Base-en iturria ikusi

{{Wikipedia1000}}
{{HezkuntzaPrograma|Fisika eta Kimika}}
[[Fitxategi:Decorative_Soaps.jpg|thumb|[[Xaboi]]ak base ahulak dira, [[gantz-azido|gantz-azidoak]] [[sodio hidroxido|sodio hidroxidoarekin]] edo [[potasio hidroxido|potasio hidroxidoarekin]] nahasten direnean sortuak.]]
[[Kimika|Kimikan]], '''base''' bat [[protoi|protoiak]] onar ditzakeen edozein substantzia da. Definizio hau azidoei eta baseei buruzko [[Brønsted-Lowry teoria|Brønsted-Lowry teorian]] finkatutakoa da. Haatik, badaude baseen beste definizio batzuk, hala nola [[elektroi]]-bikoteen emaileak direla (Lewis), [[hidroxido]] [[anioi|anioieen]] iturri direla ([[Svante Arrhenius|Arrhenius]]) edo, zentzu zabalean, [[ur|uretan]] disolbatzen direnean 7.0ko baliotik gorako [[pH|pH-a]] daukaten [[disoluzio|disoluzioak]] sortzen dituzten substantziak direla. Base arrunten adibide dira, esaterako, [[sodio hidroxido|sodio hidroxidoa]] eta [[amoniako|amoniakoa]].

Lehen hurbilketa batean, substantziak, disoluzio urtsuan, ioiak <chem>OH-</chem> ematen dizkio baliabideari<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bases de la fisiología|argitaletxea=Editorial Tebar|hizkuntza=es|data=2007|url=https://books.google.es/books?id=GpNkL8SiYW8C&pg=PA360&dq=base+o+%C3%A1lcali+sustancia&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwizydK73P_YAhXLuhQKHYyQAQIQ6AEIJzAA#v=onepage&q=base%20o%20%C3%A1lcali%20sustancia&f=false|isbn=978-84-7360-266-2|sartze-data=2023-03-07}}</ref>. Adibide garbi bat [[Potasio hidroxido|potasio hidroxidoa]] da, '''KOH''': <chem>KOH_{(aq)} \longrightarrow {K^+}_{(aq)} + {OH^-}_{(aq)}</chem> formularekin.

Base eta [[azido]] kontzeptuak kontrajartzen dira. Baliabidearen basikotasuna (edo [[Alkali|alkalinitatea]]) neurtzeko, [[pOH]] kontzeptua erabiltzen da, zeina [[pH]]rekin osatzen den; era horretan, <math>pH + pOH = pK_w</math>, (<math>K_w</math>[[Presio eta tenperatura baldintza estandarizatuak|CNPTn]] <math>10^{-14}</math>-ren berdina da. Hori dela eta, azido zein baseetarako pH-a erabiltzea oso zabalduta dago<ref>{{Erreferentzia|abizena=Sol 90|izenburua=Materia|argitaletxea=Britannica Digital Learning|hizkuntza=es|data=2014-02-17|url=https://books.google.es/books?id=BcYRAwAAQBAJ&pg=PA60&dq=base+y+%C3%A1cido+son+contraopuestos&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwilm8Ps3P_YAhXItRQKHS1uCE8Q6AEIKTAA#v=onepage&q=base%20y%20%C3%A1cido%20son%20contraopuestos&f=false|isbn=978-1-62513-140-9|sartze-data=2023-03-07}}</ref><ref name="Izenik_gabekoa-20230526110806">{{Erreferentzia|izenburua=Base (química)|hizkuntza=es|data=2023-02-23|url=https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Base_(qu%C3%ADmica)&oldid=149475584|sartze-data=2023-03-07|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>.

Basearen kontzeptua [[Guillaume François Rouelle]] kimikari [[frantziar|frantziarrak]] sortu zuen 1754an. Likido [[lurrunkor|larrunkorrak]] ziren azidoak (adibidez, [[azido azetiko|azido azetikoa]]) substantzia jakin batzuekin nahastean gatz solido bihurtzen zirela ikusi zuen. Substantzia hauek gatza eratzeko ''basea'' (oinarria)<ref>''The Origin of the Term Base'' William B. Jensen Journal of Chemical Education • 1130 Vol. 83 No. 8 August '''2006'''</ref> zirela erabaki zuen. Hain zuzen, hortik datorkio izena.

Baseak, kimikoki, [[azido|azidoen]] kontrakoak dira. Azido baten eta base baten arteko erreakzioari [[neutralizazio]] diotsote. Azidoek [[hidronio]]-[[ioi|ioiaren]] (H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>) kontzentrazioa handitzen dute, eta baseek txikitu egiten dute. Baseek eta azidoek, elkarrekin erreakzionatzean, ura eta [[gatz|gatzak]] (edo beren disoluzioak) ekoizten dituzte.

== Propietateak ==
Guztiz [[hidrolisi|hidrolizatzen]] den eta pH-a 14 ingurura igotzen den baseari base indartsu deitzen zaio. Base indartsuek, azido indartsuek bezala, ehun biziak erasotzen dituzte, eta erredura larriak eragin ditzakete. Baseak ahulak ere izan daitezke, esaterako, azalerak garbitzeko erabiltzen den amoniakoa. ''Arrhenius'' baseek, uretan disolbagarriak izanik, pH-a 7.0tik gora daukaten disoluzioak sortzen dituzte. [[Alkali|Alkaliak]] baseen azpimultzo berezia osatzen dute: beren ezaugarri nagusia da uretan disolbaturik hidroxido-ioiak (OH<sup>-</sup>) ematen dituztela.

Baseen propietate nagusiak hauek dira:
* Zapore [[mingots|mingotsa]] (azidoek zapore [[garratz|garratza]] daukate, eta [[aldehido]] eta [[zetona|zetonek]] zapore [[gozo (argipena)|gozoa]] daukate).
* Ukitu lirdingatsu edo xaboitsua, giza [[azal (argipena)|azaleko]] [[gantz|gantzen]] [[saponifikazio|saponifikazioaren]]ondorioz.
* Base kontzentratu edo indartsuak korrosiboak dira [[materia organiko|materia organikoarekin]], eta bortizki erreakzionatzen dute substantzia azidoekin.
* Ur-disoluzioak edo base urtuek ioietan banantzen dira, eta elektrizitatearen eroaleak dira.

==Basearen definizio desberdinak==
{{Sakontzeko|Azido-base erreakzio}}
Hasierako definizioa [[Svante Arrhenius|Svante August Arrheniusek]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Juan Luis|abizena=Antón|izenburua=Física y Química 3º ESO (LOMCE)|argitaletxea=Editorial Editex|hizkuntza=es|abizena2=Andrés|izena2=Dulce María|data=2015-06|url=https://books.google.es/books?id=Rr3gCwAAQBAJ&pg=PA152&dq=base++Svante+August+Arrhenius.&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwij-a-w3f_YAhUFSBQKHfP0CBQQ6AEILDAB#v=onepage&q=base%20%20Svante%20August%20Arrhenius.&f=false|isbn=978-84-9078-527-0|sartze-data=2023-03-07}}</ref>, 1887an, adierazitakoa da. [[Bronsted eta Lowry-ren azido base teoria|Brønsted-Lowryren azido-base teoriak]], Brønsted eta Lowryk 1923an formulatuak, dio substantzia alkalino bat (H<sup>+</sup>) protoi bat hartzeko gai dena dela<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Quimica 2|argitaletxea=Ediciones Umbral|hizkuntza=es|url=https://books.google.es/books?id=i1H7p7WRUq0C&pg=PA116&dq=teor%C3%ADa+%C3%A1cido-base+de+Br%C3%B8nsted-Lowry,&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiAzLLR3f_YAhVFtxQKHQLRDP4Q6AEIJzAA#v=onepage&q=teor%C3%ADa%20%C3%A1cido-base%20de%20Br%C3%B8nsted-Lowry,&f=false|isbn=978-968-5607-20-9|sartze-data=2023-03-07}}</ref>. Definizio horrek aurrekoa barne hartzen du: aurreko adibidean, KOH-a OH<sup>−</sup> ioien disoluzio batean disoziatzean, horiek dira basea protoi bat onartu ahal izateko. Teoria hori disolbatzaile ez-urtsuetan ere aplika daiteke<ref name=":0" />.

Lewis-ek, 1923an, gehiago zabaldu zuen azidoen eta baseen definizioa, nahiz eta teoria horrek ez zuen eraginik izango urte batzuk geroago arte. Lewisen teoriaren arabera, basea elektroi pare bat eman dezakeen substantzia da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Best &Taylor. Bases Fisiológicas de la Práctica Médica|argitaletxea=Ed. Médica Panamericana|hizkuntza=es|data=2010|url=https://books.google.es/books?id=dTFeuRRZoy0C&pg=PA556&dq=Lewis+en+1923+ampli%C3%B3+a%C3%BAn+m%C3%A1s+la+definici%C3%B3n+de+%C3%A1cidos+y+bases&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiQ-qeC3v_YAhVEcRQKHdJLANgQ6AEIJzAA#v=onepage&q=Lewis%20en%201923%20ampli%C3%B3%20a%C3%BAn%20m%C3%A1s%20la%20definici%C3%B3n%20de%20%C3%A1cidos%20y%20bases&f=false|isbn=978-950-06-0460-4|sartze-data=2023-03-07}}</ref>. OH<sup>−</sup> ioiak, beste ioi edo molekulek NH<sub>3</sub>, H<sub>2</sub>O, etab. bezalako beste ioi edo molekulek bezala, loturarik gabeko elektroi-pare bat dute; beraz, base dira. Arrheniusen edo Brønsted eta Lowryren teoriaren araberako base guztiak Lewisen baseak dira.

* Arrhenius baseen adibideak: <chem>NaOH</chem>, <chem>KOH</chem>, <chem>Al(OH)3</chem>
* Brønsted eta Lowry baseen adibideak: <chem>NH3</chem>, <chem>S2-</chem>, <chem>HS-</chem>.

Oinarrien propietate orokor batzuk hauek dira<ref name="Izenik_gabekoa-20230526110806"/>:

* Hatzekin tratatzen direnean, biskositate edo xaboizko sentsazioa ematen dute, giza larruazaleko lipidoen saponifikazioaren ondorioz.
* [[Kontzentrazio (kimika)|Kontzentrazio]] handian daudenean edo base sendoak direnean, kaustikoak dira; materia organikoarekiko korrosiboak, eta, substantzia azidoekin, bortizki erreakzionatzen dute.
* Uretan disolbatzen dira, eta, horrela, ioietan disoziatzen dira, eta substantzia [[Elektrizitate|elektriko]] eroaleak dira.
* Adierazleekin honela erreakzionatzen dute: [[tintaroi|tintaroi-papera]] urdin bihurtzen dute, eta, [[fenolftaleina]] proban, kolore arrosa agertzen da.
* Zapore [[Garratz|garratza]] dute<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Definition of BASE|hizkuntza=en|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/base|aldizkaria=www.merriam-webster.com|sartze-data=2023-03-07}}</ref>.
* Kaustikoak dira.

===Arrhenius azido-basearen teoria===
[[Svante Arrhenius|Svante August Arrhenius]] kimikari suediarrak disoziazio elektrolitikoaren teoria proposatu zuen [[1887|1887an]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ChemTeam: Arrhenius dissociation article|url=https://www.chemteam.info/Chem-History/Arrhenius-dissociation.html|aldizkaria=www.chemteam.info|sartze-data=2023-03-07}}</ref>, zeinean [[Elektrolito|elektrolitoak]], ur-disoluzio edo ardatzetan, partzialki elektrikoki kargatutako ioietan disoziatzen ziren.

[[Elektrolito|Elektrolitoak]] [[azido]], base eta [[Gatz (kimika)|gatzetan]] sailkatzen dira. Arrheniusen arabera, zehazki, '''baseak''', ur-disoluzioan, [[hidroxilo]] anioiak, OH<sup>−</sup>, ematen dituzten substantziak dira; hau da, azido erradikal negatiboez ordezka daitezkeen hidroxilo talde bat edo gehiago dituzte gatzak sortzeko. Adibidez:
<center>''NaOH {{Eqm}} Na<sup>+</sup> + OH<sup>-</sup>''</center>
Arrhenius baseen adibideak: [[Sodio hidroxido|sodio hidroxidoa]] (NaOH), [[Potasio hidroxido|potasio hidroxidoa]] (KOH), [[Aluminio hidroxido|aluminio hidroxidoa]] (Al(OH)<sub>3</sub>).

===Brønsted eta Lowry===
{{Sakontzeko|Bronsted eta Lowry-ren azido base teoria}}
Johannes Nicolaus Brønsted kimikari daniarrak eta Thomas Martin Lowry ingelesak, [[1923|1923an]], modu independentean, egungoa gainditzen zuen [[Azido|azidoen]] eta '''baseen''' portaerari buruzko teoria bat argitaratu zuten, urte haietan Arrhenius azido-basearen teoria, zeina edozein motatako [[Disolbatzaile|disobatzaileari]] aplika zitekeen, Arrheniusena ur-disoluzioetarako soilik erabil zitekeen bitartean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ChemTeam: J.N. Bronsted on Acids and Bases|url=https://www.chemteam.info/Chem-History/Bronsted-Article.html|aldizkaria=www.chemteam.info|sartze-data=2023-03-07}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Thomas Lowry|hizkuntza=es|data=2020-05-05|url=https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Thomas_Lowry&oldid=125802146|sartze-data=2023-03-07|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>. Teoria berri horren arabera, [[azido]] bat protoiak eman ditzakeen substantzia da, eta '''base''' bat onar ditzakeen substantzia da. [[Azido]] bat eta '''base''' bat elkartuak dira ekuazioaren bidez erlazionatzen direnean:
<center>azido{{Eqm}} protoi + base </center>

Adibide gisa ditugu:
<center> CH<sub>3</sub>COOH {{Eqm}} H<sup>+</sup> + CH<sub>3</sub>COO<sup>-</sup>
NH<sub>4</sub><sup>+</sup> {{Eqm}} H<sup>+</sup> + NH<sub>3</sub>
CO<sub>3</sub>H<sup>-</sup> {{Eqm}} H<sup>+</sup> + CO<sub>3</sub><sup>2-</sup></center>
[[Azidoak]] eta '''baseak''' ioiak edo molekula neutroak izan daitezke.
H<sup>+</sup> protoiaren [[Solbatazio|solbatazioa]] kontuan hartuta [[Disolbatzaile|disolbatzailea]], ''bikote elkartu'' arteko erlazioa ur-disoluziotan, hauxe da:

<center>A + H<sub>2</sub>O {{Eqm}} H<sub>3</sub>O<sup>+</sup> + B</center>
kasu honetan, [[ura|urak]] [[protoi|protoien]] hartzaile gisa jokatzen du, hau da, '''base''' bezala. Aldaketa honela orokortu daiteke:
<div style="float:right;margin-right:5px;margin-bottom:5px;margin-top:5px;texto-align:center">
<gallery mode="packed" heights="140px">  
Johannes Brønsted.jpg|Johannes Nicolaus Brønsted
Thomas Martin Lowry2.jpg|Thomas Martin Lowry</gallery>
</div>
<center> azido 1 + base 2 {{Eqm}} azido 2 + base 1</center>
non 1. azidoa 1. basearekin elkartzen den eta 2. azidoa 2. basearekin. Kontuan izan, [[ura|urak]] [[azido]] edo '''base''' gisa joka dezakeela.

* [[Bronsted eta Lowry-ren azido base teoria|Brønsted-Lowry eta Lowry baseen teoriaren adibideak]]: [[amoniako|amoniakoa]]

=== Lewis azido-basearen teoria ===
{{Sakontzeko|Lewisen azido eta baseak}}
[[Bronsted eta Lowry-ren azido base teoria|Brønsted eta Lowry-ren teoria]] ez da nahikoa substantzien azido edo oinarrizko portaera kasu guztiak ulertzeko, [[protoi]] trukearekin erreakzioetara mugatzen baita. Badira [[Hidrogeno|hidrogenoa]] ez duten eta portaera [[Azido|azidoa]] dutenak, adibidez, [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]], CO<sub>2</sub>, edo [[Sufre trioxido|sufre trioxidoa]], SO<sub>3</sub>, azidoen antzera jokatzen baitute, izan ere, oinarrizko [[Oxido|oxidoen]] aurrean, hala nola [[Kare|kaltzio oxidoa]], CaO, edo [[Sodio oxido|sodio oxidoa]], Na<sub>2</sub>O, disolbatzaileen faltan eta, beraz, [[protoi]] transferentziarik gabe, esaterako, [[Gatz (kimika)|gatzak]], [[Sodio karbonato|sodio karbonatoa]], CaCO<sub>3</sub>, edo [[Sodio sulfato|sodio sulfatoa]], Na<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>, osatzeko erreakzionatzen dute. Erreakzioak honako ekuazio kimiko hauekin irudika daitezke:
<center>CO<sub>2</sub> + CaO {{Eqm}} CaCO<sub>3</sub>

SO<sub>3</sub> + Na<sub>2</sub>O {{Eqm}} Na<sub>2</sub>SO<sub>4</sub></center>

Modu berean, [[Tionil klorido]], Cl<sub>2</sub>SO, eta [[Potasio sulfito|Potasio sulfitoaren]], K<sub>2</sub>SO<sub>3,</sub> arteko erreakzioa [[sufre dioxido]] likidoan disolbatuta ekuazio honen arabera erreakzionatzen du:
<center> 2 Cl<sup>-</sup> + SO<sup>2+</sup> + SO<sub>3</sub><sup>2-</sup> + 2 K<sup>+</sup> {{Eqm}} 2 Cl<sup>-</sup> + 2 K<sup>+</sup> + 2 SO<sub>2</sub>  
</center>

zeinak [[Protolisi|protolisirik]] ere ez duen; [[Azido klorhidriko|azido klorhidrikoaren]] (HCl) eta [[Sodio hidroxido|sodio hidroxidoaren]] (NaOH) arteko disoluzio urtsuko erreakzioa da Brønsted eta Lowryren teoriarekin azal daitekeena:
<center> Cl<sup>-</sup> + H<sub>3</sub>O<sup>+</sup> + Na<sup>+</sup> + OH<sup>-</sup> {{Eqm}} Cl<sup>-</sup> + Na<sup>+</sup> + 2 H<sub>2</sub>O </center>

Erreakzio horiek [[oxigeno]] [[atomo]] batetik beste atomo batera [[elektroi]] bikote bat (lotura kobalente datiboaren bitartez) partzialki lagatzea dakarte.

Gertaera horien ondorioz, [[Gilbert N. Lewis|Gilbert Newton Lewisek]] [[1923|1923an]]<ref>[[:es:Gilbert_Newton_Lewis|Lewis, G.N]]. (1923). ''Valence and the Structure of Molecules'' (INGELESEZ). Nueva York: The Chemical Catalogo Co.</ref> adierazi zuen eta [[1938|1938an]] azidoaren eta baseen teoria orokorragoa garatu zuen. Teoria horren arabera:

* Azido bat elektroi bikote batek onar dezakeen substantzia oro da, molekularra edo ionikoa.
* Basea elektroi bikote batek laga dezakeen substantzia oro da.

Baina Lewisen teoriak ez du ematen baseek azidoekin duten erreakzioaren zenbatespen kuantitatiboa. Hori dela eta, Pearsonen Teoria azido-base gogorra-biguna (HSAB siglekin ezaguna) izeneko ebaluazio kualitatiboa aplikatu ohi da. Ebaluazio horrek azido bigunek azkarrago erreakzionatzen dutela eta base bigunekin lotura sendoagoak eratzen dituztela deskribatzen du. Azido gogorrek, berriz, azkarrago erreakzionatzen dute, eta, base gogorrekin, lotura sendoagoak eratzen dituzte. Beste faktore guztiak berdin mantentzen dira<ref name=":1">[[Kimika Puru eta Aplikatuko Nazioarteko Batasuna|IUPAC]], [http://www.iupac.org/reports/1999/7110minkin/h.html Glossary of terms used in theoretical organic chemistry], consulta 16 Des 2006.</ref>. Jatorrizko lanerako sailkapena oreka-konstanteetan oinarrituta zegoen Lewisen bi baseren erreakzioetarako Lewisen azido batengatik lehiatuz.

{| class="wikitable"
|+ Baseen eta azidoen sailkapena HSAB printzipioan
|-
!Base gogorrak
!Tarteko baseak
!Bases bigunak
|-
|OH<sup>-</sup>, RO<sup>-</sup>, F<sup>-</sup>, Cl<sup>-</sup>, RCOO<sup>-</sup>, NO<sub>3</sub><sup>-</sup>, NH<sub>3</sub>, RNH<sub>2</sub>, H<sub>2</sub>O, ROH, SO<sub>4</sub><sup>2-</sup>, CO<sub>3</sub><sup>2-</sup>, R<sub>2</sub>O, NR<sub>2</sub><sup>-</sup>, NH<sub>2</sub><sup>-</sup>
|Br<sup>-</sup>, C<sub>6</sub>H<sub>5</sub>NH<sub>2</sub>, NO<sub>2</sub><sup>-</sup>, C<sub>5</sub>H<sub>5</sub>N
|RS<sup>-</sup>, RSH, I<sup>-</sup>, H<sup>-</sup>, R<sub>3</sub>C<sup>-</sup>, [[alkeno]], C<sub>6</sub>H<sub>6</sub>, R<sub>3</sub>P, (RO)<sub>3</sub>P
|-
!Azido gogorra
!Tarteko azidoak
!Azido bigunak
|-
|style="width:33%"|H<sup>+</sup>, Li<sup>+</sup>, Na<sup>+</sup>, K<sup>+</sup>, Mg<sup>2+</sup>, Ca<sup>2+</sup>, Al<sup>3+</sup>, Cr<sup>3+</sup>, Fe<sup>3+</sup>, BF<sub>3</sub>, B(OR)<sub>3</sub>, AlR<sub>3</sub>, AlCl<sub>3</sub>, SO<sub>3</sub>, BF<sub>3</sub>, RCO<sup>+</sup>, CO<sub>2</sub>, RSO<sub>2</sub><sup>+</sup>
|style="width:33%"|Cu<sup>2+</sup>, Fe<sup>2+</sup>, Zn<sup>2+</sup>, SO<sub>2</sub>, R<sub>3</sub>C<sup>+</sup>, C<sub>6</sub>H<sub>5</sub><sup>+</sup>, NO<sup>+</sup>
|Ag<sup>+</sup>, Cu<sup>+</sup>, Hg<sup>2+</sup>, RS<sup>+</sup>, I<sup>+</sup>, Br<sup>+</sup>, Pb<sup>2+</sup>, BH<sub>3</sub>, [[karbeno]]
|}

'''Azido gogorrek''' eta '''base gogorrek''' honako hauek izaten dituzte:
[[Erradio ioniko]]/[[Erradio atomiko|atomiko]] txikiak
[[Oxidazio-egoera]] altua
[[Polarizagarritasun]] txikia
[[Elektronegatibotasun|Elektronegatibotasun]] handia
Energia gutxiko [[HOMO/LUMO/SOMO|HOMO]], baseen kasuan, eta energia handiko [[HOMO/LUMO/SOMO|LUMO]], azidoen kasuan<ref name=":1" />.

==Baseen ezaugarriak==
[[Robert Boyle|Boyleren]] arabera, honako propietate hauek dituzten substantziak dira baseak:
* Zapore [[mingots]] bereizgarria dute.
* Bere disoluzioek [[Korronte elektriko|korronte elektrikoaren]] [[Eroale elektriko|eroaleak]] dira.
* [[Tintaroi|Tintaroi paper]] gorria urdinera aldatzen dute.
* Gehienak narritagarriak dira [[Larruazal|larruazalarentzat]] (kaustikoak), larruazaleko gantza disolbatzen baitute. Hainbat mailatan, suntsitzaileak dira giza ehunentzat. Hautsek, lainoek eta lurrunek narritadura eragiten dute arnasan, azalean eta begietan, eta lesioak, sudur-trenkadan.
* Ukimen [[Xaboi|xaboitsua]] dute.
* Uretan disolbagarriak dira (hidroxidoak batez ere)
* [[Azido|Azidoekin]] erreakzionatzen dute gatza eta ura osatuz<ref>{{Erreferentzia|izena=John W.|abizena=Hill|izenburua=Química para el nuevo milenio|argitaletxea=Pearson Educación|hizkuntza=es|data=1999|url=https://books.google.es/books?id=ZM-qMxtLABUC&pg=PA179&dq=bases+un+sabor+amargo&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiD4uPK3__YAhWI6RQKHSSRC2IQ6AEIJzAA#v=onepage&q=bases%20un%20sabor%20amargo&f=false|isbn=978-970-17-0341-0|sartze-data=2023-03-08}}</ref>.

==Base baten indarra==
'''Base '''sendo bat uretan erabat banatzen dena da; hau da, gehieneko <chem>OH-</chem> [[ioi]]-kopurua ematen du. [[Potasio hidroxido|Potasio hidroxidoa]] base indartsu baten adibidea da.

'''Base '''ahul batek ere <chem>OH-</chem>ioiak ekartzen dizkio medioari, baina molekula disoziatuen kopurua orekan dago ez daudenekin.
:<math>\rm Al(OH)_3 \rightleftharpoons 3 OH^- + Al^{3+}</math> 

Kasu horretan, [[Aluminio hidroxido|aluminio hidroxidoa]] orekan dago (deskonposatuz eta osatuz) sortzen dituen [[Ioi|ioiekin]].

==Base baten formakuntza==
Base bat sortzen da [[oxido metaliko]] batek urarekin erreakzionatzen duenean ([[Hidrolisi|hidrolisia]])<ref>''[https://web.archive.org/web/20180131023639/https://books.google.es/books?id=6uc7sbjaxO8C&pg=PA475&dq=bases+%C3%B3xido+met%C3%A1lico&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjDoOXKk4DZAhWHWhQKHUy-ApAQ6AEIVTAI#v=onepage&q=bases%20%C3%B3xido%20met%C3%A1lico&f=false Guía]''. David Vázquez. 1983. Originaletik artxibatua 2018-01-31n. 2018-01-30ean begiratua.</ref>:

:<math>\rm MgO + H_2O \rightarrow Mg(OH)_2 \,</math>, beraz,

:<math>\rm Al_2O_3 + 3H_2O \rightarrow 2 Al(OH)_3 \,</math> da.

==Baseen nomenklatura==
'''Base '''bat sortzeko erabili elementuen izenetatik hartutako nomenklaturak, eta elkartu '''ioi hidroxilo''' (OH) batekin elementuaren balentzia-zenbakia hartuz eta konbinatuz (posizioa aldatuz), taulan erakusten den bezala:
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#E8E8E8" align="center"
! Formula
! Tradizionala
! Stock
! IUPAC
|-
!CuOH
|Hidroxido kuprosoa
|Kobre hidroxidoa (I)
|Kobre hidroxidoa
|-
!Cu(OH)<sub>2</sub>
|Hidroxido kuprikoa
|Kobre hidroxidoa (II)
|Kobre dihidróxidoa
|}

Elementu batek bi balentzia baino gehiago dituenean, ez zaio nomenklatura tradizionalik jartzen. Balentzia txikiena erabiltzean, ''oso''n amaitzen da elementua hartzean, eta handiena erabiltzean, ''iko''n<ref>{{Erreferentzia|izena=F. A.|abizena=Baldor|izenburua=Nomenclatura química inorgánica|argitaletxea=Selector, S.A. de C.V.|hizkuntza=es|abizena2=Baldor|izena2=F. J.|data=2002-01-01|url=https://books.google.es/books?id=nvJk8o0x9MwC&pg=PA54&dq=Nomenclatura+de+bases+qu%C3%ADmica&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwi4w9WHlIDZAhUKuxQKHW1rBE8Q6AEILzAC#v=onepage&q=Nomenclatura%20de%20bases%20qu%C3%ADmica&f=false|isbn=978-968-403-131-9|sartze-data=2023-03-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=María José García|abizena=Bermejo|izenburua=Manual Del Auxiliar de Laboratorio. Temario Ebook|argitaletxea=MAD-Eduforma|hizkuntza=es|data=2003-07-22|url=https://books.google.es/books?id=ifnceRGljrYC&pg=PA323&dq=nomenclatura+IUPAC+bases&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiyzamblYDZAhVHcRQKHYFJDyYQ6AEIUTAH#v=onepage&q=nomenclatura%20IUPAC%20bases&f=false|isbn=978-84-665-2879-5|sartze-data=2023-03-08}}</ref>. [[Kimika Puru eta Aplikatuko Nazioarteko Batasuna|IUPAC]] nomenklaturan, aurrizkien konformazio bat emango zaio elementuari erabilitako balentziaren arabera (Mono, Di, Tri, Tetra, Penta, Hexa, etab.), -hidroxi edo -oxidrilo amaierarekin batera, zeina (<chem>OH-</chem>) OH −1 kargadun ioia den<ref>{{Erreferentzia|izena=ESCOBAR|abizena=DIONISIO|izenburua=Ciencia y Tecnología. Nivel II. Cultura general|argitaletxea=Ediciones Paraninfo, S.A.|hizkuntza=es|abizena2=ESTHER|abizena3=ANDREA|abizena4=FRANCISCO|izena2=MAYORAL|izena3=PASTOR|izena4=RUIZ CASADO|data=2011-03-01|url=https://books.google.es/books?id=yMBr-EG23ewC&pg=PA114&dq=nomenclatura+IUPAC+para+hidroxidos&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwio3OeVl4DZAhVNkRQKHWYfBhI4FBDoAQhXMAk#v=onepage&q=nomenclatura%20IUPAC%20para%20hidroxidos&f=false|isbn=978-84-9732-842-5|sartze-data=2023-03-08}}</ref>.

==Baseen adibideak==
Baseen adibide batzuk dira:
* [[Sodio hidroxido|Soda kaustikoa]] edo [[Sodio hidroxido|sosa kaustikoa]] (NaOH, sodio hidroxidoa)
* [[Magnesio hidroxido|Magnesio-esnea]] (Mg(OH)<sub>2</sub>, magnesio-hidroxidoa)
* Igerilekuko [[Kloro|kloroa]] (NaCIO, sodio hipokloritoa)
* [[Antiazido|Antiazidoak]] orokorrean (adibidez: AI(OH)<sub>3</sub>, aluminio hidroxidoa)
* Garbiketa-produktuak
* [[Amoniako|Amoniakoa]] (NH<sub>3</sub>)
* [[Xaboi|Xaboia]] eta [[Detergente|detergenteak]]
* [[Sodio bikarbonato|Sodio bikarbonatoa]] (NaHCO<sub>3</sub>)

==Baseak eta pH-a==
Lagin urtsu baten pH-a haren azidotasunaren neurri bat da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=pH {{!}} enciclopedia.cat|url=https://www.enciclopedia.cat/gran-enciclopedia-catalana/ph|aldizkaria=www.enciclopedia.cat|sartze-data=2023-03-08}}</ref>. Ur puruan, oxoni (H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>) ioietan eta hidroxido (OH-) ioietan disoziatutako hamar milioi molekulatik bat, gutxi gorabehera, honako ekuazio honen arabera:
:2H<sub>2</sub>O(l) → H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>(aq) + OH<sup>−</sup>(aq)

Kontzentrazioa, molaritatean neurtua (M edo moleak dm³-ko), zeinaren ioiak [H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>] eta [OH<sup>−</sup>] eta bere produktua uraren disoziazio konstantea den eta 10<sup>−7</sup> balioa duen ''M''. pH-a honela definitzen da: −log&nbsp;[H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>], beraz, ur puruak 7ko pH-a du. Zenbaki horiek zuzenak dira 23° C-ra, eta, beste tenperatura batzuetan, zertxobait ezberdinak dira.

Base batek disoluzioaren hydronium ionak (H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>) onartzen (hartzen) ditu, edo hidroxido ioiak (OH<sup>−</sup>) ematen dizkio disoluzioari. Bi ekintza horiek hydronium ioien kontzentrazioa jaisten dute, eta, beraz, pH-a handitzen dute. Aitzitik, azido batek H<sub>3</sub>O<sup>+</sup> ioiak ematen dizkio disoluzioari, edo OH<sup>−</sup>-ak onartzen du. beraz, pH-a jaitsi egiten da.

Adibidez, sodio hidroxido mol bat (40 g) uretan disolbatzen bada disoluzio litro bat egiteko, hidroxido ioien kontzentrazioa [OH<sup>−</sup>]&nbsp;=&nbsp;1&nbsp;mol/L bihurtzen da. Beraz, [H<sup>+</sup>]&nbsp;=&nbsp;10<sup>−14</sup>&nbsp;mol/L, eta pH&nbsp;=&nbsp;−log&nbsp;10<sup>−14</sup>&nbsp;=&nbsp;14. Kontuan izan, kalkulu horretan, jarduera kontzentrazioaren baliokide dela suposatzen dela, eta kontzentrazio hori ez dela errealista 0,1&nbsp;mol dm<sup>−3</sup> baino gehiagoko kontzentrazioetan.

Disoziazioaren '''basea '''edo K<sub>b</sub> konstantea basikotasun-neurri bat da. PKB pKaren erregistroaren ezezkotasuna da, eta, pK<sub>a</sub>&nbsp;+&nbsp;pK<sub>b</sub>&nbsp;=&nbsp;14 balioen harreman sinplearen ondorioz, pKa balioekin lotutakoa.

Alkalinotasuna da disoluzio batek azidoak karbonato edo hidrogenokarbonatu puntuen baliokidetasunarekin neutralizatzeko duen ahalmenaren neurri bat.

==Azidoen neutralizazioa==
{{Sakontzeko|Azido-base erreakzio}}
Base indartsu bat uretan disolbatzen denean, [[Sodio hidroxido|sodio hidroxidoa]] kasu, hura deskonposatu egiten da (kasu horretan, sodio ioietan eta [[Hidroxido|hidroxidoan]]):
:NaOH → Na<sup>+</sup> + OH<sup>−</sup>

Era berean, azido bat uretan disolbatzen bada disoziatu ere egiten da; adibidez, [[Hidrogeno kloruro|hidrogeno kloruroa]] ([[Azido klorhidriko|azido klorhidrikoa]]) disolbatzean, oxoni ioiak eta ioi kloruroak sortzen dira:
:HCl + H<sub>2</sub>O → H<sub>3</sub>O<sup>+</sup> + Cl<sup>−</sup>

Bi disoluzioak ioi disoziatuekin nahasten direnean, H<sub>3</sub>O<sup>+</sup> ioiak eta OH<sup>−</sup> ioiak konbinatu egiten dira ur [[molekula|molekulak]] sortzeko:
:H<sub>3</sub>O<sup>+</sup> + OH<sup>−</sup> → 2H<sub>2</sub>O

Sodio hidroxido eta azido klorhidriko kopuru berberak disolbatzen badira, '''basea '''eta azidoa elkar neutralizatzen dute zehatz-mehatz, eta NaCl bakarrik uzten da hauspeakin ([gatz arrunta]) eta ur moduan. Modu orokorrean esan daiteke ezen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Base (química)|hizkuntza=es|data=2023-02-23|url=https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Base_(qu%C3%ADmica)&oldid=149475584|sartze-data=2023-03-08|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>:

{{teorema|azidoa + basea → gatza + ura}}

Edozein azidoren isuriak neutralizatzeko, '''base '''ahulak erabili behar dira, hala nola sosa edo arrautza-zuringoa. Azido baten isurketa base indartsu batekin neutralizatzen saiatuz gero, hala nola [[Sodio hidroxido|sodio hidroxidoarekin]] edo [[Potasio hidroxido|potasio hidroxidoarekin]], erreakzio exotermiko bortitza eragin daiteke, eta base beraren ekintzak azidoaren isurketa bezain txarra eragin dezake.

==Ez-hidroxidoen alkalinotasuna==
Baseak, oro har, azido ugari neutralizatu ditzaketen konposatuak dira. Amoniakoa eta sodio karbonatoa '''baseak '''dira, baina substantzia horietako bakar batek ere ez du OH<sup>?</sup> multzorik. Bi konposatuek H<sup>+</sup> onartzen dute uretan disolbatzen direnean:
:Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> + H<sub>2</sub>O → 2 Na<sup>+</sup> + HCO<sub>3</sub><sup>−</sup> + OH<sup>−</sup>
:NH<sub>3</sub> + H<sub>2</sub>O → NH<sub>4</sub><sup>+</sup> + OH<sup>−</sup>

Hortik abiatuta, pH-a edo azidotasuna baseetako ur-soluzioetarako kalkula daiteke. '''Baseak ''' emaile elektroniko bikote gisa ere zuzenean jarduteko:
:CO₃<sup>2−</sup> + H<sup>+</sup> → HCO₃<sup>−</sup>
:NH₃ + H<sup>+</sup> → NH₄<sup>+</sup>

[[Karbono|Karbonoak]] '''base''' gisa jardun dezake, baita [[Nitrogeno|nitrogenoak]] eta [[Oxigeno|oxigenoak]] ere. Hori gertatu ohi da litiozko butilo, alkoxido eta metalen [[Amida|amidetan]], hala nola sodiozko amidan. Erresonantzia egonkorturik gabeko karbono-, nitrogeno- eta oxigeno-'''baseak''' oso indartsuak izaten dira; '''superbase''' diotsete, eta uraren azidotasun beragatik ezin dira egon ur-disoluzio batean. Erresonantzia egonkortzeak, baina, '''base''' ahulagoetan ahalbidetzen du, hala nola karboxilatoetan; adibidez, sodio azetatoa '''base''' ahula da.

==Base sendo eta ahulak==
[[Fitxategi:Potassium hydroxide.jpg|thumb|Potasio hidroxidoa (KOH)]]
'''Base''' sendo bat uretan erabat banatzen dena da, hau da, OH<sup>-</sup> ioien kopuru handiena ematen duena. Adibidez, potasio hidroxidoa oinarri sendoa da.
: KOH&nbsp;→&nbsp;OH<sup>-</sup>&nbsp;+&nbsp; K<sup>+</sup> (ur disoluzioan)

[[Bronsted eta Lowry-ren azido base teoria|Bronsted-Lowry teoriak]] baseen indarra kuantifikatzen du, hau da, azidoaren protoi bat bereizteko gaitasuna. ''K<sub>b</sub>'' konstantearen bidez neurtzen da, erreakzioaren oreka-konstantea azidoaren basearen konparazioarekin. Basikotasunaren konstantea zenbat eta handiagoa izan, orduan eta handiagoa izango da '''basearen''' indarra, eta, handiagoa, protoiak bereizteko duen gaitasuna. Oro har, basikotasun-konstantea p''K<sub>b</sub>'' konstanteen basikotasun-indize gisa adierazten da. Adibidez, amoniakoa Bronsted-en base gisa deskriba daiteke:

<div align=center><math>\mathsf{NH_3+H_2O}\rightleftharpoons\mathsf{NH_4^++OH^-}</math>
<math>K_b=\frac{[\mathsf{NH_4^+}]\cdot[\mathsf{OH^-}]}{[\mathsf{NH_3}]} = 1{,}79\cdot10^{-5};</math>
<math>\ \mathrm{p}K_b=-\log K_a = 4{,}75.</math></div>

Base polibasikoetarako, ''K<sub>b1</sub>'', ''K<sub>b2</sub>'', eta abarren disoziazio-konstanteen hainbat balio lor daitezke. Adibidez, ion fosfato bat hiru aldiz protonatuta egon daiteke.

<div align=center><math>\mathsf{PO_4^{3-}+H_2O}\rightleftharpoons\mathsf{HPO_4^{2-}+OH^-}; K_\mathrm{b1}=\frac{[\mathsf{HPO_4^{2-}}]\cdot[\mathsf{OH^-}]}{[\mathsf{PO_4^{3-}}]} = 2{,}10\cdot10^{-2};</math>
<math>\mathsf{HPO_4^{2-}+H_2O}\rightleftharpoons\mathsf{H_2PO_4^-+OH^-}; K_\mathrm{b2}=\frac{[\mathsf{H_2PO_4^-}]\cdot[\mathsf{OH^-}]}{[\mathsf{HPO_4^{2-}}]} = 1{,}58\cdot10^{-7};</math>
<math>\mathsf{H_2PO_4^-+H_2O}\rightleftharpoons\mathsf{H_3PO_4+OH^-}; K_\mathrm{b3}=\frac{[\mathsf{H_3PO_4}]\cdot[\mathsf{OH^-}]}{[\mathsf{H_2PO_4^-}]} = 1{,}32\cdot10^{-12}.</math></div>

Basearen potentziaren ezaugarria da, halaber, bere ''K<sub>a</sub>'' (BH<sup>+</sup>) azido konjugatuaren azidotasun konstantea, non produktuaren basikotasuna ''K<sub>b</sub>'' konstantea baita ''K<sub>a</sub>'' (BH<sup>+</sup>) konstante batengatik, uraren produktu ionikoa soluzio urtsuentzat eta disolbatzaile orokorraren autoprotolisi konstantea.

<div align=center><math>K_a\mathrm{(NH_4^+)}=\frac{[\mathsf{NH_3}]\cdot[\mathsf{H^+}]}{[\mathsf{NH_4^+}]} = 5{,}62\cdot10^{-10};</math>
<math>{K_a\mathrm{(NH_4^+)}}\cdot{K_b\mathrm{(NH_3)}}=K_w=1\cdot10^{-14};</math>
<math>{\mathrm{p}K_a\mathrm{(NH_4^+)}}+{\mathrm{p}K_b\mathrm{(NH_3)}}=\mathrm{p}K_w=14</math></div>

Base sendoen beste adibide batzuk metal alkalinoen hidroxidoak eta lur alkalinoak dira:
* [[Potasio hidroxido|Potasio hidroxidoa]] (KOH) edo potasa kaustikoa
* [[Bario hidroxido|Bario hidroxidoa]] (Ba(OH)₂)
* [[Zesio hidroxido|Zesio hidroxidoa]] (CsOH)
* [[Sodio hidroxido|Sodio hidroxidoa]] (NaOH) edo soda kaustikoa
* [[Estrontzio hidroxido|Estrontzio hidroxidoa]] (Sr(OH)₂)
* [[Kaltzio hidroxido|Kaltzio hidroxidoa]] (Ca(OH)₂), kare hila edo kare itzalia ere deitua
* [[Litio hidroxido|Litio hidroxidoa]] (LiOH)
* [[Rubidio hidroxido|Rubidio hidroxidoa]] (RbOH)
* [[Magnesio hidroxido|Magnesio hidroxidoa]] (Mg(OH)₂)

Oinarri ahul batek ere OH<sub>-</sub> ioiak ematen dio medioari, baina orekan dago molekula disoziatuen eta ez daudenen kopurua.
:{{Chem|Al(OH)|3}} ⇔ {{Chem|3OH|-}} + {{Chem|Al|+}}

Kasu horretan, aluminio hidroxidoa [[Oreka kimiko|orekan]] dago (etengabe deskonposatuz eta osatuz) sortzen dituen ioiekin. Base baten basikotasun-konstanteak (''K<sub>b</sub>'') haren disoziazio-maila adierazten du.

B base bat emanda, uretan disolbatzean, bere BH<sup>+</sup> azido konjugatua lortzen da:
:B(aq) + H₂O(l) → BH<sup>+</sup>(aq) + OH<sup>-</sup>(aq)

Eta baliozkoa izango da hurrengo ekuazioa (soilik base ahulen bidez), zeinak kontzentrazioa basikotasunaren konstantearekin lotzen duen:

:<math>\mbox{Kb} = {[\mbox{BH}^+]\cdot[\mbox{OH}^-] \over [\mbox{B}]}</math>

<div class="NavFrame collapsed">
 <div class="NavHead"> p''K<sub>b</sub>'' i p''K<sub>a</sub>'' azido konjokatuaren disoluzio urtsu diluituetako balioak </div>
 <div class="NavContent">
{| class="wikitable"
|-
! Basearen formula !! Azido konjokatuaren formula !! p''K<sub>b</sub>'' !! p''K<sub>a</sub>'' (BH<sup>+</sup>) !! Basearen formula !! Azido konjokatuaren formula !! p''K<sub>b</sub>'' !! p''K<sub>a</sub>'' (BH<sup>+</sup>)
|-
| ClO<sub>4</sub><sup>-</sup> || HClO<sub>4</sub> || 19 ± 0,5 || -5 ± 0,5 || HPO<sub>4</sub><sup>2-</sup> || H<sub>2</sub>PO<sub>4</sub><sup>-</sup> || 6,80 || 7,20
|-
| HSO<sub>4</sub><sup>-</sup> || H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> || 16,8 ± 0,5 || -2,8 ± 0,5 || ClO<sup>-</sup> || HClO || 6,75 || 7,25
|-
| H<sub>2</sub>O || H<sub>3</sub>O<sup>+</sup> || 15,74 || -1,74 || H<sub>2</sub>BO<sub>3</sub><sup>-</sup> || H<sub>3</sub>BO<sub>3</sub> || 4,76 || 9,24
|-
| NO<sub>3</sub><sup>-</sup> || HNO<sub>3</sub> || 15,32 || -1,32 || NH<sub>3</sub> || NH<sub>4</sub><sup>+</sup> || 4,75 || 9,25
|-
| HOOC-COO<sup>-</sup> || (COOH)<sub>2</sub> || 12,74 || 1,26 || CN<sup>-</sup> || HCN || 4,78 || 9,22
|-
| HSO<sub>3</sub><sup>-</sup> || H<sub>2</sub>SO<sub>3</sub> || 12,08 || 1,92 || CO<sub>3</sub><sup>2-</sup> || HCO<sub>3</sub><sup>-</sup> || 3,67 || 10,33
|-
| SO<sub>4</sub><sup>2-</sup> || HSO<sub>4</sub><sup>-</sup> || 12,04 || 1,96 || HOO<sup>-</sup> || H<sub>2</sub>O<sub>2</sub> || 11,62 || 3,38
|-
| H<sub>2</sub>PO<sub>4</sub><sup>-</sup> || H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub> || 11,88 || 2,12 || PO<sub>4</sub><sup>3-</sup> || HPO<sub>4</sub><sup>2-</sup> || 1,68 || 12,32
|-
| F<sup>-</sup> || HF || 10,86 || 3,14 || OH<sup>-</sup> || H<sub>2</sub>O || -1,74 || 15,74
|-
| NO<sub>2</sub><sup>-</sup> || HNO<sub>2</sub> || 10,65 || 3,35 || NH<sub>2</sub><sup>-</sup> || NH<sub>3</sub> (?.) || -19 || 33
|-
| CH<sub>3</sub>COO<sup>-</sup> || CH<sub>3</sub>COOH || 9,24 || 4,76 || H<sup>-</sup> || H<sub>2</sub> || -24,6 || 38,6
|-
| SH<sup>-</sup> || H<sub>2</sub>S || 6,95 || 7,05 || ?H<sub>3</sub><sup>-</sup> || ?H<sub>4</sub> || -44 || 58
|}
</div>
</div>

==Superbaseak==
Karbanioien, amiden eta hidruroen 1. taldeko gatzak base are indartsuagoak izaten dira, haien azido konjokatuak oso ahulak direlako: hidrokarburoak, aminak eta dihidrogenoak, hurrenez hurren. Normalean, base horiek sortzen dira metal alkalino puruak gehituz –sodioa, esaterako– azido konjokatuari<ref>McNaught, A.D.; Wilkinson, A (1997). ''[http://goldbook.iupac.org/s06135.html IUPAC. Compendium of Chemical Terminology, the "Gold Book"]'' (ingelesez) (2. argt.). Oxford: Blackwell Scientific Publications. <small>[[:es:Especial:FuentesDeLibros/0-9678550-9-8|ISBN 0-9678550-9-8]]</small>. <small>[https://dx.doi.org/10.1351%2Fgoldbook.S06135 doi:10.1351/goldbook.S06135]</small>. Consultado el 22-abril-13.</ref>. Superbase diotse eta ezin dira disoluzio urtsuan mantendu ioi hidroxidoa baino base indartsuagoak direlako, eta, beraz, ura azido konjokatutik desprotonatzen dute. Adibidez, ioi etòxidak (etanolaren base konjugatua) delakoak uraren presentzian erreakzio hau izaten du:

{{chem|CH|3|CH|2|O|-}} + {{chem|H|2|O}} → {{chem|CH|3|CH|2|OH}} + {{chem|OH|-}}

Zenbait superbase dira:
* [[N-butilo-litio|N-butilo-litioa]] (n-BuLi)
* [[Litiozko diisopropilamida]] ({{chem|C|6|H|14|LiN}})
* [[Litiozko dietilamida]]
* [[Sodio amida]] (NaNH₂)
* [[Sodio hidruroa]] (NaH)
* [[Bis(trimetilsilil) litio amida]] ({{chem|((CH|3|)|3|Si)|2|NLi}})

==Azidoen neutralizazioa==
Base sendo bat, sodio hidroxidoa adibidez, uretan disolbatzen denean, [[hidroxido]] ioietan (<sup>-</sup>OH) eta sodio ioietan deskonposatzen da:

:NaOH → Na<sup>+</sup> + OH<sup>−</sup>

Antzera, azido klorhidrikoa edo hidrogeno kloruroa uretan disolbatzen da oxonio ioiak (H₃ O<sup>+</sup>) eta kloro ioiak osatuz:

:HCl + H₂O → H₃O<sup>+</sup> + Cl<sup>−</sup>

Bi disoluzioak nahasten ditugunean, H₃O<sup>+</sup> eta OH<sup>-</sup> ioiak konbinatu egiten dira ur-molekulak sortzeko:
:H₃O<sup>+</sup> + OH<sup>−</sup> → 2 H₂O

NaOH eta HCl kantitate berdinak disolbatzen baditugu, basea eta azidoa modu zehatzean neutralizatzen dira, NaCl bakarrik utziz (gatz arrunta) disoluzioan.

Base ahulak, hala nola soda edo [[Zuringo|arrautza-zuringoa]], azido-isuriak neutralizatzeko erabil daitezke. Base sendoak erabiltzeak, hala nola sodio hidroxidoa edo potasio hidroxidoa, erreakzio exotermiko bortitza eragin lezake, jatorrizko azidoa isurtzea baino ondorio arriskutsuagoekin.

==Baseak katalizatzaile gisa==
Oinarrizko substantziak erreakzio kimikoen disolbaezintasun-katalizatzaile heterogeneoak izateko erabil daitezke. Adibidez, oxido metalikoak, magnesio oxidoa, kaltzio oxidoa eta bario oxidoa, baita potasio fluoruroa eta zeolita batzuk ere. Trantsizioko metal askok katalizatzaile onak egiten dituzte, eta, horietako askok, oinarrizko substantziak osatzen dituzte. Oinarrizko katalizatzaile batzuk hidrogenazioetarako, lotura bikoitzeko migrazioetarako, Meerwein-Ponndorf-Verley murrizteko, Michaelen erreakziorako eta beste erreakzio askotarako erabili izan dira.

== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}

== Ikus, gainera ==
* [[Azido]]ak

== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}

[[Kategoria:Azido-base kimika]]