2-a ezabatzen duen [[bikarbonato]]a eratuz. CO2-z ase ondoren, kargak xurgatzen dituen materialaren propietateak berritu egin daitezke tenperatura baxuetan, 90 eta 100 °C bitartean<ref>{{Erreferentzia|izena=Huaiguang|abizena=Li|izenburua=Capturing carbon dioxide from air with charged-sorbents|orrialdeak=654–659|hizkuntza=en|abizena2=Zick|abizena3=Trisukhon|abizena4=Signorile|abizena5=Liu|abizena6=Eastmond|abizena7=Sharma|abizena8=Spreng|abizena9=Taylor|izena2=Mary E.|izena3=Teedhat|izena4=Matteo|izena5=Xinyu|izena6=Helen|izena7=Shivani|izena8=Tristan L.|izena9=Jack|data=2024-06|url=https://www.nature.com/articles/s41586-024-07449-2|aldizkaria=Nature|alea=8017|zenbakia=630|issn=1476-4687|pmid=38839965|pmc=PMC11186774|doi=10.1038/s41586-024-07449-2|sartze-data=2025-01-10}}</ref>.
* Ekaina (txostena): itsas adituen partzuergo batek erregai-kontsumoa murrizteko sistema bat proposatu zuen, non ontziek gatazkarik gabeko portuetara iristeko orduak koordinatzen baitituzte, «azkar nabigatu eta gero itxaron» praktika konbentzionala saihesteko, normalean abiadura motelagoetan nabigatuz eta erregaia aurreztuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=MSN|url=https://www.msn.com/en-us/money/companies/company-develops-wildly-simple-solution-for-enormous-fuel-and-pollution-savings-in-shipping-industry-on-track-for-commercial-deployment-this-year/ar-BB1oLIWH|aldizkaria=www.msn.com|sartze-data=2025-01-10}}</ref>.
* Uztaila (txostena): klimaren berotzeak sortzen duen glaziarretako urak harrapatutako aerosolen behin-behineko [[estratu]] ordenatuak desegiten dituela aurkitu da, ikertzaileek ingurumen-gertaeren erregistro historiko gisa erabiltzen dituztenak. [[Ice Memory Foundation]]ek Antartikan izotz-lekuko gehiago gordetzeko asmoa du, datu-galtze horren aurretik<ref>{{Erreferentzia|izena=Nicola Jones / Yale|abizena=Environment 360|izenburua=The race to save glacial ice records before they melt away|hizkuntza=en-US|data=2024-07-14|url=https://www.popsci.com/environment/glacier-melt-ice-cores-artifacts-meteorites/|aldizkaria=Popular Science|sartze-data=2025-01-10}}</ref>.
* Azaroa (txostena): Estatu Batuetako gobernu-agentziak alerta goiztiarreko aireko sistema bat erabiltzen ari dira aerosolen kontzentrazio txikiak detektatzeko, beste herrialde batzuetan geoingeniaritza-saiakerak non egiten ari diren detektatzeko. Uste da [[eguzki-erradiazioaren aldaketa]]k aurreikusi ezin diren ondorioak dituela kliman<ref>{{Erreferentzia|izena=Christopher|abizena=Flavelle|izenburua=The U.S. Is Building an Early Warning System to Detect Geoengineering|hizkuntza=en-US|data=2024-11-28|url=https://www.nytimes.com/2024/11/28/climate/geoengineering-early-warning-system.html|aldizkaria=The New York Times|issn=0362-4331|sartze-data=2025-01-10}}</ref>.

=== Ekintza politiko, ekonomiko eta kulturalak ===
* [[Otsailaren 8]] &ndash; [[Michael E. Mann]] zientzialariak milioi bat dolarreko kalte-ordaina irabazi zuen 2012an aurkeztu zuen [[hockey makilaren grafikoa]] iraintzeagatik. Blogarietako batek zientzialaria eraso zuen bere grafikoa "iruzurra" zela esanez<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Climate scientist wins defamation case against right-wing writers {{!}} The Hill|data=2024-02-09|url=https://web.archive.org/web/20240209173152/https://thehill.com/policy/energy-environment/4458609-climate-scientist-michael-mann-wins-defamation-case-against-right-wing-writers/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2025-01-10}}</ref>.

=== Adaptazio helburu adierazpenak ===
== Kontsentsuak ==
== Proiekzioak ==
== Argitalpen esanguratsuak ==
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}

== Kanpo estekak ==
* [https://www.ipcc.ch/ Klima Aldaketaren inguruko Gobernu-arteko Panela (IPCC)]
* [https://public.wmo.int/en Munduko Meteorologia Elkartea (WMO)]
* [https://www.epa.gov/climate-indicators klima indikadoreak] AEBko ingurumen babes-agentzian

{{klima aldaketa}}
{{autoritate kontrola}}

[[Kategoria:2024 zientzian]]
[[Kategoria:Klima aldaketa]]
[[Kategoria:Klima aldakortasuaren eta aldaketaren historia]]