Aurrezki-en iturria ikusi

{{HezkuntzaPrograma|Ekonomia eta ekintzailetza}}
[[Fitxategi:Avarice.jpg|thumb|Tradizioz, [[zikoizkeria]] aurrezteko neurrigabeko nahiarekin lotu izan da]]
[[Ekonomia]]n, '''aurrezkia''' pertsona edo erakunde batek aldi batean jasotako diru sarreretatik gastatu ez eta gordetzen duen [[diru]]a da. Aurrezkia pertsonala edo familiarra izan daiteke, baina [[enpresa|enpresek]] eta estatuak ere aurreztu dezakete. Dirua aurrezteko arrazoi eta motibazio zenbait dago: alde batetik, gerora gerta litezkeen ustekabeko gastuei aurre egiteko aurrezten da; beste alde batetik, gerora kontsumitu (bidaia bat) edo inbertitu (etxebizitza bat) asmoz ere egin daitekeen zerbait da. Halaber, aurrezten den dirua [[banku]] eta bestelako finantza erakundeetan ezarri edo gordetzen da, behar denean berreskuratzeko, baina, bitartean, beste pertsona eta erakundeen [[kontsumo]] eta [[inbestimendu]]ak finantzatzeko erabiltzen da, horiei aurrezkiaren dirua mailegatuz.

==Definizio eta historia==
Aurrezkia diru-sarreren eta kontsumoaren arteko aldea da, pertsona edo erakunde batek irabazten duena baino gutxiago gastatzen (kontsumitzen) duenean (sartzen denean), aurrezten duela esaten da; aldiz, irabazten duena baino gehiago gastatzen duenean, alferrik gastatzen duela esaten da (aurrezki negatiboa). Aurrezkia ziklo ekonomikoaren aldagai garrantzitsuenetako bat da, eta zuzenean eragiten dio<ref>{{Erreferentzia|izena=Experto|abizena=gestiopolis.com|izenburua=¿Qué es el ahorro?|hizkuntza=es|data=2002-03-25|url=https://www.gestiopolis.com/que-es-el-ahorro/|aldizkaria=gestiopolis.com|sartze-data=2023-10-12}}</ref>.

Jarduera hori antzinatik erabiltzen zen, baina ez nagusiki ondasun ekonomikoekin. [[Egipto|Egipton]] eta [[Txinako Herri Errepublika|Txinan]] uztaren fruituak gordetzen ziren, ondasun material hori etorkizunerako aurrezteko. [[1462|1462an]], aurrezkiaren lehen antolaketa sortu zen, 'erruki-mendia', lapurreta partziala edo osoa egiten zutenak zaintzeko. Garai hartan ere, bankuak sortzen hasi ziren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El ahorro y su historia|hizkuntza=es|url=https://www.economia.com.mx/el_ahorro_y_su_historia.htm|aldizkaria=www.economia.com.mx|sartze-data=2023-10-12}}</ref>.

==Sailkapena==
Aurrezkia honela sailka daiteke: aurrezki pribatua eta aurrezki publikoa<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Tipos de ahorro|hizkuntza=es|url=https://www.economia.com.mx/tipos_de_ahorro.htm|aldizkaria=www.economia.com.mx|sartze-data=2023-10-12}}</ref>.
* Aurrezki pribatua da estatukoak ez diren erakunde pribatuek egiten dutena (batik bat, familiek, irabazi-asmorik gabeko erakundeek eta enpresek)<ref name=":0" />.
* Enpresa pribatu autonomo baten aurrezkia da haren mozkinaren baliokidea ken haren zati bat jabe edo akziodunei dibidendu edo mozkinetako partaidetza gisa banatzen zaiena<ref name=":0" />. 
* Familien aurrezkia familiaren errenta da erabilgarriaren baliokidea ken kontsumo pribatuaren gastuak eta zergak<ref name=":0" />. 
* Aurrezki publikoa [[Estatua|estatuak]] egiten du, zeinek [[Zerga|zergak]] eta beste jarduera batzuk erabilita ere jasotzen dituen diru-sarrerak; aldi berean, gastu arruntak ditu (adibidez, soldata publikoen ordainketa, kontsumo-ondasunen erosketa, etab.), eta inbestimendu publikoa kapital fisikoan (adibidez, [[Errepide|errepideen]], [[Zubi|zubien]], [[Eskola|eskolen]], [[Ospitale|ospitaleen]] eta abarren azpiegituretan). Estatuak aurrezten duenean, bere diru-sarrerak gastu arruntak baino handiagoak direla esan nahi du, eta, [[inbestimendu]] publikoa kontuan hartu gabe superabit fiskala aurkezten da; bestela, [[Aurrekontu-defizit|defizit]] fiskala izango litzateke<ref name=":0" />. inbestimendu publikoa aurrezkiaren parte da, ez [[Kontsumo|kontsumoaren]] parte. 
* Zenbait aktibotan inbertituz ere aurreztu daiteke, hala nola [[Ondasun higiezin| ondasun higiezinetan]], inbestimendu-tresnetan edo [[Pentsio funts|pentsio-funtsetan]]<ref name=":0" />. 
** Beste aurrezpen mota bat [[Erretiro|erretirorako]] aurrezkia da, hau da, pertsonek beren diru-sarreren zati bat beren borondatez pentsio-funtsetan inbertitzea, eta, nahitaezko ekarpenarekin eta borondatezko ekarpenarekin batera, diru gehiago hartzea hori egiten duten pertsonek erretiroa hartzen dutenean; garrantzitsua da pertsonek jakitea zer ezaugarri dituen beren pentsio-funtsak, zeren beren [[Diru|diruak]] kudeatuko dituen funtsak konfiantza eta lan-zerbitzu onenak eskaintzen dituen enpresa aukeratu behar baitute. Gainera, garrantzitsua da pentsio-funtsen erabiltzaileek jakitea zer eskubide dituzten eta nola eskatu behar duten pentsioa erretiratzeko unean edo  likidatzeko unean.

==Aurrezkia makroekonomian==
===Estatu aurrezkia===
[[Estatu]] aurrezkia, izan ere, aurrezki publikoaren eta pribatuaren batura da. Estatu aurrezkia, bada, estatu-errentaren edo sortutako ondasun guztien balioaren eta kontsumoaren arteko diferentziak ematen du:
{{Ekuazio|
<math> A = \text{PIB} - C \qquad \Leftrightarrow \qquad
\mbox{aurrezkia} = \mbox{PIB} - \mbox{kontsumoa}</math>
}}
Izan ere, aurrezki hori erlaziona daiteke estatuaren kontsumoarekin (C), [[Esportazio|esportatutako ondasun]] kopuruarekin (X), [[Inportazio|inportatutako ondasun]] kopuruarekin (M) eta [[inbestimendu]] kopuruarekin (I), estatuko funtsezko kontabilitate identitatean:
{{Ekuazio|
<math> A - I = X - M \qquad \Leftrightarrow \qquad
\mbox{aurrezkia} - \mbox{inbestimenduak} = \mbox{esportazioak} - \mbox{inportazioak}</math>
}}
Berdintasun hori merkatuko prezioetan (mp) ebaluatutako [[Barne produktu gordin|barne-produktu gordinaren]] (BPG) definiziotik beretik ondorioztatzen da.
{{Ekuazio|
<math>Y = \text{'''BPG'''}_{mp} + M = C + I + X \,</math>
}}
===Aurrezkia eta politika ekonomikoa===
Estatu batek jarraitzen dituen [[Politika ekonomiko|politika ekonomiek]] eragiten eta zehazten dute aurrezkia ([[Interes tasa|interes-tasetan]] eta aurrezkiari eragiten dioten beste aldagai batzuetan eragin dezake). Interes-tasaren aldaketek, adibidez, aurreztaileak aurreztera motibatu edo motibatu sentiaraz ditzake. Interes-tasak handituz gero, aurreztaileek arrazoi gehiago izan ditzakete kontsumoa murrizteko eta aurrezteko, edo kontrako efektua izan dezake. Sarrera-maila berean, bi efektuen mende dago: sarrera-efektua eta ordezkapen-efektua. Interes-tasak handitzeak jendea, gehiago aurrezteko, gutxiago [[Kontsumitzaile|kontsumitzera]] bultza dezake, baina, aurrezpenaren errendimendua handiagoa denez, aurreikusitako metatze-helburua bete daiteke naiz egungo kontsumorako sarreraren zati handiagoa erabili. Interes-tasen igoera hori, adibidez, [[Gobernu|gobernuak]] bere jardueretarako baliabideak lortzeko duen moduaren ondorio izan daiteke. Gobernuak finantza-sistemari mailegu asko eskatzea erabakitzen badu, interes-tasak igo egingo dira.

Aurrezkia ere garrantzitsua da edozein estaturen etorkizunerako eta orainaldi ekonomikorako. Enpresa baten produkzioan, adibidez, baliabide mugatuak sartzen dira, hala nola lurra. Ekoizpenak hobetu nahi badu eta baliabide mugatuekin arazoak baditu, produkzioa hobetzeko modua bilatu behar du inbestimenduetan oinarrituta (adibidez, teknologian edo makinetan). Enpresak epe jakin batean aurrezten badu, errazago eskuratu ahal izango ditu (kredituen bidez) makina horiek, teknologia hori edo beste baliabide ekonomiko batzuk. Era berean, bankuek kontuetan aurrezki handiagoa badute, diru gehiago izango dute maileguan emateko, eta ez da beharrezkoa izango pertsonek, enpresek edo [[Estatu|Estatuak]] kanpoan baliabideak eskatzea. Horrek, oro har, jarduera ekonomikoa eta herrialde bateko hazkundea erraztu eta bultzatzen ditu.

===Fiskalitate politika eta aurrezkia===
[[inbestimendu]] guztiak aurrezkiaren bidez finantzatu behar dira. inbestimendu gehienak estatuko ekonomiatik datoz, eta kanpo-aurrezkia, berriz, barne-aurrezkia osatzera mugatzen da, normalean.

Estatuko ekonomiaren barruan, sektore pribatua da aurrezki-iturri nagusia. Etxeetarako transferentziak, gizarte-prestazioen ordainketak barne, [[Gastu publiko|gastu publikoak]] aurrezki pribatuaren metaketari eragiteko bide nagusia dira. Testuinguru horretan, kontuan hartu behar da transferentziek eragin negatiboa izan dezaketela aurrezkian.

Oraingoz, pentsioak prestazio-sistema publikoen partidarik garrantzitsuena dira, eta, egungo politikei eutsiz gero, gastu handiagoa aurreikusten da etorkizunerako. Erretiro eraginkorra atzeratzen bada eta kapitalizazio-erregimenean maila handiagoan oinarritutako pentsio-plan berriak sartzen badira, aurrezte-maila handiagoa izango litzateke adineko biztanleria-segmentuarekin alderatuta, eta horrek eragin positiboa izan lezake agregatutako aurrezkian.

Hala ere, arrazoizkoa dirudi ondorioztatzea ezen, ebidentzia enpirikoaren arabera, sektore publiko handiak finantzatzen dituzten zerga handiek eragin negatiboa izaten dutela aurrezkian eta, ondorioz, inbestimenduan eta hazkundean. Laneko errenten gaineko zergek gisa, aurrezpenaren gaineko zergek ere enplegua moteltzen dute, eta kontsumoa sustatzen dute. Bereziki, sozietateen gaineko zergek, baita kapitalaren errenten gaineko beste zerga batzuek ere, seguruenik aurrezpen pribatua gutxitu dute etekin garbia murriztu ahala.

==Aurrezkia mikroekonomian==
===Aurrezteko joera marjinala===
Aurrezteko joera marjinala (AJM) da moneta-unitate bakoitzak jasotzen duen gehigarritik aurrezteko erabiltzen den ehunekoa (euroa, dolarra, yena, etab.), hau da, errentako moneta-unitate gehigarri bat jasotzen dugunean zenbat erabiltzen dugun aurrezteko. Aurrezteko joera marjinala kontsumoarekiko joera marjinalarekin (KJM) estu lotuta dagoela esan daiteke.
{{Ekuazio|
<math>\mbox{PMA} = 1 - \mbox{PMC}\,</math>
||left}}
Lortutako errenta bi helburu alternatibo eta bakarrak izan ditzake: kontsumoa eta aurrezkia. Horrek esan nahi du errentako euro berri bakoitza zati kontsumo gehigarria eta aurrezki gehigarria egin behar direla. Adibidez, KJM 0,75 bada, AJM 0,25 izango da. Konparazioak berresten du KJM eta AJMk beti batu behar dutela 1, ez gehiago, ez gutxiago. Beraz, badakigu beti eta leku guztietan AJM = 1 - KJM dela.

==Ikus gainera==
* [[Desberdintasun ekonomiko]]

==Erreferentziak==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{Es}} [http://bastiat.org/es/lqsvylqnsv.html#ahorro_y_lujo Ahorro y lujo], ikusten dena eta ikusten ez dena-ren XI. kapitulua, [[Frédéric Bastiat]]
* {{Es}} [https://www.mises.org.es/2016/11/la-funcion-del-ahorro/ La función del ahorro], Eugen von Böhm-Bawerk
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Finantzak]]