Intentsitate elektriko-en iturria ikusi

{{HezkuntzaPrograma|Fisika eta Kimika}}
[[Fitxategi:Korronte elektrikoa era sinplean.webm|thumb|'''Korronte elektrikoa''' zer den eta ezaugarri nagusiak identifikatzeko bideoa.{{Jakindun}}]]
{{Magnitude infotaula}}
[[Fitxategi:Direzione convenzionale della corrente elettrica.svg|290px|thumb|eskuinera|Konbentzioz, korronte elektrikoaren norantza [[elektroi]]en desplazamenduaren aurkako norantzan definitzen da.]]

'''Intentsitate elektrikoa''' material batetik denbora unitateko igarotzen den [[karga elektriko]]a da. Material baten barnean karga elektrikoen mugimenduaren eragina da -orokorrean [[elektroi]]ena-.

'''Intentsitate elektrikoa''' orokorrean <math>I</math> ikurraz ezagutzen da; bere unitatea [[Nazioarteko Unitate Sistema]]n [[anpere|amperea]] (A) da, eta [[Coulomb]] / [[segundo]]tan neurtzen da (1A=1C/1s). Intentsitatea neurtzeko erabiltzen den gailua [[anperemetro|amperemetroa]] da.

Korronte elektrikoak [[Joule efektua]] eragin dezake. Efektu hau [[bonbilla|bonbilletan]] [[argi]]a sortzeko erabili daiteke, edo [[labe elektriko]]etan [[bero]]a sortzeko, adibidez. Korronte elektrikoak gainera, karga elektrikoen mugimendua denez, [[eremu magnetiko]]a sortzen du. Hau [[motor elektriko]], [[haril|induktore]] eta [[sorgailu elektriko]]etan erabiltzen da, adibidez.

== Intentsitatearen balioa ==
Gainazal bat [[korronte zuzen]] egonkor batek zeharkatzen duenean, '''I''' korrontea hurrengo ekuazioaren bitartez kalkulatzen da:

::<math>I = {Q \over t} \, ,</math>
non:
* '''I''' korrontearen '''intentsitate elektrikoa''' den, [[anpere|amperetan]] neurtua,
* '''Q''' gainazala zeharkatu duen [[karga elektriko]] kopurua den, [[coulomb]]etan neurtua,
* '''t''' igarotako [[denbora]] den, [[segundo]]tan neurtua.


Aldiuneko '''intentsitatea'''ren balioa hurrengoa da:
::<math>I=\frac{dq}{dt}</math>


Batez besteko '''intentsitatea'''ren balioa hurrengoa da:
::<math>I=\frac{\Delta q}{\Delta t}</math>


[[Ohmen legea]]ren arabera [[tentsio (elektrizitatea)|potentzial diferentzia]] eta [[erresistentzia elektriko]]aren arteko zatidura da.
::<math>I=\frac{V}{R}</math>
non:
* '''I''' korrontearen '''intentsitate elektrikoa''' den, [[anpere|amperetan]] neurtua,
* '''V''' [[Tentsio (elektrizitatea)|potentzial diferentzia]] den, [[volt]]etan neurtua,
* '''R''' [[erresistentzia elektriko]]a den, [[ohm]]etan neurtua.

== Noranzkoaren konbentzioa ==
<!-- Atal honek [[Tentsio (elektrizitatea)]] artikulutik lotura dauka -->
[[Fitxategi:Current notation.svg|230px|thumb|ezkerrera|Gorriz: karga positiboaren norantza (konbentziozko norantza). Orlegiz: [[Elektroi]]ak -zirkuitu elektrikoan [[karga eramaile]]ak- konbentziozko norantzaren aurkako norantzan desplazatzen dira.]]
[[Fitxategi:Battery symbol2.svg|100px|thumb|eskuinera|[[Bateria]] baten [[ikur elektroniko]]a, [[zirkuitu-diagrama]]n.]]

[[Metal]]eetan, zeinak [[zirkuitu elektriko]] gehienetan hari eta beste [[eroale elektriko|eroaleak]] osatzen dituzten, [[Karga elektriko|karga]] positibodun [[atomo nukleo]]ak posizio finkoan egoten dira, eta [[elektroi]]ek mugitzeko askatasuna dute, berauen karga elektrikoa toki batetik bestera eramanez. Beste material batzuetan, bereziki [[erdieroale]]etan, karga eramailea positiboa ''edo'' negatiboa izan daiteke, erabili den [[dopatzaile (elektronika)|dopatzailearen]] arabera. Karga eramaile positibo eta negatiboak batera ere egon daitezke batzuetan, [[zelda elektrokimiko]]etan adibidez.

Karga positiboen emari batek noranzko batean eta karga negatiboen emari berdinak aurkako noranzko korronte elektriko berdina ematen dute, eta efektu berdina daukate zirkuitu elektriko baten. '''Korronte elektrikoa''' karga elektriko positibo edo negatiboen emaria -edo biena- izan daitekeenez, karga eramaile motarekiko menpekotasunik ez duen korrontearen noranzkoaren konbentzio bat behar da. Hautamenez, ''korronte konbentzionalaren'' noranzko karga positiboen emariaren noranzko berean definitzen da.

Konbentzio honen ondorioz, elektroiak, metalezko [[eroale elektriko|eroale]] eta zirkuituko parte gehienetako karga eramaile direnak, konbentziozko korrontearen noranzkoaren aurkako noranzkoan mugitzen dira zirkuitu elektriko baten.

=== Erreferentziazko noranzkoa ===
[[Fitxategi:Ohm's Law with Voltage source TeX.svg|220px|thumb|eskuinera|[[Zirkuitu elektriko]] baten [[zirkuitu-diagrama]], korrontearen ('''i''') erreferentziazko norantza gezi batekin irudikatuta du.]]

Kable edo osagai baten korrontea noranzko bietan ibili daitekeenez, korronte hori irudikatzeko <math>I</math> aldagai bat definitzen denean, korronte positiboa irudikatzen duen noranzkoa zehaztu behar da, normalean [[zirkuitu-diagrama]]n gezi bat jarrita. Honi <math>I</math> korrontearen '''erreferentziazko noranzkoa''' deitzen zaio. Korrontea aurkako noranzkoan badoa, <math>I</math> aldagaiak balio negatiboa dauka.

Zirkuitu elektrikoak analizatzerakoan, zirkuituko elementu jakin batetik igarotzen den korrontearen noranzkoa ezezaguna izaten da askotan. Ondorioz, erreferentziazko noranzkoak askotan hautamenez izendatzen dira. Zirkuitua ebazterakoan, aldagaiaren balio negatibo batek zirkuituko elementu horretatik igarotzen den korronteak hautatutako erreferentziazko noranzkoaren aurkakoa duela esan nahi du. Zirkuitu [[elektronika|elektronikoetan]], erreferentziazko noranzko korronte guztiak [[lurra (elektrizitatea)|lurreranzko]] noranzkoa izan ditzaten hautatzen da askotan. Kasu gehienetan hau benetako noranzko izaten da, zirkuitu gehienetan [[elikatze-iturri|elikatze iturriaren]] tentsioa positiboa delako lurrarekiko.

== Korronte zuzena eta korronte alternoa ==
{{sakontzeko|Korronte zuzen|Korronte alterno}}

Korronte zuzen eta alternoari buruz aritzerakoan KZ eta KA laburdurak erabiltzen dira. Ingelesez, ''DC'' -''direct current''- eta ''AC'' -''altern current''- laburdurak erabiltzen dira, hurrenez hurren.

'''Korronte zuzena''' (KZ, ''DC'') [[karga elektriko]]en noranzko bakarreko mugimendua da. Korronte zuzena [[pila]], [[bateria elektriko|bateria]], [[termopare]], [[zelula fotovoltaiko]] eta [[dinamo]]ek sortzen dute, adibidez.

'''Korronte alternoa'''n (KA, ''AC'') karga elektrikoen noranzko periodikoki aldatzen da. [[Fabrika]] eta [[etxebizitza|etxebizitzetara]] [[energia elektriko]]a korronte alternoan eramaten da. Korronte alternoko zirkuituetako ohiko [[uhin-forma]] [[sinusoide|sinusoidala]] da, erabilpen batzuetarako bestelakoak erabiltzen badira ere, [[uhin triangeluar]] eta [[uhin karratu]]ak, adibidez. [[Kable elektriko]]etan garraiatutako audio eta irrati seinaleak ere korronte alternoko seinale motak dira. Hauetan informazioa korronte alternoko seinale baten kodetuta -[[modulazio|modulatuta]]- garraiatzen da.

== Joule efektua ==
{{sakontzeko|Joule efektua}}

Joule efektua [[eroale elektriko]] batetik '''korronte''' bat igarotzerakoan [[bero]]a askatzen duen fenomenoari deitzen zaio. [[Elektroi]]en talken ondorioz hauen [[energia zinetiko]]a bero bihurtzen delako gertatzen da.

Askatutako bero kopurua korrontearen intentsitatearen karratuarekiko eta eroalearen [[erresistentzia elektriko|erresistentziarekiko]] zuzenki proportzionala da:

:: <math> Q = I^2 \cdot R \cdot t </math>

non '''Q''' askatutako beroa, [[Joule (unitatea)|Jouletan]], '''I''' korrontearen intentsitatea, [[anpere]]tan, '''R''' erresistentzia, [[ohm]]etan, eta '''t''' denbora, [[segundo]]tan diren.

Joule efektuaren erabilpen praktikoaren adibide batzuk [[bonbilla|bonbilletan]] harizpia berotuz [[argi]]a sortzea, [[labe elektriko]]etan [[bero]]a sortzea, edo [[fusible]] baten korronte altuegia dagoenean fusiblea erre eta korrontea etetea dira. Efektuaren nahigabeko ondorio adibide bat [[energia elektrikoa garraiatzeko aireko linea]]tan [[energia elektriko]]a galtzea da.

== Elektromagnetismoa ==
[[Fitxategi:Electromagnetism.svg|175px|thumb|eskuinera|Ampereren legearen arabera, korronte elektriko batek [[eremu magnetiko]]a sortzen du.]]

Korronte elektriko batek [[eremu magnetiko]]a sortzen du. Propietate hau [[motor elektriko]] eta [[elektroiman]]etan erabiltzen da, adibidez. Era berean, eremu magnetiko batek korronte elektrikoa sor dezake. [[Eroale elektriko]] bat eremu magnetiko aldakor baten eraginpean dagoenean, [[indar elektroeragile]]a sortzen da, eta zirkuitu itxi bat badago, korronte elektrikoa sortuko da. [[Alternadore]]a propietate honetan oinarritzen da.

[[Galbanometro]]ak korronte elektrikoa neurtu dezake, korronte elektrikoak sortutako eremu magnetikoak orratz bat mugitzen duelako. Galbanometroa erabili ahal izateko, baina, zirkuitua eten egin behar da, eta batzuetan hau ez da posiblea edo komenigarria. Kasu honetan, korronteak sortutako eremu magnetikoa beste gailu batzuen bitartez neurtu daiteke, [[pintza anperemetriko|pintza amperimetrikoekin]] adibidez.

Maiztasun egokiko korronte elektriko batek [[antena]] bat zeharkatzen duenean, [[irrati-uhin]]ak sor daitezke. Hauek [[argiaren abiadura]]n bidaiatzen dute; urrutiko beste antena batek uhin hauek jaso. eta jatorrizko seinalea berreskuratu dezake.
{{clear}}


== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}

{{Zirkuitu elektrikoak aurkibidea}}

[[Kategoria:Korronte elektrikoa]]