Almidoi-en iturria ikusi

{{konposatu kimiko infotaula}}
[[Fitxategi:Potato starch.jpg|alt=patata-almidoia|thumb|Patata-almidoia]]
'''Almidoia''' landareetan dagoen [[Polisakarido|polisakaridoa]] da, <math>\alpha</math> glukosa molekulez osatua. [[Landare zelula|Landare-zelularen]] energia-biltegia da, eta ugaria da  oinarrizko elikagai diren [[Gari|garia]], [[Arroz|arroza]], [[Arto|artoa]] eta [[Patata|patatan]].

Almidoi purua hauts zuri zaporegabea eta usaingabea da, eta ez da disolbatzen ur hotzetan edo alkoholetan. Bi molekula mota ditu: [[amilosa]] lineala eta [[Helikoidal|helikoidala]] dena, eta [[amilopektina]] adarkatua dena. Landarearen arabera, almidoiaren pisuaren %&nbsp;20-25 amilosa da, eta %&nbsp;75-80 amilopektina. <ref>{{Erreferentzia|izena=William Henry|abizena=Brown|izenburua=Introduction to organic chemistry.|argitaletxea=Wiley|data=2005|url=https://www.worldcat.org/oclc/57452895|edizioa=3rd ed.|isbn=0-471-44451-0|pmc=57452895|sartze-data=2022-10-28}}</ref> [[Glukogeno|Glukogenoa,]] animalien energia-erreserba, amilopektinaren bertsio adarkatuago bat da.

Industria-mailan [[Etanol|etanola]] ekoizteko, almidoia azukre bihurtu eta [[Hartzidura|hartzitu]] egiten da, [[Garagardo|garagardoa]], [[Whiski|whiskia]] eta [[Bioerregai|bioerregaiak]] ekoizteko. Almidoi gehienak substantziak loditzeko edo gogortzeko, edota objektuak itsasteko erabil daitezke, ur beroarekin nahastuz gero. Hori dela eta, almidoia itsasgarri gisa erabiltzen da [[Papergintza|papergintzan]].

== Etimologia eta historia ==
Almidoi hitza [[Arabiera|arabieratik]] heldu zen euskarara, arabierako hiztunek "''al amidum''" izendatzen baitzuten. Haiek [[Latin|latinetik]] hartua zuten (''"amidum"'') eta erromatarrek aldiz [[Greziera|grezieratik]] mailegatu zuten hitza.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ALMIDÓN|hizkuntza=es|url=http://etimologias.dechile.net/?almido.n|aldizkaria=Etimologías de Chile - Diccionario que explica el origen de las palabras|sartze-data=2022-11-01}}</ref> Grekeran "''amylon''" (''ἄμυλον'') baliatzen zen, ''myle'' hitza ([[zaparri]]) eta ''a-'' aurrizkia (gabe) elkartuz sortua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Définition de amidon {{!}} Dictionnaire français|hizkuntza=fr|url=https://www.lalanguefrancaise.com/dictionnaire/definition/amidon|aldizkaria=La langue française|sartze-data=2022-11-01}}</ref> Izan ere, almidoia lortzeko haziak uretan beratzen ziren, irina lortzeko zapaldu beharrik gabe. Almidoiaren eratorriak diren  [[Karbono|5-karbonoko]] zenbait konposatu izendatzeko, [[Greziera|grekotik]] datorren "amylon" terminoa erabiltzen da oraindik ere (amidak, esaterako). [[Euskara|Euskaraz]], gainera, batez ere [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], '''amirun''' deitzen zaio.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=amidon|url=http://www.nolaerran.org/?h=amidon&z=lit|aldizkaria=Nola Erran|sartze-data=2023-03-28}}</ref>

Ingelesaren kasuan, jatorria Stärke termino [[Germaniar hizkuntzak|germaniarra]] da,<ref>{{Erreferentzia|izena=Brown,|abizena=Lesley.|izenburua=The new shorter Oxford English dictionary on historical principles|argitaletxea=Clarendon Press|data=1994|url=http://worldcat.org/oclc/783979379|isbn=0-19-861271-0|pmc=783979379|sartze-data=2022-10-28}}</ref> eta esanahi hauek ditu: “gogorra, zurruna, indartua”.

[[Lezka|Typha-ko]] [[Errizoma|errizomen]] almidoi-aleak (isatsak, dorretxoak) identifikatu dira duela 30.000 urteko Europan<ref>{{Erreferentzia|izena=Anna|abizena=Revedin|izenburua=Thirty thousand-year-old evidence of plant food processing|orrialdeak=18815–18819|hizkuntza=en|abizena2=Aranguren|abizena3=Becattini|abizena4=Longo|abizena5=Marconi|abizena6=Lippi|abizena7=Skakun|abizena8=Sinitsyn|abizena9=Spiridonova|izena2=Biancamaria|izena3=Roberto|izena4=Laura|izena5=Emanuele|izena6=Marta Mariotti|izena7=Natalia|izena8=Andrey|izena9=Elena|data=2010-11-02|url=https://pnas.org/doi/full/10.1073/pnas.1006993107|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences|alea=44|zenbakia=107|issn=0027-8424|pmid=20956317|pmc=PMC2973873|doi=10.1073/pnas.1006993107|sartze-data=2022-10-28}}</ref> [[Errotarri|ehotze]]-harrietatik abiatuta. [[Basarto|Basartoko]] almidoi-pikorrak duela 100.000 urteko [[Ngaliema|Ngalueko]] ([[Mozambike]]) kobazuloetako ehotze-harrietan aurkitu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Porridge was eaten 100,000 years ago|url=https://www.telegraph.co.uk/news/uknews/6834609/Porridge-was-eaten-100000-years-ago.html|aldizkaria=www.telegraph.co.uk|sartze-data=2022-10-28}}</ref>

Gari puruzko almidoi-pasta [[Antzinako Egipto|Antzinako Egipton]] erabiltzen zen, seguruenik [[Papiro|papiroa]] itsasteko.<ref name="Izenik_gabekoa-1ž7Zl-1">{{Erreferentzia|izenburua=Pliny the Elder|hizkuntza=en|data=2022-10-06|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pliny_the_Elder&oldid=1114410353|sartze-data=2022-10-28|encyclopedia=Wikipedia}}</ref> Almidoiaren erauzketa lehen aldiz deskribatu zen Plinio Zaharraren [[Historia natural|''Natural History'']] lanean, 77–79 urte-tartean.<ref name="Izenik_gabekoa-1ž7Zl-1"/> Erromatarrek krema [[Kosmetiko|kosmetikoetan]] ere erabiltzen zuten almidoia, ilea hautseztatzeko eta saltsak [[loditzeko]]. Arroz-almidoia Txinako paperaren ekoizpenean erabiltzen zen 700. urteaz geroztik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Dard|abizena=Hunter|izenburua=Papermaking : the history and technique of an ancient craft|data=1978|url=https://www.worldcat.org/oclc/4077165|isbn=0-486-23619-6|pmc=4077165|sartze-data=2022-10-28}}</ref>

==Landareen energia biltegia==
Landare berde gehienek almidoi gisa gordetzen dute energia, eta erdi kristal diren pikorretan biltzen da<ref>{{Erreferentzia|izena=H. F.|abizena=Zobel|izenburua=Molecules to Granules: A Comprehensive Starch Review|orrialdeak=44–50|hizkuntza=de|data=1988|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/star.19880400203|aldizkaria=Starch - Stärke|alea=2|zenbakia=40|doi=10.1002/star.19880400203|sartze-data=2023-02-02}}</ref>. Glukosa estra almidoi bihurtzen da, landareek sortzen duten glukosa baino konplexuagoa dena. Landare gazteak beren sustraietan, hazietan eta fruituetan gordetako energia horretatik bizi dira hazteko lur egokia aurkitu arte<ref>{{Erreferentzia|izena=E. H. S.|abizena=Bailey|izenburua=On the Occurrence of Starch in Green Fruits|orrialdeak=153–155|abizena2=Long|izena2=W. S.|data=1916|url=https://www.jstor.org/stable/3624346|aldizkaria=Transactions of the Kansas Academy of Science (1903-)|zenbakia=28|issn=0022-8443|doi=10.2307/3624346|sartze-data=2023-02-02}}</ref>. [[Asteraceae|asterazeoen]] familia salbuespena da (asterrak, bitxiloreak eta ekiloreak), non almidoia [[inulina]] frutadunez aldatzen den. Inulinaren antzeko fruktanoak ere badaude garia, tipulak, baratxuriak, bananak eta zainzuriak bezalako grasetan.

Fotosintesian, landareek energia arina erabiltzen dute karbono dioxidotik glukosa sortzeko. Glukosa metabolismo orokorrerako behar den energia kimikoa sortzeko erabiltzen da, azido nukleikoak, lipidoak, proteinak eta zelulosa bezalako egiturazko polisakaridoak bezalako konposatu organikoak egiteko, edo almidoi-pikor forman biltegiratzen da amiloplastoetan. Hazten ari den urtaroaren amaieran, almidoia pilatzen da kimu ondoko zuhaitz-adarretan. Frutek, haziek, errizomek eta tuberkuluek almidoia gordetzen dute hurrengo hazkunderako prestatzeko.

Alga berdeek eta lehorreko landareek [[Plastidio|plastidioetan]] gordetzen dute almidoia, eta [[zitosol]] edo [[Periplasto|periplastoan]] biltzen dute [[Alga gorri|alga gorriak]], [[glaukofito]], [[kriptofita]], [[Dinoflagelatu|dinoflagelatuak]] eta [[apicomplexa]] parasitikoak floridear almidoia deritzon antzeko [[polisakarido]] mota bat<ref>{{Erreferentzia|izena=David|abizena=Dauvillée|izenburua=Genetic dissection of floridean starch synthesis in the cytosol of the model dinoflagellate Crypthecodinium cohnii|orrialdeak=21126–21130|abizena2=Deschamps|abizena3=Ral|abizena4=Plancke|abizena5=Putaux|abizena6=Devassine|abizena7=Durand-Terrasson|abizena8=Devin|abizena9=Ball|izena2=Philippe|izena3=Jean-Philippe|izena4=Charlotte|izena5=Jean-Luc|izena6=Jimi|izena7=Amandine|izena8=Aline|izena9=Steven G.|data=2009-12-15|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19940244/|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|alea=50|zenbakia=106|issn=1091-6490|pmid=19940244|pmc=2795531|doi=10.1073/pnas.0907424106|sartze-data=2023-02-02}}</ref>.

[[Glukosa]] disolbagarria da uretan, [[Hidrofilo|hidrofilikoa]], urarekin lotzen da, eta, gero, espazio asko hartzen du, eta, [[Osmosi|osmotikoki]], aktiboa da; glukosa almidoi forman, aldiz, ez da disolbagarria, eta, beraz, osmotikoki inaktiboa da, eta askoz trinkoago gorde daiteke. Pikor erdi zirkularrak, oro har, [[amigdalina]] eta [[Amilopektina|amilopektinazko]] geruza kontzentrikoak izaten dira, landarearen zelula-eskariaren gainean bioeskuragarri jar daitezkeenak<ref>{{Erreferentzia|izena=Andreas|abizena=Blennow|izenburua=Helix-breaking news: fighting crystalline starch energy deposits in the cell|orrialdeak=236–240|hizkuntza=English|abizena2=Engelsen|izena2=Søren B.|data=2010-04-01|url=https://www.cell.com/trends/plant-science/abstract/S1360-1385(10)00021-X|aldizkaria=Trends in Plant Science|alea=4|zenbakia=15|issn=1360-1385|pmid=20149714|doi=10.1016/j.tplants.2010.01.009|sartze-data=2023-02-02}}</ref>.

Glukosa-molekulak almidoian lotzen dira [[alfa]] hidrolizatuaren bidez. Animalia-erreserban [[glukogeno]] [[polisakarido]] lotura mota bera dago. Hori ez dator bat egiturazko polisakarido askorekin, hala nola [[kitina]], [[zelulosa]] eta [[Peptidoglikano|peptidoglikanoarekin]], beta loturen bidez lotuta daudenak eta [[Hidrolisi|hidrolisiari]] askoz ere erresistenteagoak direnak<ref>{{Erreferentzia|izena=Samuel C.|abizena=Zeeman|izenburua=Starch: Its Metabolism, Evolution, and Biotechnological Modification in Plants|orrialdeak=209–234|hizkuntza=en|abizena2=Kossmann|abizena3=Smith|izena2=Jens|izena3=Alison M.|data=2010-06-02|url=https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-arplant-042809-112301|aldizkaria=Annual Review of Plant Biology|alea=1|zenbakia=61|issn=1543-5008|doi=10.1146/annurev-arplant-042809-112301|sartze-data=2023-02-02}}</ref>.

== Propietateak ==
=== Egitura ===
[[Fitxategi:Amylose2.svg|thumb|252x252px|Amilosa molekularen egitura]]
Almidoiaren formula (C6H10O5)n da, n aldakorra izanik (<100.000) [[Pisu molekular|pisu molekularra]] ere aldakorra da eta, gehienetan, oso handia (zenbait milioi [[dalton]]).

Almidoia bi [[Polimero|polimeroren]] nahasketaz osatuta dago: amilosa eta amilopektina.

* Amilosak kate lineal luzea eratzen du, ez adarkatua, <math>\alpha</math> glukosaz osatua.

* Amilopektinaren kateak, berriz, adarkadura asko ditu, hots, ez da lineala.

Almidoi gehienetan amilosaren proportzioa %&nbsp;25 ingurukoa da, eta amilopektinarena %&nbsp;75ekoa.

Amilosak adarkatzerik ez zuela uste bazen ere, orain jakina da molekula batzuek adarkatze-puntu batzuk badituztela. Amilosa amilopektina baino askoz molekula txikiagoa da. Landareetan metatutako almidoi-masaren laurdena, gutxi gorabehera, amilosa da, nahiz eta amilosa molekulen kopurua amilopektinaren molekulen baino 150 aldiz handiagoa den .

Landareen barruan metatutako almidoia pikor erdikristalinoetan gordetzen da. Landare-espezie bakoitzak almidoi-pikor tamaina bakarra du: arroz-almidoia nahiko txikia da (2 [[Mikrometro (unitatea)|μm]] ingurukoa), eta, patata-fekulek pikor handiagoak dituzte (100 μm artekoak).<ref>{{Erreferentzia|izena=David R.|abizena=LINEBACK|izenburua=Current concepts of starch structure and its impact on properties.|orrialdeak=80–88|data=1986|url=http://dx.doi.org/10.5458/jag1972.33.80|aldizkaria=Journal of the Japanese Society of Starch Science|alea=1|zenbakia=33|issn=1884-488X|doi=10.5458/jag1972.33.80|sartze-data=2022-10-28}}</ref>

=== Hidrolisia ===
Almidoia deskonposatu edo azukre eratzaileetan [[Hidrolisi|hidrolizatzen]] duten [[Entzima|entzimei]] amilasa deritze.

Landare eta animalietan amilasak daude. Giza [[Listu|listuak]] ere amilasa ugari du, eta [[Pankrea|pankreak]] ere jariatzen du entzima hori. Almidoi ugariko dieta duten populazioetako indibiduoek amilasa-gene gehiago izaten dituzte almidoi gutxiko dietak dituztenek baino.<ref>{{Erreferentzia|izena=George H|abizena=Perry|izenburua=Diet and the evolution of human amylase gene copy number variation|orrialdeak=1256–1260|hizkuntza=en|abizena2=Dominy|abizena3=Claw|abizena4=Lee|abizena5=Fiegler|abizena6=Redon|abizena7=Werner|abizena8=Villanea|abizena9=Mountain|izena2=Nathaniel J|izena3=Katrina G|izena4=Arthur S|izena5=Heike|izena6=Richard|izena7=John|izena8=Fernando A|izena9=Joanna L|data=2007-09-09|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2377015|aldizkaria=Nature Genetics|alea=10|zenbakia=39|issn=1061-4036|doi=10.1038/ng2123|sartze-data=2022-10-28}}</ref>

Amilasak almidoia [[Maltosa|maltosazko]] unitateetan mozten du. Prozesu hori garrantzitsua da almidoiaren digestiorako, eta [[Garagardogintza|garagardogintzan]] ere erabiltzen da, non hazi-aleen azaleko amilasak almidoia maltosa bihurtzea eragiten duen.

Hidrolisi erreakzioak 30 [[Kilojoule|kJ]] (7,2 [[Kilokaloria|kcal]]) askatzen ditu mol bakoitzeko, edo 166 J (40 cal) glukosa [[gramo]] bakoitzeko.

=== Test kimikoak ===
[[Fitxategi:Potassium iodide starch.jpg|thumb|Triiodurozko soluzioak]]
Almidoiaren presentzia determinatzeko, [[Triioduro|triiodurozko]] (<chem>I3</chem>) soluzio bat erabiltzen da, [[Iodo|iodoz]] eta [[potasio]] [[Ioduro|ioduroz]] osatuta dagoena; kolore urdin ilunak almidoiaren presentzia erakusten du.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sheri|abizena=Madhu|izenburua=Infinite Polyiodide Chains in the Pyrroloperylene–Iodine Complex: Insights into the Starch–Iodine and Perylene–Iodine Complexes|orrialdeak=8032–8035|hizkuntza=en|abizena2=Evans|abizena3=Doan‐Nguyen|abizena4=Labram|abizena5=Wu|abizena6=Chabinyc|abizena7=Seshadri|abizena8=Wudl|izena2=Hayden A.|izena3=Vicky V. T.|izena4=John G.|izena5=Guang|izena6=Michael L.|izena7=Ram|izena8=Fred|data=2016-07-04|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/anie.201601585|aldizkaria=Angewandte Chemie International Edition|alea=28|zenbakia=55|issn=1433-7851|doi=10.1002/anie.201601585|sartze-data=2022-10-28}}</ref> Kolore urdinaren indarra dagoen amilosa kantitatearen araberakoa da. Amilosa gutxi edo batere ez duten almidoi disoluzioek kolore gorria dute. [[Benedict eta Fehling testak]] ere almidoiaren presentzia determinatzeko egiten dira.

[[Almidoi adierazle|Almidoi-adierazle]] den ura almidoiaren eta ioduroaren nahastearen [[Erredox erreakzio|erredox]] erreakzioetan erabiltzen da maiz: [[Oxidatzaile|agente oxidatzaile]] baten aurrean disoluzioa urdin jartzen da, eta [[Erredukzio|erreduzitzaile]] baten aurrean, aldiz, kolore urdina desagertu egiten da, triioduro ioiak (<chem>I3</chem>) hiru iodurotan banatu eta, almidoi-iodo konplexua apurtu egiten baita.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=STUDIA UNIVERSITATIS - Abstract|url=http://www.studia.ubbcluj.ro/arhiva/abstract_en.php?editie=CHEMIA&nr=2&an=2015&id_art=13422|aldizkaria=www.studia.ubbcluj.ro|sartze-data=2022-10-28}}</ref>

== Funtzioa ==
Almidoia landarearen energia-erreserba da, eta almidoiaren erabateko hidrolisiak [[glukosa]] ematen duenez, [[Fotosintesi|fotosintesian]] sortzen den glukosa gehiena almidoi moduan gordetzen dute landareek.<ref>{{Erreferentzia|izena=H. F.|abizena=Zobel|izenburua=Molecules to Granules: A Comprehensive Starch Review|orrialdeak=44–50|hizkuntza=de|data=1988|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/star.19880400203|aldizkaria=Starch - Stärke|alea=2|zenbakia=40|doi=10.1002/star.19880400203|sartze-data=2022-10-28}}</ref>

Fotosintesian, landareek argi-energia erabiltzen dute [[Karbono dioxido|karbono dioxidotik]] glukosa sortzeko. Glukosa hori, [[Metabolismo|metabolismo orokorrerako]] behar den energia kimikoa sortzeko, eta konposatu kimikoak fabrikatzeko erabiltzen da, hala nola, [[Azido nukleiko|azido nukleikoak]], [[Lipido|lipidoak]], [[Proteina|proteinak]] eta [[zelulosa]].

Landareak glukosaren beharra ez badu, almidoi-pikor gisa biltegiratzen da [[Amiloplasto|amiloplastoetan]]. Landare gazteek, haziera-etaparen amaieran, almidoia [[Sustrai|sustraietan]], [[Hazi|hazietan]] eta [[Fruitu|fruituetan]] metatu, eta bildutako energia bizirauteko erabiltzen dute. <ref>{{Erreferentzia|izena=David|abizena=Dauvillée|izenburua=Genetic dissection of floridean starch synthesis in the cytosol of the model dinoflagellate Crypthecodinium cohnii|orrialdeak=21126–21130|abizena2=Deschamps|abizena3=Ral|abizena4=Plancke|abizena5=Putaux|abizena6=Devassine|abizena7=Durand-Terrasson|abizena8=Devin|abizena9=Ball|izena2=Philippe|izena3=Jean-Philippe|izena4=Charlotte|izena5=Jean-Luc|izena6=Jimi|izena7=Amandine|izena8=Aline|izena9=Steven G.|data=2009-12-15|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19940244/|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|alea=50|zenbakia=106|issn=1091-6490|pmid=19940244|pmc=2795531|doi=10.1073/pnas.0907424106|sartze-data=2022-10-28}}</ref>

== Industria mailako ekoizpena ==
Almidoiaren industriak hazi, sustrai eta [[Tuberkulu|tuberkuluen]] almidoiak atera eta birfintzen ditu, ehotze hezearen, garbiketaren, kolorazioaren eta lehorketaren bidez. Gaur egun, almidoi komertzial findu nagusiak arto-fekula, [[tapioka]], eta gari, arroz eta patata-almidoiak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrowroot recipes|hizkuntza=en|url=https://www.bbc.co.uk/food/arrowroot|aldizkaria=BBC Food|sartze-data=2022-10-28}}</ref> dira. Orain arte, 50 landare mota baino gehiagotatik ateratzen da almidoia.

Elikagaiak prozesatzeko gehigarri gisa, elikagaien almidoiak lodigarri eta egonkortzaile gisa erabili ohi dira [[Zopa|zopak]], [[Saltsa|saltsak,]] eta [[Ziriol|fideoak]] eta [[Pasta (orea)|pastak]] egiteko. Lodigarri, hedatzaile eta emultsio-egonkortzaile gisa funtzionatzen dute, eta [[haragi]] prozesatuetarako aglomeratzaile bikainak dira.

=== Elikagaiak ===
Almidoia karbohidrato arruntena da giza dietan, eta oinarrizko elikagai askotan dago. Mundu osoan almidoi-iturri nagusiak dira arroza, garia eta artoa bezalako [[Zereal|zerealak]], eta [[Sustrai jangarri|sustrai-barazkiak]], hala nola, patata edo [[juka]]<ref name="Izenik_gabekoa-1ž7Zl-2">{{Erreferentzia|izenburua=Starch in food : structure, function and applications|argitaletxea=Woodhead Pub|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/560138252|isbn=1-85573-909-7|pmc=560138252|sartze-data=2022-10-28}}</ref>. Almidoidun beste elikagai asko landatzen dira, batzuk [[klima]] berezietan bakarrik, hala nola [[Ezkur|ezkurrak]], [[Banana|platanoak]], garagarra, [[Osoko ogi|ogi integrala]] edo [[Gaztaina|gaztainak]].

Gaur egungo dietetan, oso prozesatutako elikagaiak errazago digeritzen dira eta glukosa gehiago askatzen dute [[Heste mehar|heste meharrean]]: almidoi gutxiago iristen da [[Heste lodi|heste lodira,]] eta energia gehiago xurgatzen du gorputzak. Elikagai prozesatu gehiago jatearen ondorioz gertatzen den energia-entregaren aldaketa hori [[Obesitate|obesitatea]] eta [[Diabetes|diabetea]] garatzen laguntzen duten faktoreetako bat izan daitekeela uste da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jens|abizena=Walter|izenburua=The Human Gut Microbiome: Ecology and Recent Evolutionary Changes|abizena2=Ley|izena2=Ruth|data=2011-06-01|url=https://digitalcommons.unl.edu/foodsciefacpub/369|aldizkaria=Faculty Publications in Food Science and Technology|sartze-data=2022-10-28}}</ref>

=== Farmazia ===
Farmazia-industrian, almidoia [[eszipiente]], [[pilula]] eta [[Aglutinatzaile (pintura)|aglutinatzaile]] gisa ere erabiltzen da.

== Erabilerak ==

=== Papergintza ===
Elikagaien esparrutik kanpo, almidoia papergintzan erabiltzen da batez ere.<ref name="Izenik_gabekoa-1ž7Zl-2"/> Kopia-paperezko orri tipiko baten almidoi-edukia % 8ra irits daiteke. Estalitako papera almidoiari esker leunagoa, gogorragoa, zuriagoa eta distiratsuagoa da, eta inprimaketaren ezaugarriak hobetzen ditu.

=== Arropak ===
Arropa-almidoia landare-almidoia urarekin nahastuz prestatutako likidoa da eta arropa garbitzeko erabiltzen da. Almidoia asko erabili zen Europan XVI. eta XVII. mendeetan, egindako arropen lepoak eta lepo meheak gogortzeko.

XIX. mendean eta XX. mendearen hasieran, gizonen alkandoretako [[Mahuka|mahukak]] gogortzeko erabiltzen zen, baita emakumeen [[Gona|gonak]] gogortzeko ere, arropa garbia [[lisatu]] baino lehen. Almidoiak beste helburu praktiko bat ere bazuen garbiketan, arroparen zikinkeria eta izerdia almidoiari itsasten baitzaizkio. Hortaz, zikinkeria almidoiarekin batera garbitzen da.

== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}

== Kanpo estekak ==

{{autoritate kontrola}}

{{Karbono hidratoak}}

[[Kategoria:Polisakaridoak]]
[[Kategoria:Teknopolisen bideoak dituzten artikuluak]]