Jupiter-en iturria ikusi

{{Wikipedia1000}}
{{Artikulu nabarmendua}}{{HezkuntzaPrograma|Kultura zientifikoa}}
{{Beste erabilpenak|planetari|Jainkoa|Jupiter (jainkoa)}}
{{Infobox planet
| name = Jupiter
| symbol = [[Fitxategi:Jupiter symbol (bold).svg|24px|alt=♃|Jupiterren ikur astronomikoa]]
| image = [[Fitxategi:Jupiter_and_its_shrunken_Great_Red_Spot.jpg|260px]]
| caption = Jupiterren irudia 2014ko apirilean
| bgcolour= #D3D3D3
| orbit_ref =
<ref name=horizons>{{Erreferentzia|izena=Alan|abizena=Chamberlin|izenburua=HORIZONS System|url=http://ssd.jpl.nasa.gov/horizons.cgi?find_body=1&body_group=mb&sstr=5|aldizkaria=ssd.jpl.nasa.gov|sartze-data=2018-10-13}}</ref><ref group=oh name=barycenter>Elementu orbitalekin Jupiterren sistemaren [[barizentro]]ari erreferentzia egiten zaio, eta [[J2000]] garaiaren bat-bateko [[orbita oskulatzaile|balio oskulatzaile]] dira. Barizentroaren kopurua ematen da, planetaren zentroaren ordez, ez duelako eguneroko mugimenduarekin aldaketarik.</ref>
| epoch = [[J2000]]
| aphelion = {{val|816520800|u=km}} ({{val|5.458104|u=UA}})
| perihelion = {{val|740573600|u=km}} ({{val|4.950429|u=UA}})
| semimajor = {{val|778547200|u=km}} ({{val|5.204267|u=UA}})
| eccentricity = {{val|0.048775}}
| inclination =
  {{plainlist |
* 1.305° [[ekliptika]]ra
* 6.09° [[Eguzkia]]ren ekuatorera
* 0.32° [[plano inbariante]]ra<ref name=meanplane>{{erreferentzia
 |izenburua=The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter
 |url=http://home.surewest.net/kheider/astro/MeanPlane.gif}}</ref>
  }}
| asc_node = 100.492°
| arg_peri = 275.066°
| mean_anomaly = 18.818°
| period =
  {{plainlist |
* {{val|4332.59|u=egun}}
* {{val|11.8618|u=[[juliotar urte (astronomia)|urte]]}}
* {{val|10475.8|u=Jupiterren [[eguzki denbora|eguzki-egun]]}}<ref name="planet_years">{{Erreferentzia|izenburua=Rotation Period and Day Length|hizkuntza=en-US|url=http://cseligman.com/text/sky/rotationvsday.htm|aldizkaria=cseligman.com|sartze-data=2018-10-13}}</ref>
  }}
| synodic_period = {{val|398.88|u=egun}}<ref name="fact">{{Erreferentzia|izenburua=Jupiter Fact Sheet|hizkuntza=en|url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/jupiterfact.html|aldizkaria=nssdc.gsfc.nasa.gov|sartze-data=2018-10-13}}</ref>
| avg_speed = 13.07&nbsp;km/s<ref name="fact" />
| satellites = [[Jupiterren satelite|79]] (2018)
| physical_characteristics = yes
| flattening = {{val|0.06487|0.00015}} <!-- calculated from data in ref name="Seidelmann Archinal A'hearn et al. 2007" -->
| equatorial_radius =
  {{plainlist |
* {{val|71492|4|u=km}}<ref name="Seidelmann Archinal A'hearn et al. 2007">{{Erreferentzia|izena=P. Kenneth|abizena=Seidelmann|izenburua=Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006|orrialdeak=155–180|hizkuntza=en|abizena2=Archinal|abizena3=A’hearn|abizena4=Conrad|abizena5=Consolmagno|abizena6=Hestroffer|abizena7=Hilton|abizena8=Krasinsky|abizena9=Neumann|izena2=B. A.|izena3=M. F.|izena4=A.|izena5=G. J.|izena6=D.|izena7=J. L.|izena8=G. A.|izena9=G.|data=2007-07-03|url=https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs10569-007-9072-y|aldizkaria=Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy|alea=3|zenbakia=98|issn=0923-2958|doi=10.1007/s10569-007-9072-y|sartze-data=2018-10-13}}</ref><ref group=oh name=1bar>1 bar-eko presio atmosferikoan</ref>
* 11.209 [[Lurra|Lur]]
  }}
| polar_radius =
  {{plainlist |
* {{val|66854|10|u=km}}<ref name="Seidelmann Archinal A'hearn et al. 2007" /><ref group=oh name=1bar/>
* 10.517&nbsp;Lur
  }}
| mean_radius = {{val|69911|6|u=km}}<ref name="Seidelmann Archinal A'hearn et al. 2007" /><ref group=oh name=1bar/>
| surface_area =
  {{plainlist |
* {{val|6.1419|e=10|u=km2}}<ref group=oh name=1bar/><ref name="nasafact">{{Erreferentzia|izenburua=Jupiter|url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Jupiter&Display=Facts|aldizkaria=Solar System Exploration: NASA Science|sartze-data=2018-10-13}}</ref>
* 121.9 Lur
  }}
| volume =
  {{plainlist |
* {{val|1.4313|e=15|u=km3}}<ref name="fact" /><ref group=oh name=1bar/>
* {{val|1321.3|u=Lur}}
  }}
| mass =
  {{plainlist |
* {{val|1.8986|e=27|u=kg}}<ref name="fact" />
* 317.8&nbsp;Lur
* 1/1047 Eguzki<ref name=ssd-constants>{{erreferentzia
 |title=Astrodynamic Constants
 |publisher=JPL Solar System Dynamics
 |date=February 27, 2009
 |url=http://ssd.jpl.nasa.gov/?constants
 |accessdate = August 8, 2007}}</ref>
   }}
| density = {{val|1.326|u=g/cm3}}<ref name="fact" /><ref group=oh name=1bar/>
| surface_grav = {{val|24.79|u=m/s2}}<ref name="fact" /><ref group=oh name=1bar/> <br /> 2.528&nbsp;[[g-force|g]]
| escape_velocity = 59.5&nbsp;km/s<ref name="fact" />
| sidereal_day = 9.925&nbsp;h<ref>{{Erreferentzia|izena=P. K. Seidelmann|abizena=(Chair)|izenburua=Report of the IAU/IAG Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements of the Planets and Satellites: 2000|orrialdeak=83–111|hizkuntza=en|abizena2=Abalakin|abizena3=Bursa|abizena4=Davies|abizena5=Bergh|abizena6=Lieske|abizena7=Oberst|abizena8=Simon|abizena9=Standish|izena2=V. K.|izena3=M.|izena4=M. E.|izena5=C. de|izena6=J. H.|izena7=J.|izena8=J. L.|izena9=E. M.|data=2002|url=https://link.springer.com/article/10.1023/A:1013939327465|aldizkaria=Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy|alea=1|zenbakia=82|issn=0923-2958|doi=10.1023/a:1013939327465|sartze-data=2018-10-13}}</ref> (9 h  55 m 30 s)
| rot_velocity = 12.6&nbsp;km/s <br /> {{val|45300|u=km/h}}
| axial_tilt = 3.13°<ref name="fact" />
| right_asc_north_pole = 268.057° <br /> {{RA|17|52|14}}<ref name="Seidelmann Archinal A'hearn et al. 2007" />
| declination = 64.496°<ref name="Seidelmann Archinal A'hearn et al. 2007" />
| albedo = 0.343 (Bond albedoa) <br />
0.52 (geom.)<ref name="fact" />
| magnitude = {{val|-1.6}} to {{val|-2.94}}<ref name="fact" />
| angular_size = 29.8″ - 50.1″<ref name="fact" />
| pronounced = 
| adjectives = 
| temperatures = yes
| temp_name1 = 1 bar level
| min_temp_1 =
| mean_temp_1 = 165&nbsp;[[Kelvin (unitatea)|K]] (-108.15&nbsp;°C)<ref name="fact" />
| max_temp_1 =
| temp_name2 = 0.1 bar
| min_temp_2 =
| mean_temp_2 = 112&nbsp;K<ref name="fact" />
| max_temp =
| atmosphere = yes
| atmosphere_ref =
<ref name="fact" />
| surface_pressure = 20–200&nbsp;[[Pascal (unitatea)|kPa]]<ref>{{Erreferentzia|izena=B.|abizena=Ragent|izenburua=Results of the Galileo probe nephelometer experiment|orrialdeak=854–856|abizena2=Colburn|abizena3=Avrin|abizena4=Rages|izena2=D. S.|izena3=P.|izena4=K. A.|data=1996-05-10|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8629019|aldizkaria=Science (New York, N.Y.)|alea=5263|zenbakia=272|issn=0036-8075|pmid=8629019|sartze-data=2018-10-13}}</ref> (hodei&nbsp;geruza)
| scale_height = 27&nbsp;km
| atmosphere_composition =
  {{plainlist |
* 89.8±2.0%  | [[hidrogeno]]a (H<sub>2</sub>)
* 10.2±2.0%  | [[helio]]a (He)
* ≈ 0.3%  | [[metano]]a (CH<sub>4</sub>)
* ≈ 0.026%  | [[amoniako]]a (NH<sub>3</sub>)
* ≈ 0.003%  | hidrogeno deuteruroa]] (HD)
* 0.0006%  | [[etano]]a (C<sub>2</sub>H<sub>6</sub>)
* 0.0004%  | [[ur]]a (H<sub>2</sub>O)
*'''Izotzak''':
* [[amoniako]]a (NH<sub>3</sub>)
* [[ur]]a (H<sub>2</sub>O)
* amonio sulfhidrikoa (NH<sub>4</sub>SH)
}}
}}
'''Jupiter''' [[Eguzki-sistema]]ko bosgarren planeta da, sistemako handiena eta sistema horretan dauden [[gasezko erraldoi|gasezko lau erraldoietako]] bat. Eguzkiaren masaren milaren bat du, baina Eguzki-sistemako beste planeta guztiek batera duten masaren bikoitza baino gehiago dauka. Gasezko planeta da, batez ere [[hidrogeno]]z eta [[helio]]z osatua, [[Saturno]] bezala. Jupiter ezaguna izan da astronomoentzat antzinarotik<ref>{{Erreferentzia|izena=Young,|abizena=Gregory|izenburua=Emperor Huan and Emperor Ling, Rafe de Crespigny Publications, Faculty of Asian Studies, ANU|hizkuntza=en|data=2000-11-22|url=https://openresearch-repository.anu.edu.au/html/1885/42048/HuanLing_index.html|aldizkaria=openresearch-repository.anu.edu.au|sartze-data=2018-10-13}}</ref>. Erromatarrek [[Jupiter (mitologia)|Jupiter jainkoaren]] izena eman zioten<ref>{{Erreferentzia|izena=Taylor, Stuart Ross,|abizena=1925-|izenburua=Solar system evolution : a new perspective : an inquiry into the chemical composition, origin, and evolution of the solar system|argitaletxea=Cambridge University Press|data=2001|url=https://www.worldcat.org/oclc/45621724|edizioa=2nd ed|isbn=0521641306|pmc=45621724|sartze-data=2018-10-13}}</ref>. [[Lurra|Lurretik]] ikusia, Jupiterrek -2,94ko [[itxurazko magnitude]]a izan dezake, nahikoa distiratsu bere islatutako argiak [[itzal]]ak sortzeko<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Young astronomer captures a shadow cast by Jupiter - Bad Astronomy|hizkuntza=en-US|data=2011-11-18|url=http://blogs.discovermagazine.com/badastronomy/2011/11/18/young-astronomer-captures-a-shadow-cast-by-jupiter/|aldizkaria=Bad Astronomy|sartze-data=2018-10-13}}</ref>. [[Ilargia]] eta [[Artizarra]]ren ostean gaueko zeruan dagoen objekturik distiratsuena da.  

Jupiter batez ere [[hidrogeno]]z osatuta dago, baina bere masaren laurdena [[helio]]a da. Helioa molekulen hamarrena baino ez da, hala ere. Baliteke ere elementu pisutsuagoak egotea [[arroka]]zko nukleo batean<ref>{{Erreferentzia|izena=D.|abizena=Saumon|izenburua=Shock Compression of Deuterium and the Interiors of Jupiter and Saturn|orrialdeak=1170|hizkuntza=en|abizena2=Guillot|izena2=T.|data=2004|url=http://stacks.iop.org/0004-637X/609/i=2/a=1170|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=2|zenbakia=609|issn=0004-637X|doi=10.1086/421257|sartze-data=2018-10-13}}</ref>, baina beste gasezko erraldoiak bezala, Jupiterrek ez du muga solido definiturik. Planetaren errotazio azkarra dela eta, bere itxura [[esferoide]] oblatu batena da: ekuatorean nabarmena da zabalagoa dela poloetan baino. Kanpo atmosfera nabarmenki bereizia dago banda ezberdinekin [[latitude]] ezberdinetan, turbulentziak eta ekaitzak eraginez bere mugetan. Atmosferako ezaugarririk nabarmenetako bat [[Orban Gorri Handia]] da, gutxienez [[XVII. mende]]an lehen aldiz teleskopio batekin ikusi zenetik aktibo egon den ekaitz bat. Jupiterren inguruan [[Jupiterren eraztunak|eraztun]] oso ahul bat dago eta [[magnetosfera]] oso indartsua. Jupiterrek [[Jupiterren sateliteak|79 ilargi ezagun ditu]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Scott S. Sheppard - Moons|hizkuntza=eu|url=http://home.dtm.ciw.edu/users/sheppard/satellites/|aldizkaria=home.dtm.ciw.edu|sartze-data=2018-10-13}}</ref>, horietatik lau [[Galileo Galilei]]k [[1610]]ean aurkitu zituen [[Galileoren ilargiak]]. [[Ganimedes (satelitea)|Ganimedes]], guztien artean handiena, [[Merkurio (planeta)|Merkurio]] planeta baino handiagoa da. 

Jupiter behin baino gehiagotan bisitatu dute [[satelite artifizial]] ezberdinek, nabarmenki ''[[Pioneer]]'' eta ''[[Voyager]]'' misioetan, eta beranduago [[Galileo (espazio misioa)|Galileo espazio misioak]]. 2007ko otsailean [[New Horizons]] sateliteak bisitatu zuen, Jupiterren [[grabitazio]]a erabili zuena bere abiadura handitzeko eta [[Pluton (planeta nanoa)|Plutonera]] iristeko norabidea hartzeko. [[2016]]ko [[uztailaren 4]]an [[Juno (espazio zunda)|Juno]] espazio zundak planeta bisitatu zuen eta bere orbitan sartu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NASA’s Juno Spacecraft Enters Into Orbit Around Jupiter|hizkuntza=en|url=https://www.nytimes.com/2016/07/05/science/juno-enters-jupiters-orbit-capping-5-year-voyage.html|sartze-data=2018-10-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=All Eyes (and Ears) on Jupiter|hizkuntza=en|url=https://www.nytimes.com/2016/07/01/science/jupiter-nasa-juno-hubble.html|sartze-data=2018-10-13}}</ref>. Etorkizunean bere sateliteak bisitatzeko misioak egingo dira, tartean [[Europa (satelitea)|Europa]]. 

== Sorrera eta migrazioa ==
Astronomoek 500 [[sistema-planetario]] inguru aurkitu dituzte planeta ugari dituztenak. Ohikoa da sistema horiek Lurraren masa hainbat aldiz dituzten [[superlur]] batzuk dituzte, Merkuriok Eguzkian inguruan biratzen duena baino gertuago. Batzuetan, Jupiterren masa duten planetak aurkitzen dira euren izarretik oso gertu.

[[Biraketa handiaren hipotesia]]ren arabera<ref group="oh">Ingelesez, ''grand tack hypothesis''. ''Tack'' hitz horrek barkuek egiten duten biraketa mota bat adierazten du nautikan. [[Ziaboga]] hitz ere erabil liteke, baina ez da zientifikoki zuzena.</ref>, baliteke Lurra eta bere gertuko planetak Jupiterrek superlurrak suntsitu ostean osatutako zatien talken ondorioz sortzea. Hipotesi honetan, Jupiter Eguzki-sistemaren barnealdera etorri zen, [[grabitazio]] tiraldiak eginez eta superlur horien arteko talkak eginez orbitak gainezartzen zirenean<ref>{{Erreferentzia|izena=Konstantin|abizena=Batygin|izenburua=Jupiter’s decisive role in the inner Solar System’s early evolution|orrialdeak=4214–4217|hizkuntza=en|abizena2=Laughlin|izena2=Greg|data=2015-04-07|url=http://www.pnas.org/content/112/14/4214|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences|alea=14|zenbakia=112|issn=0027-8424|pmid=25831540|pmc=PMC4394287|doi=10.1073/pnas.1423252112|sartze-data=2018-10-13}}</ref>. 

Jupiter [[Saturno]]rekin erresonantzian sartu zenean, kanpoko Eguzki-sistemarako bidea hartuko luke, barne-planetak sortzea baimenduz, tartean Lurra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Observe: Jupiter, Wrecking Ball of Early Solar System|data=2015-03-24|url=http://news.nationalgeographic.com/2015/03/150324-jupiter-super-earth-collisions-planets-astronomy-sky-watching|sartze-data=2018-10-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=NASA - Jupiter's Youthful Travels Redefined Solar System|hizkuntza=en|url=http://www.nasa.gov/topics/solarsystem/features/young-jupiter.html|aldizkaria=www.nasa.gov|sartze-data=2018-10-13}}</ref>.

== Ezaugarri fisikoak ==
Jupiter batez ere [[gas]] eta [[likido]]z osatuta dago. Eguzki-sistemako lau planeta erraldoietatik handiena da eta, beraz, planetarik handiena. 142.984 kilometroko diametroa du [[ekuatore]]an. Jupiterren dentsitatea 1,326 g/cm<sup>3</sup> da, planeta erraldoien artean bigarren handiena, baina lau [[planeta teluriko]]ak baino baxuago. 

=== Konposizioa ===
Jupiterren goi-atmosferaren %88-92 inguru [[hidrogeno]]a da eta %8-12 [[helio]]a, [[gas]] [[molekula|molekulen]] bolumenaren ehunekoan. Helio atomo baten [[masa atomiko]]a hidrogeno atomoarena baino lau aldiz handiagoa da, beraz konposizioa ezberdina da atomoen masa kontuan hartzen badugu. Honela, Jupiterren atmosferaren masaren %75 hidrogenoa da eta %24 helioa. Geratzen den %1 beste [[elementu]]ak dira. Traza elementu horiek [[metano]], [[ur lurrun]], [[amoniako]]a eta [[silizio]]zko konposatuak dira. Badira ere [[karbono]], [[etano]], [[azido sulfhidriko]], [[neon]], [[oxigeno]], [[fosfina]] eta [[sufre]] arrastoak. Kanpo atmosferan amoniako izoztuaren [[kristal]]ak daude. Barnealdeko materialak dentsoagoak dira, masaren arabera %71 hidrogenoa, %24 helioa eta %5 bestelako elementuak dira<ref>{{Erreferentzia|izena=D.|abizena=Gautier|izenburua=The helium abundance of Jupiter from Voyager|orrialdeak=8713–8720|hizkuntza=en|abizena2=Conrath|abizena3=Flasar|abizena4=Hanel|abizena5=Kunde|abizena6=Chedin|abizena7=Scott|izena2=B.|izena3=M.|izena4=R.|izena5=V.|izena6=A.|izena7=N.|data=1981-09-30|url=https://doi.org/10.1029/JA086iA10p08713|aldizkaria=Journal of Geophysical Research: Space Physics|alea=A10|zenbakia=86|issn=0148-0227|doi=10.1029/ja086ia10p08713|sartze-data=2018-10-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=V. G.|abizena=Kunde|izenburua=Jupiter's Atmospheric Composition from the Cassini Thermal Infrared Spectroscopy Experiment|orrialdeak=1582–1586|hizkuntza=en|abizena2=Flasar|abizena3=Jennings|abizena4=Bézard|abizena5=Strobel|abizena6=Conrath|abizena7=Nixon|abizena8=Bjoraker|abizena9=Romani|izena2=F. M.|izena3=D. E.|izena4=B.|izena5=D. F.|izena6=B. J.|izena7=C. A.|izena8=G. L.|izena9=P. N.|data=2004-09-10|url=http://science.sciencemag.org/content/305/5690/1582|aldizkaria=Science|alea=5690|zenbakia=305|issn=0036-8075|pmid=15319491|doi=10.1126/science.1100240|sartze-data=2018-10-13}}</ref>. [[Infragorri]]ak eta [[ultramore]]ak erabiliz, ikusi da [[benzeno|bentzenoa]] eta beste [[hidrokarburo]]ak daudela<ref>{{Erreferentzia|izena=S|abizena=Kim|izenburua=Infrared polar brightening on Jupiter III. Spectrometry from the Voyager 1 IRIS experiment|orrialdeak=233–248|data=1985-11|url=https://doi.org/10.1016/0019-1035(85)90201-5|aldizkaria=Icarus|alea=2|zenbakia=64|issn=0019-1035|doi=10.1016/0019-1035(85)90201-5|sartze-data=2018-10-13}}</ref>.

Atmosferan dauden hidrogeno eta helio kopuruak Eguzki-sistemaren sorrerako [[nebulosa]]n zeuden portzentajeak lirateke. Neona, adibidez, 20 parte milioiko baino ez da, gutxi gorabehera Eguzkian dagoenaren hamarren bat. Helioa ere Eguzkian dagoen kopuruaren %80a da<ref>{{Erreferentzia|izena=Hasso B.|abizena=Niemann|izenburua=The Galileo Probe Mass Spectrometer: Composition of Jupiter's Atmosphere|orrialdeak=846–849|hizkuntza=en|abizena2=Atreya|abizena3=Carignan|abizena4=Donahue|abizena5=Haberman|abizena6=Harpold|abizena7=Hartle|abizena8=Hunten|abizena9=Kasprzak|izena2=Sushil K.|izena3=George R.|izena4=Thomas M.|izena5=John A.|izena6=Dan N.|izena7=Richard E.|izena8=Donald M.|izena9=Wayne T.|data=1996-05-10|url=http://science.sciencemag.org/content/272/5263/846|aldizkaria=Science|alea=5263|zenbakia=272|issn=0036-8075|pmid=8629016|doi=10.1126/science.272.5263.846|sartze-data=2018-10-13}}</ref>. Atmosferan dagoen galera hau planetaren barnealdera egindako [[prezipitazio]]aren ondorioa litzateke<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=U.|abizena=von Zahn|izenburua=Helium in Jupiter's atmosphere: Results from the Galileo probe Helium Interferometer Experiment|orrialdeak=22815–22829|hizkuntza=en|abizena2=Hunten|abizena3=Lehmacher|izena2=D. M.|izena3=G.|data=1998-09-01|url=https://doi.org/10.1029/98JE00695|aldizkaria=Journal of Geophysical Research: Planets|alea=E10|zenbakia=103|issn=0148-0227|doi=10.1029/98je00695|sartze-data=2018-10-13}}</ref>. 

[[Espektroskopia]]n oinarritua, [[Saturno]]k Jupiterren konposizio antzekoa duela uste da, baina [[Urano]] eta [[Neptuno]]k hidrogeno eta helio kopuru txikiagoa dute, eta beste elementu [[izotz|izoztu]] batzuk; horregatik deitzen zaie [[izotzezko erraldoi]]ak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=What Are Gas Giants and Ice Giants?|hizkuntza=en-US|data=2015-07-22|url=https://www.scienceabc.com/nature/universe/what-are-gas-giants-and-ice-giants-and-why-are-they-called-so.html|aldizkaria=Science ABC|sartze-data=2018-10-13}}</ref>.

=== Masa eta tamaina ===
[[Fitxategi:SolarSystem_OrdersOfMagnitude_Sun-Jupiter-Earth-Moon.jpg|thumb|Jupiterren tamaina Eguzkia eta Lurrarekin alderatuz.]]
Jupiterren masa [[Eguzki-sistema]]ko beste [[planeta]] guztiak batuta baino 2,5 aldiz handiagoa da. Hain da masiboa ezen [[Eguzkia]]rekin duen [[barizentro]]a [[fotosfera|Eguzkiaren gainazalean]] dagoen, Eguzkiaren zentrotik 1.068 [[eguzki-erradio]]ra<ref>{{Erreferentzia|izena=Douglas W.|abizena=MacDougal|izenburua=A Binary System Close to Home: How the Moon and Earth Orbit Each Other|argitaletxea=Springer New York|orrialdeak=193–211|hizkuntza=en|data=2012|url=https://doi.org/10.1007/978-1-4614-5444-1_10|aldizkaria=Newton's Gravity|isbn=9781461454434|doi=10.1007/978-1-4614-5444-1_10|sartze-data=2018-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=MacDougal, Douglas|abizena=W.|izenburua=Newton's gravity : an introductory guide to the mechanics of the universe|argitaletxea=Springer|data=2012|url=https://www.worldcat.org/oclc/822993554|isbn=9781461454441|pmc=822993554|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Jupiter [[Lurra]] baino askoz handiagoa da, baina bere [[dentsitate (fisika)|dentsitatea]] nabarmen txikiagoa da: bere bolumena Lurraren halako 1.321 da, baina bere masa 318 aldiz handiagoa da<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Burgess, Eric,|abizena=1920-2005.|izenburua=By Jupiter : odysseys to a giant|argitaletxea=Columbia University Press|data=1982|url=https://www.worldcat.org/oclc/8283510|isbn=023105176X|pmc=8283510|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Jupiterren erradioa Eguzkiaren erradioaren1/10 da, eta bere masa Eguzkiarena baino 0,001 aldiz txikiagoa, beraz bien dentsitatea antzekoa dela ikus daiteke<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meteorites, comets, and planets|argitaletxea=Elsevier|data=2005|url=https://www.worldcat.org/oclc/173244448|edizioa=1st ed|isbn=9780080525358|pmc=173244448|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. [[Jupiterren masa]] (<math>M_{\text{J}}</math> edo <math>M_{\text{Jup}}</math>) askotan erabiltzen da beste objektu batzuen masak aipatzeko edo alderatzeko, batez ere Eguzki-sistematik kanpoko [[exoplaneta]]k eta [[nano marroi]]etan. Adibidez, [[HD 209458 b]] exoplanetaren masa 0,69 ''M''<sub>J</sub> da, [[Kappa Andromedae b]]-ren masa 12,8 ''M''<sub>J</sub> den bitartean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Extrasolar Planets Encyclopaedia|url=http://exoplanet.eu/|aldizkaria=exoplanet.eu|sartze-data=2018-10-14}}</ref>.

Eredu teorikoetan oinarrituta, Jupiterrek gaur egun duena baino askoz masa txikiagoa izango balu, bere buruaren gainean kolapsatuko litzatekeela ikusi da. Masa aldaketa txikiagoa balitz, bere erradioa ez zen aldatuko modu nabarmenean, baina 500 [[Lurraren masa|M<sub>⊕</sub>]] baino gehiago balu<ref>{{Erreferentzia|izena=S.|abizena=Seager|izenburua=Mass‐Radius Relationships for Solid Exoplanets|orrialdeak=1279–1297|hizkuntza=en|abizena2=Kuchner|abizena3=Hier‐Majumder|abizena4=Militzer|izena2=M.|izena3=C. A.|izena4=B.|data=2007-11-10|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2007ApJ...669.1279S|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=2|zenbakia=669|issn=0004-637X|doi=10.1086/521346|sartze-data=2018-10-14}}</ref> (gaur egun duenaren 1,6 aldiz gehiago) barnealdea askoz gehiago konprimatuko litzateke presioaren eraginez eta bere bolumena txikiagotuko litzateke materia gehiago izanda ere. Ondorioz, Jupiterrek bere konposizio eta historia ebolutiboa jasan duen planeta batek izan dezakeen diametrorik handiena duela uste da. Masa gehiago gehituz gero, planetaren nukleoa uzkurtzen jarraituko luke, ahalik eta [[izar-ignizio]]ra emateko baldintzak izan arte, Jupiterren masa baino 50 aldiz gehiago duten [[nano marroi]]en antzera<ref>{{Erreferentzia|izena=Tristan|abizena=Guillot|izenburua=Interiors of Giant Planets Inside and Outside the Solar System|orrialdeak=72–77|hizkuntza=en|data=1999-10-01|url=http://science.sciencemag.org/content/286/5437/72|aldizkaria=Science|alea=5437|zenbakia=286|issn=0036-8075|pmid=10506563|doi=10.1126/science.286.5437.72|sartze-data=2018-10-14}}</ref>.

Jupiterrek 75 aldiz masiboagoa izan beharko litzateke [[hidrogeno]]a [[fusio nuklear|fusionatzen]] hasteko eta [[izar]] batean bilakatzeko. Hala ere, ezagutzen den [[nano gorri]]rik txikiena Jupiterren erradioa baino %30 handiagoa baino ez da<ref>{{Erreferentzia|izena=A.|abizena=Burrows|izenburua=An expanded set of brown dwarf and very low mass star models|orrialdeak=158–171|hizkuntza=en|abizena2=Hubbard|abizena3=Saumon|abizena4=Lunine|izena2=W. B.|izena3=D.|izena4=J. I.|data=1993-3|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1993ApJ...406..158B|aldizkaria=The Astrophysical Journal|zenbakia=406|issn=0004-637X|doi=10.1086/172427|sartze-data=2018-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=information@eso.org|izenburua=How Small are Small Stars Really? - VLT Interferometer Measures the Size of Proxima Centauri and Other Nearby Stars|hizkuntza=en-GB|url=http://eso.org/public/news/eso0232/|aldizkaria=www.eso.org|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Jupiterrek bero gehiago irradiatzen du Eguzkitik jasotzen duena baino; barnealdean sortzen duen beroa Eguzkitik jasotzen duen erradiazioaren antzekoa da<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Elkins-Tanton, Linda|abizena=T.|izenburua=Jupiter and Saturn|argitaletxea=Chelsea House|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/60393951|isbn=0816051968|pmc=60393951|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Sortzen duen bero gehigarri hau [[Kelvin-Helmholtz mekanismoa]]ren ondorioa da, kontrakzioaren bidez sortua. Prozesu honen bidez Jupiter 2 zentimetro uzkurtzen da urtero<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Jupiter : the planet, satellites, and magnetosphere|argitaletxea=Cambridge University Press|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/54081598|isbn=0521818087|pmc=54081598|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Sortu zenean, beraz, Jupiter gaur egun baino beroagoa zen eta gaur egun duen diametroaren bikoitza zuen<ref>{{Erreferentzia|izena=Peter|abizena=Bodenheimer|izenburua=Calculations of the early evolution of Jupiter|orrialdeak=319–325|data=1974-11|url=https://doi.org/10.1016/0019-1035(74)90050-5|aldizkaria=Icarus|alea=3|zenbakia=23|issn=0019-1035|doi=10.1016/0019-1035(74)90050-5|sartze-data=2018-10-14}}</ref>.

=== Barne egitura ===
[[Fitxategi:JUPITER.jpg|thumb|350px|Jupiterren barne egituraren ilustrazioa.]]
Jupiterrek elementu ezberdinak dituen [[Nukleo (geologia)|nukleo]] dentso bat duela uste da. Bere inguruan [[hidrogeno metaliko]]a eta helioa duen geruza bat egongo litzateke, eta kanpo geruza bat, batez ere [[hidrogeno molekular]]rez osatua<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Jupiter : the planet, satellites, and magnetosphere|argitaletxea=Cambridge University Press|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/54081598|isbn=0521818087|pmc=54081598|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Egitura basiko honetatik haratago, ezjakintasun handia dugu oraindik. Nukleoa, adibidez, arrokaz osatuta dagoela esan ohi da, baina bere konposizioa ezezaguna da, baita ere materialen propietateak zeintzuk diren tenperatura eta presio handi horietan. [[1997]]an, grabitazio neurketen ondorioz, nukleo bat zegoela proposatu zen, Lurraren halako 12 eta 45 masa dituena, eta Jupiterren masaren %4-%14 artean<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Tristan|abizena=Guillot|izenburua=New Constraints on the Composition of Jupiter from Galileo Measurements and Interior Models|orrialdeak=534–539|abizena2=Gautier|abizena3=Hubbard|izena2=Daniel|izena3=William B.|data=1997-12|url=https://doi.org/10.1006/icar.1997.5812|aldizkaria=Icarus|alea=2|zenbakia=130|issn=0019-1035|doi=10.1006/icar.1997.5812|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Nukleo bat egotea Jupiterren historiako zatiren batean, gutxienez, planeten formazio-ereduetan oinarritzen da, beharrezko ikusten baita arroka edo izotzezko nukleo masibo bat egotea bere inguruan hidrogeno eta helio nahiko biltzeko [[protoeguzki]]aren [[nebulosa]]tik. Onartzen badugu existitzen dela, asko uzkurtuko litzateke bere gainean sortutako hidrogeno metaliko likidoaren konbekzioak nukleo hori urtu eta hainbat material gorantz eramaterakoan. Baliteke, beraz, nukleo hori guztiz desagertua egotea, grabitatearen neurketak ez direlako oraindik ere zehatzak aukera hau guztiz onartzeko<ref name=":1" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of the solar system|argitaletxea=Academic|data=2007|url=https://www.worldcat.org/oclc/137262425|edizioa=2nd ed|isbn=9780080474984|pmc=137262425|sartze-data=2018-10-14}}</ref>.

Barne nukleo hau [[hidrogeno metaliko]] oso dentsoz inguratuta egongo litzateke, planetaren erradioaren %78 hartuz<ref name=":1" />. Geruza honetan, [[euri-tanta]] itxura duten helio eta neona beherantz eroriko lirateke, elementu hauen ugaritasuna murriztuz goi-atmosferan<ref name=":2" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Katharina|abizena=Lodders|izenburua=Jupiter Formed with More Tar than Ice|orrialdeak=587|hizkuntza=en|data=2004|url=http://stacks.iop.org/0004-637X/611/i=1/a=587|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=1|zenbakia=611|issn=0004-637X|doi=10.1086/421970|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Saturno<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Diamond Rain May Fill Skies of Jupiter and Saturn|url=https://www.space.com/23135-diamond-rain-jupiter-saturn.html|aldizkaria=Space.com|sartze-data=2018-10-14}}</ref>, [[Urano]] eta [[Neptuno]]n bezala<ref>{{Erreferentzia|abizena=https://www.facebook.com/sarah.kaplan.31|izenburua=It rains solid diamonds on Uranus and Neptune|hizkuntza=en|url=https://www.washingtonpost.com/news/speaking-of-science/wp/2017/08/25/it-rains-solid-diamonds-on-uranus-and-neptune/|aldizkaria=Washington Post|sartze-data=2018-10-14}}</ref> [[diamante]] euri-jasak proposatu dira geruza honetan.

Hidrogeno metaliko geruza honen gainean hidrogenozko barne-atmosfera [[garden]] bat dago. Sakonera honetan, presio eta tenperatura hidrogenoaren [[presio kritiko]]aren eta [[tenperatura kritiko]]aren gainetik daude<ref>{{Erreferentzia|izena=Andreas|abizena=Züttel|izenburua=Materials for hydrogen storage|orrialdeak=24–33|data=2003-09|url=https://doi.org/10.1016/S1369-7021(03)00922-2|aldizkaria=Materials Today|alea=9|zenbakia=6|issn=1369-7021|doi=10.1016/s1369-7021(03)00922-2|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Egoera horretan, ez daude fase likido eta fase gaseosoaren arteko ezberdintasunik eta hidrogenoa [[fluido superkritiko]] bat dela esaten da. Onuragarria da hidrogenoa gas gisa tratatzea goiko geruzan, lainoen geruzatik 1.000 kilometroko sakoneraraino, eta likido gisa sakonago dauden geruzatan<ref name=":1" />. Fisikoki, ez dago muga finkorik euren artean, gasa beroago eta dentsoago egiten da jaisten goazen heinean<ref>{{Erreferentzia|izena=Tristan|abizena=Guillot|izenburua=A comparison of the interiors of Jupiter and Saturn|orrialdeak=1183–1200|data=1999-10|url=https://doi.org/10.1016/S0032-0633(99)00043-4|aldizkaria=Planetary and Space Science|alea=10-11|zenbakia=47|issn=0032-0633|doi=10.1016/s0032-0633(99)00043-4|sartze-data=2018-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=NASA's Cosmos|url=http://ase.tufts.edu/cosmos/view_chapter.asp?id=9&page=3|aldizkaria=ase.tufts.edu|sartze-data=2018-10-14}}</ref>.

Tenperatura eta presioa etengabe doaz gorantz Jupiterren nukleorantz hurbiltzen garen heinean, [[Kelvin-Helmholtz mekanismoa]]ren ondorioz. 10 [[bar]]reko presiopean, tenperatura 340 K ingurukoa da (67&nbsp;°C). [[Fase-trantsizio]]a ematen den eskualdean, non hidrogenoa bere puntu kritikoaren gainetik berotzen den eta [[metal]]iko bilakatzen den, kalkulatzen da tenperatura 10.000 K ingurukoa dela, eta presioa 200 [[Pascal (unitatea)|GPa]]. Nukleoaren mugan egongo litzatekeen tenperatura 36.000 K eta 3.000-4.500 [[Pascal (unitatea)|GPa]] ingurukoa izango litzateke<ref name=":1" />.

=== Atmosfera ===
Jupiterrek Eguzki-sistema osoko atmosferarik handiena du, 5.000 kilometroko altuerarekin<ref>{{Erreferentzia|izena=Alvin|abizena=Seiff|izenburua=Thermal structure of Jupiter's atmosphere near the edge of a 5-μm hot spot in the north equatorial belt|orrialdeak=22857–22889|hizkuntza=en|abizena2=Kirk|abizena3=Knight|abizena4=Young|abizena5=Mihalov|abizena6=Young|abizena7=Milos|abizena8=Schubert|abizena9=Blanchard|izena2=Donn B.|izena3=Tony C. D.|izena4=Richard E.|izena5=John D.|izena6=Leslie A.|izena7=Frank S.|izena8=Gerald|izena9=Robert C.|data=1998-09-01|url=https://doi.org/10.1029/98JE01766|aldizkaria=Journal of Geophysical Research: Planets|alea=E10|zenbakia=103|issn=0148-0227|doi=10.1029/98je01766|sartze-data=2018-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Steve|abizena=Miller|izenburua=Giant Planet Ionospheres and Thermospheres: The Importance of Ion-Neutral Coupling|orrialdeak=319–343|hizkuntza=en|abizena2=Aylward|abizena3=Millward|izena2=Alan|izena3=George|data=2005-01|url=https://doi.org/10.1007/s11214-005-1960-4|aldizkaria=Space Science Reviews|alea=1-2|zenbakia=116|issn=0038-6308|doi=10.1007/s11214-005-1960-4|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Jupiterrek ez duenez gainazalik, atmosferaren oinarritzat hartzen da [[presio-atmosferiko]]a 100 kPa (bar 1) deneko puntua. 

==== Laino geruzak ====
<gallery mode="packed" heights="140px">
Fitxategi:PIA02863_-_Jupiter_surface_motion_animation.gif|Jupiterren lainoen mugimendua, proiekzio zilindrikoan
Fitxategi:Map_of_Jupiter.jpg|Hego poloa
Fitxategi:PIA21641-Jupiter-SouthernStorms-JunoCam-20170525.jpg|Hego poloko ekaitzen gertuko irudia
Fitxategi:PIA21973-AboveTheCloudsOfJupiter-JunoSpacecraft-20171216.jpg|Hodeien detaile bat, Junok ikusia
Fitxategi:Jupiter - Perijove 9 - October 24 2017 (26733088289).jpg|Hodeien detaile bat, Junok ikusia
</gallery>
Jupiter beti dago [[amoniako]] kristalez eta, litekeenez, [[amonio hidrosulfuro]]zko <chem>(NH4)HS</chem> osatutako hodeiekin estalia. Hodei horiek [[tropopausa]]n daude, eta latitude ezberdinetan banda sistema batean antolatuta daude. Banda horiek eskualde tropikal izena ematen zaio. Hauek, aldi berean, kolore argiagoa edo ilunagoa duten azpi-taldetan banatzen dira. Zirkulazio ezberdina duten eskualde hauen arteko elkarrekintzak [[ekaitz]]ak eta [[turbulentzia]]k eratzen ditu. Haizearen abiadura 100 m/s ingurukoa izan daiteke (360 km/h) hainbat eskualdetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Alvin|abizena=Seiff|izenburua=Dynamics of Jupiter's atmosphere|orrialdeak=603–605|hizkuntza=En|data=2000-02|url=https://www.nature.com/articles/35001171|aldizkaria=Nature|alea=6770|zenbakia=403|issn=0028-0836|doi=10.1038/35001171|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Zonal horiek kolore, zabalera eta intentsitate aldaketak dituzte urterik urte, baina nahikoa egonkorrak dira zientzialariek identifikatu eta izendapen orokorrak emateko<ref name=":3" />.

Hodeien geruza horrek 50 kilometroko sakonera baino ez du, eta gutxienez bi mailako hodeiak daude bertan: behe geruza lodi bat eta goiko geruza argiago bat. Baliteke ere egotea [[Hodei|ur-hodeien]] geruza fin bat amoniako geruzaren azpian. Ur-hodeiak daudela babesten du [[tximista]]k ikusi direla Jupiterren atmosferan. Deskarga elektriko hauek Lurrean dauden tximistena baino milaka aldiz indartsuagoak dira<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NASA - Surprising Jupiter<br> Busy Galileo spacecraft showed jovian system is full of surprises.|hizkuntza=en|url=http://www.nasa.gov/vision/universe/solarsystem/galileo_end.html|aldizkaria=www.nasa.gov|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Hodei horiek tximistak sortzeko mekanismoa Lurrean dagoen berdina dela uste da, euren barruan dagoen tenperatura diferentziaren ondorioz<ref>{{Erreferentzia|izena=Richard A.|abizena=Kerr|izenburua=Deep, Moist Heat Drives Jovian Weather|orrialdeak=946–947|hizkuntza=en|data=2000-02-11|url=http://science.sciencemag.org/content/287/5455/946.2|aldizkaria=Science|alea=5455|zenbakia=287|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.287.5455.946b|sartze-data=2018-10-14}}</ref>.

Hodeien kolore laranja eta marroia Eguzkiaren argi [[ultramore]]arekin kolorez aldatzen duten konposatuek ematen dute. Zein den efektu zehatza ez da ezaguna, baina uste da [[fosforo]]a, [[sufre]]a eta [[hidrokarburo]]ak izango direla<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Strycker, Paul|abizena=D.|izenburua=A Spectroscopic Search for Jupiter's Chromophores|hizkuntza=en|abizena2=N.|abizena3=M.|abizena4=A.|izena2=Chanover,|izena3=Sussman,|izena4=Simon-Miller,|data=2006-9|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2006DPS....38.1115S|zenbakia=38|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Konposatu koloretsu hauek, [[kromoforo]] izena dutenak, hodeien beheko alde epelean nahasten dira. Zonak sortzen dira gorantz doazen konbekzio zelulek amoniakoa kristalizatzen dutenean beheko hodeiak estaliz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NASA - Jupiter|data=2005-01-05|url=https://web.archive.org/web/20050105155019/http://www.nasa.gov/worldbook/jupiter_worldbook.html|sartze-data=2018-10-14}}</ref>.

Jupiterren [[makurdura axial]]a baxua da, eta beraz poloek eguzki-erradiazio txikiagoa jasotzen duten planetaren ekuatoreak baino. Planetaren barnealdean dagoen konbekzioak energia handia eramaten du poloetara, tenperaturak egonkortuz hodei-geruzan zehar<ref name=":3" />.

==== Orban Gorri Handia eta beste zurrunbilo batzuk ====
{{sakontzeko|Orban Gorri Handia|Orban Gorri Txikia}}
[[Fitxategi:Jupiters iconic Great Red Spot.jpg|thumb|Orban Gorri Handiaren gertuko irudia.]]
[[Fitxategi:NASA14135-Jupiter-GreatRedSpot-Shrinks-20140515.jpg|thumb|[[Orban Gorri Handia]]ren tamaina txikitzen ari da.]]
[[Fitxategi:Oval_BA_(Hubble).jpg|thumb|[[Oval BA]] ekaitzaren sorrera.]]
Jupiterren egiturarik ezagunena [[Orban Gorri Handia]] da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Great Red Spot Descends Deep Into Jupiter|hizkuntza=en|url=https://www.nytimes.com/2017/12/13/science/jupiter-great-red-spot-juno.html|sartze-data=2018-10-14}}</ref>, Lurra baino handiagoa den [[antizikloi]] bat, ekuatoretik 22ºra hegoaldean. [[1831]]tik existitzen dela badakigu<ref>{{Erreferentzia|izena=W. F.|abizena=Denning|izenburua=Early History of the Great Red Spot on Jupiter|orrialdeak=574–584|hizkuntza=en|data=1899-06-09|url=https://doi.org/10.1093/mnras/59.10.574|aldizkaria=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|alea=10|zenbakia=59|issn=0035-8711|doi=10.1093/mnras/59.10.574|sartze-data=2018-10-14}}</ref>, baina baliteke ere bertan egotea [[1665]]an<ref>{{Erreferentzia|izenburua=HubbleSite: Image - New Red Spot Appears on Jupiter|url=http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2008/23/image/a/|aldizkaria=hubblesite.org|sartze-data=2018-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=HubbleSite: Image - Three Red Spots Mix It Up on Jupiter|url=http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2008/27/image/a/|aldizkaria=hubblesite.org|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. [[Hubble espazio teleskopioa]]k beste bi "orban gorri" ikusi ditu Orban Gorri Handiaren ondoan. Ekaitzaren tamaina handia da, eta Lurretik ikus daiteke [[teleskopio]] baten bidez, 12 zentimetroko irekiera baino gehiago badu<ref>{{Erreferentzia|izena=Covington, Michael A.,|abizena=1957-|izenburua=Celestial objects for modern telescopes|argitaletxea=Cambridge University Press|data=2002|url=https://www.worldcat.org/oclc/162144241|isbn=9780511261008|pmc=162144241|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Objektu obalatua da, eta [[erloju]]aren kontrako norabidean biratzen du, sei egunean behin<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jupiter's Red Spot in 1965–1966|orrialdeak=82–89|hizkuntza=en|data=1968-01-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0019103568900651|aldizkaria=Icarus|alea=1-3|zenbakia=8|issn=0019-1035|doi=10.1016/0019-1035(68)90065-1|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Ekaitz honen altuera maximoa 8 kilometrokoa da inguruan dituen hodeiekiko<ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=NASA - Jupiter's New Red Spot|data=2008-10-19|url=https://web.archive.org/web/20081019024917/https://science.nasa.gov/headlines/y2006/02mar_redjr.htm|sartze-data=2018-10-14}}</ref>.

Orban Gorri Handia nahikoa handia da Lurra bere barnean sartzeko<ref name="redspot">{{Erreferentzia|izenburua=Is Jupiter’s Great Red Spot nearing its twilight?|hizkuntza=en-US|url=http://space.news/2015-11-25-is-jupiters-great-red-spot-nearing-its-twilight.html|aldizkaria=Space News|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. [[Eredu matematiko]]ek proposatu dute ekaitza egonkorra izan daitekeela, eta Jupiterren dagoen berezko egitura bat<ref>{{Erreferentzia|izena=Jöel|abizena=Sommeria|izenburua=Laboratory simulation of Jupiter's Great Red Spot|orrialdeak=689–693|hizkuntza=En|abizena2=Meyers|abizena3=Swinney|izena2=Steven D.|izena3=Harry L.|data=1988-02|url=https://doi.org/10.1038/331689a0|aldizkaria=Nature|alea=6158|zenbakia=331|issn=0028-0836|doi=10.1038/331689a0|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Hala ere, tamaina gutxitu da aurkitu zenetik. XIX. mendean egindako lehen behaketetan 41.000 km. zituela kalkulatu zen. ''Voyager'' 1979an iritsi zenean 23.300 kilometro zituen luzeran, eta 13.000 kilometro zabaleran<ref name="dramatic">{{Erreferentzia|izena=Simon, A.|abizena=A.|izenburua=Dramatic Change in Jupiter's Great Red Spot|hizkuntza=en|abizena2=H.|abizena3=H.|abizena4=S.|abizena5=I.|abizena6=X.|abizena7=W.|abizena8=S.|izena2=Wong, M.|izena3=Rogers, J.|izena4=Orton, G.|izena5=de Pater,|izena6=Asay-Davis,|izena7=Carlson, R.|izena8=Marcus, P.|data=2015-3|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2015LPI....46.1010S|zenbakia=46|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Hubblek 1995an behatu zuen eta 20.950 kilometro zituela ikusi zuen, eta 2009an egindako behaketek 17.910 kilometroko zabalera eman zuten. 2015ean berriro neurtu zen eta 16.500 kilometro luze eta 10.940 kilometro zabal zela ikusi zen<ref name="dramatic" />. Hau da, 930 kilometro txikiagotzen ari da urtero<ref name="redspot" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Rina Marie|abizena=Doctor|izenburua=Jupiter's Superstorm Is Shrinking: Is Changing Red Spot Evidence Of Climate Change?|hizkuntza=en|data=2015-10-21|url=http://www.techtimes.com/articles/97643/20151021/jupiters-superstorm-is-shrinking-is-changing-red-spot-evidence-of-climate-change.htm|aldizkaria=Tech Times|sartze-data=2018-10-14}}</ref>.

Hau bezalako ekaitzak eta turbulentziak ohiko egiturak dira [[Planeta erraldoi|gasezko erraldoietako]] atmosferatan. Jupiterrek baditu ere "obalatu zuriak" eta "obalatu marroiak", izenik ez duten ekaitza txikiagoak. Zuri obalatuak hodei erlatiboki hotzagoak dira, goiko atmosferan. Obalatu marroiak "hodeien geruza normalean" dauden hodei beroagoak dira. Ekaitz horiek ordu batzuetan egon daitezke aktibo, edo hainbat mendetan zehar hedatu. [[Voyager|''Voyager''rek]] egitura hauek ekaitzak zirela demostratu aurretik, ebidentzia indartsua zegoen esateko egitura hauek ez zeudela lotuta planetaren barne egiturarekin batekin, orbanek biraketa ezberdina dutelako atmosferako beste ezaugarriekin alderatuta, batzuetan azkarrago eta besteetan geldoago.

2000. urtean hego hemisferioan Orban Gorri Handia bezalako beste egitura bat sortu zen, baina txikiagoa. Sorrera egitura txikiagoen baturaz sortu zen, ekaitz obal txikiak batu zirenean egitura handiago bat sortzeko. Batutako hiru egitura obal horiek 1938tik ezagutzen ziren. Sortutako egitura berriari [[Oval BA]] izena eman zioten, eta "Orban Gorri Gaztea" ezizenarekin ezagutzen da. Tamainaz handitu da geroztik, bere intentsitatea areagotu eta kolorea zuritik gorrira igaro da<ref name="#2"/><ref name="#3">{{Erreferentzia|izenburua=NASA - Jupiter's Little Red Spot Growing Stronger|hizkuntza=en|url=http://www.nasa.gov/centers/goddard/news/topstory/2006/little_red_spot.html|aldizkaria=www.nasa.gov|sartze-data=2018-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=New storm on Jupiter hints at climate change - USATODAY.com|url=https://www.usatoday.com/tech/science/space/2006-05-04-jupiter-jr-spot_x.htm|aldizkaria=www.usatoday.com|sartze-data=2018-10-14}}</ref><ref name="#3"/>.

2017ko apirilean, zientzialariek "Orban Hotz Handia" izena eman zioten egitura aurkitu zuten Jupiterren [[termosfera]]n bere ipar poloan. Egitura honek 24.000 kilometroko luzera eta 12.000 kilometroko zabalera du, eta inguruko materiala baino 200&nbsp;°C hotzagoa da. [[Txile]]ko [[Very Large Telescope]]ko ikerlariek [[NASA]]k 1995etik 2000ra bitarte hartutako datuak erabili zituzten azterketarako. Ikusi zuten orbanaren tamaina, forma eta intentsitatea aldatzen zen bitartean, bere posizioa modu orokorrean mantendu zela 15 urtez. Uste denez, orban hau Orban Gorri Handia bezalakoa da egituran, eta nahiko-egonkorra da, Lurreko termosferako zurrunbiloak bezala. [[Io]]n sortzen diren partikula kargatuek eta planetaren ekaitz-magnetikoek beroa trukatzen dutela uste da, horrelako orbana sortzen<ref>{{Erreferentzia|izena=Tom S.|abizena=Stallard|izenburua=The Great Cold Spot in Jupiter's upper atmosphere|orrialdeak=3000–3008|hizkuntza=en|abizena2=Melin|abizena3=Miller|abizena4=Moore|abizena5=O'Donoghue|abizena6=Connerney|abizena7=Satoh|abizena8=West|abizena9=Thayer|izena2=Henrik|izena3=Steve|izena4=Luke|izena5=James|izena6=John E. P.|izena7=Takehiko|izena8=Robert A.|izena9=Jeffrey P.|data=2017-04-10|url=https://doi.org/10.1002/2016GL071956|aldizkaria=Geophysical Research Letters|alea=7|zenbakia=44|issn=0094-8276|pmid=28603321|pmc=PMC5439487|doi=10.1002/2016gl071956|sartze-data=2018-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=pt91|izenburua=‘Cold’ Great Spot discovered on Jupiter — University of Leicester|hizkuntza=en|url=http://www2.le.ac.uk/offices/press/press-releases/2017/april/2018cold2019-great-spot-discovered-on-jupiter|aldizkaria=www2.le.ac.uk|sartze-data=2018-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Ashley|abizena=Yeager|izenburua=Jupiter’s Great Red Spot has company. Meet the Great Cold Spot|hizkuntza=en|data=2017-05-05|url=https://www.sciencenews.org/article/jupiters-great-red-spot-has-company-meet-great-cold-spot|aldizkaria=Science News|sartze-data=2018-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Scientists discover the ‘Great Cold Spot’ on Jupiter in upper atmosphere  {{!}} The Star|hizkuntza=en|url=https://www.thestar.com/news/world/2017/04/11/scientists-discover-the-great-cold-spot-on-jupiter-in-upper-atmosphere.html|aldizkaria=thestar.com|sartze-data=2018-10-14}}</ref>.

=== Magnetosfera ===
[[Fitxategi:Hubble_Captures_Vivid_Auroras_in_Jupiter's_Atmosphere.jpg|thumb|[[Aurora polar|Aurorak]] Jupiterren, [[Hubble espazio teleskopioa|Hubblek]] ikusita.]]
Jupiterrek magnetosfera oso indartsua du. Izan ere, [[eguzki-sistema]]ko planeta-egitura handiena da. Lurretik, [[Ilargia]] baino handiagoa ikusiko litzateke. [[Eremu magnetiko]] izugarri honek karga elektrikodun partikulak Jupiterren poloetara zuzentzen ditu [[aurora]] ikusgarriak sortuz. [[Io]]ko sumendiek jaurtitako partikulek [[toru]] bat eratzen dute eta eremu magnetikoak atmosferarentzako fluxu bat eragiten du. Jupiterren barnean hidrogenoak era metalikoan jokatzen du. Barne errotazioak eta elektroien askatasunak korronte elektrikoak sortzen ditu, honek aldi berean eremu magnetikoa sortuz. 

[[Pioneer 10|Pioneer]] zundek Jupiterren magnetosferaren lehenengo frogak eman zituzten eta bere intentsitatea neurtu zuten. Hau lurrarena baino 10 aldiz handiagoa da, eta energia lurrarenarena 20.000 beste. Ipar polo magnetikoa planetaren hego polo geografikoan dago, errotazio-ardatzarekiko 11&nbsp;°C-ko inklinazioarekin. Magnetosferaren buztana [[Saturno (planeta)|Saturnoren]] orbita baino urrunago hedatzen da<ref name=":0" />.

== Orbita eta errotazioa ==
[[Fitxategi:Solarsystem3DJupiter.gif|thumb|Jupiterren orbita.]]
Jupiter da planeta bakarra Eguzkiaren orbitaren [[barizentro]]a Eguzkiaren bolumenetik kanpo duena, nahiz eta bakarrik Eguzkiaren erradioaren %7 den diferentzia hori<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Optical and infrared spectroscopy of circumstellar matter : proceedings of a workshop held in honor of the 65th birthday of Josef Solf at the Thüringer Landessternwarte Tautenburg, Tautenburg, Germany, 10-12 March 1999|argitaletxea=Astronomical Society of the Pacific|data=1999|url=https://www.worldcat.org/oclc/43109004|isbn=1583810145|pmc=43109004|sartze-data=2018-10-19}}</ref>. Jupiter eta Eguzkiaren arteko batez besteko distantzia 778 milioi kilometrokoa da, gutxi gorabehera Lurraren batez besteko distantziaren 5,2 aldiz gehiago. Orbita bat egiten du 11,86 Lurreko urtean behin. Ia zehazki Saturnoren orbitaren periodoaren bi bosten da: Eguzki-sistemako bi planetarik handienek [[erresonantzia orbital]]etik gertu daude<ref>{{Erreferentzia|izena=T|abizena=Michtchenko|izenburua=Modeling the 5 : 2 Mean-Motion Resonance in the Jupiter–Saturn Planetary System|orrialdeak=357–374|data=2001-02|url=https://doi.org/10.1006/icar.2000.6539|aldizkaria=Icarus|alea=2|zenbakia=149|issn=0019-1035|doi=10.1006/icar.2000.6539|sartze-data=2018-10-19}}</ref>. Jupiterren orbita eliptikoa Lurrarenarekin alderatuta 1,31º makurtua dago. Jupiterren orbitaren eszentrikotasuna 0,048 denez, Eguzkiarekiko duen distantzia 75 milioi kilometrotan aldatzen da [[perihelio]]tik [[afelio]]ra. 

Jupiterren [[makurdura axial]]a erlatiboki txikia da: 3,13º. Ondorioz, ez dago [[urtaro]]en aldaketa nabarmenik, Lurrean edo Marten gertatzen den bezala<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Interplanetary Seasons|data=2007-10-16|url=https://web.archive.org/web/20071016161443/https://science.nasa.gov/headlines/y2000/interplanetaryseasons.html|sartze-data=2018-10-19}}</ref>.

Jupiterren errotazioa planeta guztien artean azkarrena da: bere ardatzaren inguruan errotazio oso bat egiten du hamar orduan behin. Ondorioz, ekuatoreak oso zabalduak daude poloekin alderatuta, [[teleskopio]] normal bat erabilita ikus daitekeen bezala. Planeta [[esferoide]] oblatu bat da, ekuatoreko diametroa poloetako diametroa baino handiagoa da. Jupiterren ekuatoreko diametroa poloetan duena baino 9.275 kilometro handiagoa da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NASA's Cosmos|url=http://ase.tufts.edu/cosmos/view_chapter.asp?id=9&page=3|aldizkaria=ase.tufts.edu|sartze-data=2018-10-19}}</ref>. 

Jupiter ez denez gorputz solido bat, bere atmosferaren goialdeak errotazio diferentziala du. Atmosfera polarraren errotazioa ekuatoreko atmosferarena baino 5 minutu luzeagoa da; hiru sistema erabiltzen dira erreferentzia marko gisa, atmosferaren ezaugarriak zehaztu behar direnean batik-bat. I Sistema 10º N eta 10º S arteko eremuan erabiltzen da, eta 9h 50m eta 30s irauten du bertan errotazioak. II Sistemak bere ipar eta hegoaldean dauden latitude guztientzat da, eta bere errotazioak 9h 55m eta 40,6 s irauten ditu. III Sistema [[irrati-astronomia]]k zehaztu zuen, eta planetaren [[magnetosfera]]ren errotazioa du oinarri. III Sistemaren errotazioa da Jupiterren errotazio ofiziala<ref>{{Erreferentzia|izena=Norton, Arthur P. (Arthur|abizena=Philip)|izenburua=Norton's star atlas and reference handbook (epoch 2000.0).|argitaletxea=Longman|data=1998|url=https://www.worldcat.org/oclc/39533689|edizioa=19th ed.|isbn=0582312833|pmc=39533689|sartze-data=2018-10-19}}</ref>.

== Sateliteak ==
{{sakontzeko|Jupiterren sateliteak}}
Jupiterrek 79 [[satelite natural]] ezagun ditu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jupiter Irregular Satellite Moon Page Saturn Uranus Neptune|data=2009-06-07|url=https://web.archive.org/web/20090607094153/http://www.dtm.ciw.edu/users/sheppard/satellites/|sartze-data=2018-10-14}}</ref><ref name=79moons/>. Horietatik 63 txikiak dira, 10 kilometro baino txikiago, 1975etik aurrera aurkituak. Lau handienak Lurretik ikus daitezke [[prismatikoak]] erabilita gau argi batean. [[Galilear ilargiak]] dira: [[Io]], [[Europa (satelitea)|Europa]], [[Ganimedes (satelitea)|Ganimedes]] eta [[Kalisto]].

=== Galilear ilargiak ===
<gallery mode="packed" heights="350px">
Fitxategi:The_Galilean_satellites_(the_four_largest_moons_of_Jupiter).tif|Jupiterren lau sateliterik handienak, planetarekiko duten distantziaren arabera:  [[Io]], [[Europa (satelitea)|Europa]], [[Ganimedes (satelitea)|Ganimedes]] eta [[Kalisto]].
</gallery>
{| class="wikitable" style="text-align:right; margin-left:20px; auto; float:right;" 
|-
! rowspan="2" | Izena
! Diametroa
! Masa
! Erradio<br/>orbitala
! Periodo<br />orbitala
|-
! km
! kg
! km
! egun
|-
! Io
| 3.643
| 8,9×10<sup>22</sup>
| 421.700
| 1,77
|-
! Europa
| 3.122
| 4,8×10<sup>22</sup>
| 671.034
| 3,55
|-
! Ganimedes
| 5.262
| 14,8×10<sup>22</sup>
| 1.070.412
| 7,15
|-
! Kalisto
| 4.821
| 10,8×10<sup>22</sup>
| 1.882.709
| 16,69
|}
Galileok aurkitutako lau ilargiak ([[Io]], [[Europa (satelitea)|Europa]], [[Ganimedes (satelitea)|Ganimedes]] eta [[Kalisto]]) Eguzki-sistemako sateliterik handienetakoak dira. Horietako hiruren orbitek (Io, Europa eta Ganimedes) [[Laplaceren erresonantzia]] dute euren artean; Iok egiten dituen lau orbitako, Europak zehazki bi orbita egiten ditu eta Ganimedesek bakarra egiten du. Erresonantzia honen ondorioz, orbitek oso itxura eliptikoa dute, ilargi bakoitzak bultzada gehigarri bat jasotzen duelako zehazki orbitaren puntu berdinean. Jupiterren [[itsasaldi]]aren indarrak, bestetik, orbita horiek ahalik eta zirkularrenak izan daitezen egiten du lan<ref>{{Erreferentzia|izena=S|abizena=Musotto|izenburua=Numerical Simulations of the Orbits of the Galilean Satellites|orrialdeak=500–504|data=2002-10|url=https://doi.org/10.1006/icar.2002.6939|aldizkaria=Icarus|alea=2|zenbakia=159|issn=0019-1035|doi=10.1006/icar.2002.6939|sartze-data=2018-10-14}}</ref>.

Orbiten [[eszentrikotasun]]ak hiru ilargien azalaren flexioa sortzen du, Jupiterren grabitateak oraindik gehiago hanpatuz gerturatu ahala. Urruntzen doazen heinean, itxura esferikoagoa lortzen dute. Itsasaldiei lotutako flexio honek planetaren barnealdea berotzen du, [[frikzio|marruskaduraren]] ondorioz. Fenomeno honen ikuspegirik dramatikoena Ioren [[sumendi]] jardueran ikusten da, eta maila txikiagoan Europaren azal gaztean (azala berritu dela esan nahi du horrek).

=== Sateliteen sailkapena ===
[[Fitxategi:Jupiter_moons_anim.gif|thumb|Jupiterren kanpo-ilargiak.]]
Voyagerren aurkikuntzen aurretik, Jupiterren ilargiak launako taldetan sailkatzen ziren, euren orbitaren elementuen arabera. Voyagerren ondoren aurkitu diren kanpoko orbitetako ilargi txikiek egoera korapilatu dute. Gaur egun sei talde nagusi egiten dira, baina batzuk eta besteak ez dute zertan hain antzeko izan.

Oinarrizko sailkapen bat ia Jupiterren ekuatorearen inguruan ia orbita zirkular erregular batean biratzen dutenak talde batean sartzea da. Hauek Jupiterrekin batera sortu zirenak dira. Beste ilargiak zenbat diren ezezaguna da, plano eliptiko eta oso makurtuak dituzten multzo ezberdinak osatzen dituzte. Uste denez kapturatutako [[asteroide]]ak edo horien zatiak izango lirateke. Talde bat osatzen duten sateliteek orbita antzekoak dituzte, eta beraz jatorri bera izan lezakete, agian kapturatutako ilargi handiago baten zatiak<ref name="#1"/><ref>{{Erreferentzia|izena=David|abizena=Nesvorný|izenburua=Orbital and Collisional Evolution of the Irregular Satellites|orrialdeak=398|hizkuntza=en|abizena2=Alvarellos|abizena3=Dones|abizena4=Levison|izena2=Jose L. A.|izena3=Luke|izena4=Harold F.|data=2003|url=http://stacks.iop.org/1538-3881/126/i=1/a=398|aldizkaria=The Astronomical Journal|alea=1|zenbakia=126|issn=1538-3881|doi=10.1086/375461|sartze-data=2018-10-14}}</ref>.

* [[Amaltea taldea]] da, Galileo taldearen ostean, garrantzitsuena. Bertan [[Metis (satelitea)|Metis]], [[Adrastea]], [[Amaltea]] eta [[Tebe (satelitea)|Tebe]] sateliteak daude. Jupiterretik Galileo taldea baino gertuago daude.
* Kanporago, satelite irregularrak daude. [[Himalia (satelitea)|Himalia]] kenduta, nahiko txikiak dira. Era berean hainbat taldetan sailkatzen dira:
**[[Themisto|Temistok]] berak bakarrik osatzen duen taldea. Galileo taldea eta hurrengo taldearen artean orbitatzen du.
** [[Himalia taldea]], Jupiterretik 11-12.000.000 km-ra.
** [[Carpo]]k beste talde bakarti bat osatzen du.
** [[Valetudo]], hirugarren kasu isolatua. Orbita progradoa du, baina hurrengo taldeetako erretrogradoekin talka egin lezake.
** [[Ananke taldea]] nahiko handia da. Bataz beste, sateliteak 21.276.000 km-ra daude.
** [[Karme taldea]], talde erretrogrado bat.
**[[Pasifae taldea]], nahiko sakabanatua.

=== Eraztunak ===
{{sakontzeko|Jupiterren eraztun}}
[[Fitxategi:PIA01627_Ringe.jpg|thumb|Jupiterren eraztunen eskema.]]
[[1979]] urtean [[Voyager 1]] espazio-ontziak Jupiterren eraztun mehe batzuk aurkitu zituen. [[Jupiterren eraztun]]ak oso ahulak dira, eta hiru segmentutan banatuta daude: barne [[toroide]] bat, ''halo'' gisa ezagutzen dena, erlatiboki distiratsua den eraztun nagusi bat, eta errezel ahula den kanpo eraztuna<ref>{{Erreferentzia|izena=Mark R.|abizena=Showalter|izenburua=Jupiter's ring system: New results on structure and particle properties|orrialdeak=458–498|abizena2=Burns|abizena3=Cuzzi|abizena4=Pollack|izena2=Joseph A.|izena3=Jeffrey N.|izena4=James B.|data=1987-03|url=https://doi.org/10.1016/0019-1035(87)90018-2|aldizkaria=Icarus|alea=3|zenbakia=69|issn=0019-1035|doi=10.1016/0019-1035(87)90018-2|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. Ematen duenez, eraztun hauek [[hauts]]ez osaturik daude, eta ez [[izotz]]ez, [[Saturnoren eraztun]]ak bezala. Eraztun nagusia [[Adrastea (satelitea)|Adrastea]] eta [[Metis (satelitea)|Metisetik]] ateratako materialez osatuta dagoela uste da. Normalki ilargira berriro eroriko liratekeen materialak Jupiterren grabitazio eremu sendoaren orbitan geratzen dira. Denborarekin, material hori Jupiterrera erortzen da, baina material berria etortzen da satelite horietan ematen diren inpaktu berrien ondorioz. Baliteke ere [[Tebe (satelitea)|Tebe]] eta [[Amaltea (satelitea)|Amalteatik]] eratorritako materialetik osatzea kanpoko eraztun ahula<ref>{{Erreferentzia|izena=Joseph A.|abizena=Burns|izenburua=The Formation of Jupiter's Faint Rings|orrialdeak=1146–1150|hizkuntza=en|abizena2=Showalter|abizena3=Hamilton|abizena4=Nicholson|abizena5=Pater|abizena6=Ockert-Bell|abizena7=Thomas|izena2=Mark R.|izena3=Douglas P.|izena4=Philip D.|izena5=Imke de|izena6=Maureen E.|izena7=Peter C.|data=1999-05-14|url=http://science.sciencemag.org/content/284/5417/1146|aldizkaria=Science|alea=5417|zenbakia=284|issn=0036-8075|pmid=10325220|doi=10.1126/science.284.5417.1146|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. Badago ere ebidentzia Amaltearen orbitan endekatua dagoen harrizko eraztun txiki batena, satelite horren arrastoekin sortua<ref>{{Erreferentzia|izena=Paul D|abizena=Fieseler|izenburua=The Galileo star scanner observations at Amalthea|orrialdeak=390–401|abizena2=Adams|abizena3=Vandermey|abizena4=Theilig|abizena5=Schimmels|abizena6=Lewis|abizena7=Ardalan|abizena8=Alexander|izena2=Olen W|izena3=Nancy|izena4=E.E|izena5=Kathryn A|izena6=George D|izena7=Shadan M|izena8=Claudia J|data=2004-06|url=https://doi.org/10.1016/j.icarus.2004.01.012|aldizkaria=Icarus|alea=2|zenbakia=169|issn=0019-1035|doi=10.1016/j.icarus.2004.01.012|sartze-data=2018-10-15}}</ref>.

== Eguzki-sistemarekin elkarrekintzak ==
[[Fitxategi:InnerSolarSystem-en.png|thumb|Jupiterren orbitaren barruan dauden asteroideak. Troiarrak, greziarrak eta hilda taldeak kolore ezberdinez agertzen dira.]]
Eguzkiarekin batera, Jupiterren grabitateak Eguzki-sistema modelatzen lagundu zuen. [[Planeta]] gehienen orbitak Jupiterren orbitaren planoan daude kokatuta, eta ez Eguzkiaren [[Zeru-ekuatore|plano ekuatorialean]]. [[Merkurio (planeta)|Merkurio]] da Eguzkiaren planoan orbitatzen duen planeta bakarra. [[Asteroide gerrikoa]]n dauden [[Kirkwooden hutsuneak]] batez ere Jupiterren eraginez sortu dira, eta barne Eguzki-sistemako [[bonbardaketa indartsu berantiarra]] ere Jupiterren mugimenduaren ondorioa izan liteke<ref>{{Erreferentzia|izena=Richard A.|abizena=Kerr|izenburua=Did Jupiter and Saturn Team Up to Pummel the Inner Solar System?|orrialdeak=1676–1676|hizkuntza=en|data=2004-12-03|url=http://science.sciencemag.org/content/306/5702/1676.1|aldizkaria=Science|alea=5702|zenbakia=306|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.306.5702.1676a|sartze-data=2018-10-15}}</ref>.

Bere [[satelite natural]]ekin batera, Jupiterren eremu grabitatorioak hainbat [[asteroide]]ren gaineko kontrol grabitatorioa du, batez ere Jupiterren orbitan dauden [[Lagrangeren puntu]]etan kokatzen direnak. Asteroide horiek [[Troiar (astronomia)|troiar]] izena dute, eta bi taldetan banatzen dira, [[greziar asteroideen kanpamentua]] eta [[troiar asteroideen kanpamentua]], ''[[Iliada]]'' gogoan. Talde honetako lehenengoa [[588 Akiles]] da, [[Max Wolf]]ek [[1906]]an aurkitua; geroztik 2.000 baino gehiago aurkitu dira<ref>{{Erreferentzia|izenburua=List Of Jupiter Trojans|url=http://www.minorplanetcenter.org/iau/lists/JupiterTrojans.html|aldizkaria=www.minorplanetcenter.org|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. Handiena [[624 Hektor]] da. 

Ziklorik laburrena duten [[kometa]]k Jupiterren familiakoak dira; familia honetan Jupiterren [[ardatzerdi handi]]a baino txikiagoa dutenak sartzen dira. Uste da Jupiter familiako kometak [[Kuiperren gerrikoa]]n sortu zirela, [[Neptunoz haraindiko objektu]] objektu gisa. Jupiterrengandik gertu pasatzerakoan, euren orbita aldatzen da eta, ondoren, Eguzkia eta Jupiterren artean mugitzen dira<ref>{{Erreferentzia|izena=T.|abizena=Quinn|izenburua=Planetary perturbations and the origins of short-period comets|orrialdeak=667–679|hizkuntza=en|abizena2=Tremaine|abizena3=Duncan|izena2=S.|izena3=M.|data=1990-6|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1990ApJ...355..667Q|aldizkaria=The Astrophysical Journal|zenbakia=355|issn=0004-637X|doi=10.1086/168800|sartze-data=2018-10-15}}</ref>.

Jupiterren masaren magnitudea hain handia izanda, Jupiterren eta Eguzkiaren arteko biraketaren [[barizentro]]a [[kromosfera|Eguzkiaren gainazaletik]] kanpo geratzen da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Forget what you heard: Jupiter does not orbit the sun|url=http://www.techinsider.io/jupiter-does-not-orbit-the-sun-2016-7|aldizkaria=Business Insider|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. Jupiter da Eguzki-sisteman bakarra ezaugarri honekin.

Batzuetan, Jupiterrek Eguzki-sisteman dauden objektuak erakartzen ditu eta planetaren aurka talka egiten dute. Planeten artean kometa-talka gehien jasaten duen objektua da<ref>{{Erreferentzia|izena=T.|abizena=Nakamura|izenburua=Collisional Probability of Periodic Comets with the Terrestrial Planets: An Invalid Case of Analytic Formulation|orrialdeak=848|hizkuntza=en|abizena2=Kurahashi|izena2=H.|data=1998|url=http://stacks.iop.org/1538-3881/115/i=2/a=848|aldizkaria=The Astronomical Journal|alea=2|zenbakia=115|issn=1538-3881|doi=10.1086/300206|sartze-data=2018-10-15}}</ref>, Lurrak jasaten dituenak baino 200 aldiz gehiago<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jupiter: Destroyer or Savior?|url=http://www.imdb.com/title/tt3947112/|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. Zientzialarien artean eztabaidatzen da ea Jupiterren eraginez [[Kuiper gerrikoa]]n dauden objektuak Lurrerantz abiatzen diren, edo kontrara, [[Oorten hodeia]]n dauden objektuetatik babesten ote gaituen<ref>{{Erreferentzia|izena=Dennis|abizena=Overbye|izenburua=Jupiter: Our Cosmic Protector?|hizkuntza=en|url=https://www.nytimes.com/2009/07/26/weekinreview/26overbye.html?hpw|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. Talka ezagunen artean dago [[Shoemaker–Levy 9 kometa]]k 1994an eginikoa, inoiz ikusitako lehen talka<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Comet Shoemaker-Levy Homepage (JPL)|hizkuntza=en|url=http://www2.jpl.nasa.gov/sl9/|aldizkaria=www2.jpl.nasa.gov|sartze-data=2018-10-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Remnants of 1994 Comet Impact Leave Puzzle at Jupiter|url=http://www.space.com/273-remnants-1994-comet-impact-leave-puzzle-jupiter.html|aldizkaria=Space.com|sartze-data=2018-10-15}}</ref>.

== Behaketa ==
[[Fitxategi:Conjunction_of_Jupiter_and_Moon_2017.04.10.jpg|thumb|150px|Ilargia eta Jupiterren arteko [[lerrokate (astronomia)|lerrokatzea]], Lurretik ikusia.]]
Jupiter gaueko zeruko hirugarren objekturik distiratsuena izan ohi da, [[Ilargia]] eta [[Artizarra]]ren ondoren; batzuetan, [[Marte]] Jupiter baino distiratsuago izan daiteke<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NASA - Jupiter|data=2005-01-05|url=https://web.archive.org/web/20050105155019/http://www.nasa.gov/worldbook/jupiter_worldbook.html|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. Jupiterrek Lurrarekiko duen distantzia eta posizioaren arabera, bere [[itxurazko magnitude]]a -2,94tik (oposizioan) -1,66ra (konjuntzioan) alda daiteke. Batez besteko itxurazko magnitudea -2,2 izaten da, 0,33ko [[desbideratze estandar]]rarekin<ref>{{Erreferentzia|izena=A.|abizena=Mallama|izenburua=Computing apparent planetary magnitudes for The Astronomical Almanac|orrialdeak=10–24|abizena2=Hilton|izena2=J.L.|data=2018-10|url=https://doi.org/10.1016/j.ascom.2018.08.002|aldizkaria=Astronomy and Computing|zenbakia=25|issn=2213-1337|doi=10.1016/j.ascom.2018.08.002|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. Jupiterren [[diametro angeluar]]ra 50,1etik 29,8 [[arkosegundu]]ra aldatzen da. Jupiter oposizioan eta [[perihelio]]an dagoenean ikusten da distiratsuenen<ref name="fact" />.

Lurrak Jupiter gainditzen du 398,9 egunero, Eguzkiaren inguruan bira egiten duenean, [[periodo sinodiko]] deitzen den tartea. Egiten duenean, Jupiterrek atzerako bidea egiten duela ematen du, atzeko [[izar]]rekin alderatuta. Hau da, denbora tarte batez, Jupiterrek egindako bidea desegiten du zeruan egiten duen mugimenduan. 

Jupiterren orbita Lurraren orbitatik kanpo dagoenez, Jupiterren ez dira [[fase]]ak ikusten, Ilargian bezala. Inoiz ez da planetaren 11,5º baino gehiago iluntzen. Hau da, Lurrean jarritako teleskopio batek beti ikusiko du Jupiter ia-ia betea. Lehen espazio misioak egin zirenean ikusi ahal izan zen, lehenengoz, Jupiter erdizka argituta<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ch8|url=https://history.nasa.gov/SP-349/ch8.htm|aldizkaria=history.nasa.gov|sartze-data=2018-10-15}}</ref>.

Teleskopio txiki batekin Galileoren ilargiak ikus daitezke, eta planeta hodei zerrendak dituela. Teleskopio handiagoa behar da [[Orban Gorri Handia]] ikusteko Lurrari begira dagoenean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=How to Observe Jupiter|hizkuntza=en|url=http://www.wikihow.com/Observe-Jupiter|aldizkaria=wikiHow|sartze-data=2018-10-15}}</ref>.

== Ikerketa eta esplorazioa ==
=== Teleskopioaren aurreko ikerketa ===
Jupiterren lehenengo behaketak [[Babiloniar astronomia|Babiloniako astronomoek]] egin zituzten [[K.a. VII. mende|K.a. VII.]] eta [[K.a. VIII. mende|VIII. mendetan]]<ref>{{Erreferentzia|izena=A.|abizena=Sachs|izenburua=Babylonian observational astronomy|orrialdeak=43–50|hizkuntza=en|data=1974-05-02|url=http://rsta.royalsocietypublishing.org/content/276/1257/43|aldizkaria=Phil. Trans. R. Soc. Lond. A|alea=1257|zenbakia=276|issn=0080-4614|doi=10.1098/rsta.1974.0008|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. [[Antzinako Txina]]n ere ''Suìxīng'' (歲星) behatu zuten, eta 12 Lurreko urteetako bere zikloa ezarri zuten. [[Txina]]n oraindik erabiltzen da bere izena ({{lang-zh|s=岁}}) adinari buruz galdetzen denean. [[K.a. IV. mende]]an jada, egindako behaketen ondorioz [[Txinako zodiakoa]] asmatu zuten<ref>{{Erreferentzia|izena=Homer H.|abizena=Dubs|izenburua=The Beginnings of Chinese Astronomy|orrialdeak=295–300|data=1958|url=http://www.jstor.org/stable/595793|aldizkaria=Journal of the American Oriental Society|alea=4|zenbakia=78|doi=10.2307/595793|sartze-data=2018-10-15}}</ref>; urte bakoitza [[Tai Sui]] izar batek eta bere jainkoak kontrolatzen du, Jupiterrek gaueko zeruan duen posizioaren kontrako aldeko eskualdean oinarrituta. Praktika honek biziraun du [[taoismo]]an eta [[Ekialdeko Asia]]ko hamabi animalien [[zodiako]]an, nahiz eta gaur egun jendeak gehienak uste duen [[Buda]]ren aurreko animalien etorrerari buruzkoa dela. [[Xi Zezong]] historialariaren arabera [[Gan De]] astronomoak Jupiterren ilargiak aurkitu zituen [[K.a. 362]]an begi hutsez. Hau egia balitz, Galileori aurre hartu zion bi milurtekotan<ref>{{Erreferentzia|izena=Xi, Z.|abizena=Z.|izenburua=The Discovery of Jupiter's Satellite Made by Gan-De 2000 Years Before Galileo|hizkuntza=en|data=1981|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1981AcApS...1...85X|aldizkaria=Acta Astrophysica Sinica|zenbakia=1|issn=0253-2379|sartze-data=2018-10-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Dong,|abizena=Paul.|izenburua=China's major mysteries : paranormal phenomena and the unexplained in the People's Republic|argitaletxea=China Books and Periodicals|data=2000|url=https://www.worldcat.org/oclc/43785855|isbn=0835126765|pmc=43785855|sartze-data=2018-10-15}}</ref>.

[[Klaudio Ptolomeo]] astronomo greziarrak bere [[II. mende]]ko ''[[Almagesto]]'' lanean [[epiziklo]] ezberdinak zituen [[eredu geozentriko]] bat sortu zuen Jupiterren mugimendua azaltzeko. Jupiterren periodoari 4.332,38 egun edo 11,86 urte eman zizkion<ref>{{Erreferentzia|izenburua=A Survey of the Almagest - With Annotation and New Commentary by Alexander Jones {{!}} Olaf Pedersen {{!}} Springer|hizkuntza=en|url=https://www.springer.com/us/book/9780387848259|sartze-data=2018-10-15}}</ref>.

=== Lurretik egindako behaketa teleskopikoak ===
[[Fitxategi:Galileo.arp.300pix.jpg|thumb|150px|[[Galileo Galilei]].]]
[[1610]]ean [[Galileo Galilei]]k Jupiterren lau ilargi handienak aurkitu zituen, [[Galilear ilargiak]] izenarekin ezagutzen ditugunak, [[teleskopio]] bat erabiliz. Uste denez, hau izan zen teleskopio batekin Lurrarenak ez diren beste ilargi bat behatu zen lehen aldia. Galileoren aurkikuntza eta hurrengo egunean [[Simon Marius]]ek behaketa bera egin zuen modu independentean, baina ez zituen bere aurkikuntzak argitaratu [[1614]]ra arte<ref>{{Erreferentzia|izena=Jay M.|abizena=Pasachoff|izenburua=Simon Marius’s Mundus Iovialis: 400th Anniversary in Galileo’s Shadow|orrialdeak=218–234|hizkuntza=en|data=2015-05|url=https://doi.org/10.1177/0021828615585493|aldizkaria=Journal for the History of Astronomy|alea=2|zenbakia=46|issn=0021-8286|doi=10.1177/0021828615585493|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. Hala ere, Mariusek proposaturiko izenak dira erabiltzen ditugunak (Io, Europa, Ganimedes eta Kalisto). Aurkikuntza honekin, lehen aldiz ikusi zen Lurrean zentratu gabeko mugimendua beste objektu astronomiko batean. [[Koperniko]]ren [[eredu heliozentriko]]aren teoriaren aldeko puntu nabarmena izan zen; Galileok Kopernikoren teoriaren alde hitz egin zuen, eta horregatik [[Inkisizioa]]ren aurrean deklaratu behar izan zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Galileo Project|url=http://galileo.rice.edu/Catalog/NewFiles/galilei_gal.html|aldizkaria=galileo.rice.edu|sartze-data=2018-10-15}}</ref>.

[[1660ko hamarkada]]n [[Giovanni Cassini]]k teleskopio berri bat erabili zuen Jupiterren orbanak eta banda koloretsuak aurkitzeko, eta ikusi zuen planetak forma oblatua zuela, hau da, poloetan hanpatua dagoela<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Cassini biography|url=http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Cassini.html|aldizkaria=www-history.mcs.st-andrews.ac.uk|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. Planetaren errotazio-periodoa zehazteko gai izan zen ere.[[1690]]an aurkitu zuen atmosferaren errotazioa ez zela aldi berean ematen. 

[[Orban Gorri Handia]], Jupiterren hego hemisferioan dagoen ekaitz obalatua, 1664an [[Robert Hooke]]k deskribatu zuen, eta 1665an Cassinik, baina honen inguruko eztabaida dago. [[Heinrich Schwabe]] botikariak lehen marrazki zehatza egin zuen [[1831]]n<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of astronomy and astrophysics|argitaletxea=Academic Press|data=1989|url=https://www.worldcat.org/oclc/18324094|isbn=0122266900|pmc=18324094|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. Orban Gorri Handia ez zen ikusi 1665tik 17908ra, baina askotan ikusi zen 1878an, 1883an berriro eta XX. mendearen hasieran indarra galduz hainbat alditan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ch1|url=https://history.nasa.gov/SP-349/ch1.htm|aldizkaria=history.nasa.gov|sartze-data=2018-10-15}}</ref>.

{{infotaula
|datastyle = text-align: left;
|abovestyle = background-color: #FF7F50;
|above = Jupiterren sateliteen behaketaren ondorioz lortutako aurrerapen zientifikoak
|data1 = 
* [[Koperniko]]ren [[eredu heliozentriko]]a frogatzeko argudio garrantzitsua izan zen. 
* [[Keplerren legeak]] neurtu eta frogatzeko aukera egon zen.
* [[Galileo Galilei]]k [[longitude]]a neurtzeko sistema bat proposatu zuen.
* [[Ole Rømer]]rek sateliteen eklipseak erabilita [[argiaren abiadura]] neurtu eta finitua zela demostratu zuen.
}}
[[Giovanni Borelli]] eta Cassinik Jupiterren sateliteen taula zehatzak egin zituzten, [[Jupiterren eguzki-eklipse]]ak eta ilargi-eklipseak aurretik esateko balio handikoak ziren. [[1670eko hamarkada]]n ikusi zen Jupiter Eguzkiaren aurkako aldean zegoenean, eklipse horiek uste baino 17 minutu beranduago gertatzen zirela. [[Ole Rømer]]rek pentsatu zuen hori bakarrik zela posible argiak ez bazuen bat-batean bidaiatzen, eta abiadura finitu bat baldin bazuen. Cassinik ez zuen konklusio horrekin bat egin, baina lehen aldiz [[argiaren abiadura]] neurtu ahal izan zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Roemer's Hypothesis|url=http://www.mathpages.com/home/kmath203/kmath203.htm|aldizkaria=www.mathpages.com|sartze-data=2018-10-15}}</ref>.

[[1892]]an [[E. E. Barnard]]ek Jupiterren bosgarren satelite bat ikusi zuen 910 milimetroko [[errefrakzio-teleskopio]] batekin. Objektu hain txikia ikustearen zailtasunaz jakitun, laster izan zen pertsona famatua<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Bruce Medalists: Edward E. Barnard|url=http://www.phys-astro.sonoma.edu/BruceMedalists/Barnard/|aldizkaria=www.phys-astro.sonoma.edu|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. Ilargi honi [[Amaltea (satelitea)|Amaltea]] izena eman zioten beranduago. Zuzeneko behaketaren ondorioz aurkitu zen azken ilargia izan zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Galileo - Overview|url=http://www2.jpl.nasa.gov/galileo/education/teacherres-amalthea.html|aldizkaria=Solar System Exploration: NASA Science|sartze-data=2018-10-15}}</ref>.

[[1932]]an [[Rupert Wildt]]ek [[amoniako]]a eta [[metano]]a identifikatu zituen Jupiterren espektroan<ref>{{Erreferentzia|izena=Theodore, Jr.|abizena=Dunham|izenburua=Note on the Spectra of Jupiter and Saturn|orrialdeak=42|hizkuntza=en|data=1933-02|url=https://doi.org/10.1086/124297|aldizkaria=Publications of the Astronomical Society of the Pacific|alea=263|zenbakia=45|issn=0004-6280|doi=10.1086/124297|sartze-data=2018-10-15}}</ref>.

[[1938]]n hiru antizikloi obalatu zuri ikusi ziren. Hainbat hamarkadaz bereizita egon ostean, lehenengo biak 1998an batu ziren, eta hirugarrena 2000an [[Oval BA]] deitzen den orbana sortuz<ref>{{Erreferentzia|izena=A|abizena=Youssef|izenburua=The dynamics of jovian white ovals from formation to merger|orrialdeak=74–93|data=2003-03|url=https://doi.org/10.1016/S0019-1035(02)00060-X|aldizkaria=Icarus|alea=1|zenbakia=162|issn=0019-1035|doi=10.1016/s0019-1035(02)00060-x|sartze-data=2018-10-15}}</ref>.

=== Irrati-teleskopio bidezko ikerketa ===
[[1955]]an [[Bernard Burke]]k eta [[Kennet Franklin]]ek 22,2 [[Megahertz|MHz-tan]] Jupiterretik zetozen [[irrati]] seinaleak detektatu zituzten. Irrati emisio hauen periodoa planetaren errotazioarekin lotuta zegoela ikusi zuten, eta informazio hau baliatu zuten errotazio abiaduraren datua hobetzeko. Irrati seinaleak bi motakoak ziren, luzeak (L), hainbat segundo irauten zituztenak, eta laburrak (S) segundo ehuneko baten iraupena zutenak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NASA - How One Night in a Field Changed Astronomy|hizkuntza=en|url=http://www.nasa.gov/vision/universe/solarsystem/radio_jupiter.html|aldizkaria=www.nasa.gov|sartze-data=2018-10-16}}</ref>.

Ondoren, ikusi zuten uhin-luzeraren arabera hiru motakoak zeudela: [[dekametro|dekametrikoak]], Jupiterren errotazioaren eta Io satelitearekiko elkarrekintzaren arabera aldatzen zirenak<ref name="#4">{{Erreferentzia|izenburua=The Jovian Decametric Radio Emission|url=http://radiojove.gsfc.nasa.gov/library/sci_briefs/decametric.htm|aldizkaria=radiojove.gsfc.nasa.gov|sartze-data=2018-10-16}}</ref>; dezimetrikoak, Jupiterrek bere ekuatorean duen [[toroide]] itxurako [[ziklotroi]] erradiazioan jatorria dutenak<ref name="#4"/>; eta Jupiterren atmosferaren beroak sortzen duen erradiazio termikoa.

=== Esplorazioa ===
<gallery mode="packed" heights="300px">
|''[[Juno (espazio zunda)|Juno]]'' espazio-zundaren argazki seriea, planetara gerturatu ahala
</gallery>

[[1973]]tik aurrera hainbat satelite artifizial eta zundek bisitatu dute Jupiter. Askotan Jupiter erabili da beste planeta batzuetarako bidaiak egiterakoan, duen grabitazio-indarrak aukera ematen duelako [[delta-v]] aldatu eta [[asistentzia grabitatorio]]a eskuratzeko, nahiz eta bidaia luzeagoa izan horrela<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Galileo - Overview|url=http://www2.jpl.nasa.gov/galileo/faqnav.html|aldizkaria=Solar System Exploration: NASA Science|sartze-data=2018-10-16}}</ref>.

==== Bertatik pasa diren misioak ====
[[Fitxategi:PIA02879_-_A_New_Year_for_Jupiter_and_Io.jpg|thumb|Jupiter eta Io, ''Cassini'' zundaren argazkian.]]
Gerturatzen lehenengoa ''[[Pioneer 10]]'' izan zen, eta bidalitako argazkiek eta datuek lagundu zuten Jupiterren enigma batzuk konpontzen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NASA - NASA Glenn Pioneer Launch History|hizkuntza=en|url=http://www.nasa.gov/centers/glenn/about/history/pioneer.html|aldizkaria=www.nasa.gov|sartze-data=2018-10-16}}</ref>. ''Pioneer'' misioak erabili ziren Jupiterren atmosferaren eta bere ilargietako batzuen lehen argazkiak egiteko. Planetaren inguruan zegoen erradiazioa uste baino handiagoa zela aurkitu zuten, baina biziraun ahal izan zuten. Espazio ontzi hauen ibilbidea erabili zen sistema osoaren masaren estimazioak hobetzeko, Jupiterren diametroa hobeto zehazteko eta poloetako hanpadura nolakoa zen neurtzeko<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pioneer Home Page: Describes the missions of Pioneer 10, Pioneer 11, and Pioneers 6 through 9|data=2006-01-01|url=https://web.archive.org/web/20060101001205/http://spaceprojects.arc.nasa.gov/Space_Projects/pioneer/PNhome.html|sartze-data=2018-10-16}}</ref>.

Sei urte beranduago ''[[Voyager]]'' misioak Galilear ilargien inguruan genekiena aldatu zuen eta Jupiterren eraztunak aurkitu zituen. Orban Gorri Handia [[antizikloi]] bat zela ziurtatu zuten, eta tamaina txikiagoa zela eta kolorea aldatu zela ikusi zuten. Ioren orbitan [[ionizazio|ionizatutako]] [[atomo]]en [[toroide]] bat aurkitu zuten, Ioren sumendiak eta tximistak Jupiterren alde ilunean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Voyager - Interstellar Science|hizkuntza=en|url=http://voyager.jpl.nasa.gov/science/jupiter.html|aldizkaria=voyager.jpl.nasa.gov|sartze-data=2018-10-16}}</ref>. Urte batzuk geroago ''Ulysses'' zunda bertatik pasa zen, Eguzkirako bidean; [[magnetosfera]] neurtu zuen<ref>{{Erreferentzia|izena=C.K.|abizena=Chan|izenburua=Ulysses Attitude and Orbit Operations: 13+ Years of International Cooperation|argitaletxea=American Institute of Aeronautics and Astronautics|hizkuntza=en-US|abizena2=Paredes|abizena3=Ryne|izena2=E.S.|izena3=M.S.|data=2004-05-17|url=https://doi.org/10.2514/6.2004-650-447|aldizkaria=Space OPS 2004 Conference|doi=10.2514/6.2004-650-447|sartze-data=2018-10-16}}</ref>. 2000. urtean ''[[Cassini-Huygens|Cassini]]'' zunda Jupiterretik pasa zen Saturnorako bidean, eta erresoluzio handiko lehen argazkiak bidali zituen<ref>{{Erreferentzia|izena=C|abizena=HANSEN|izenburua=The Cassini?Huygens flyby of Jupiter|orrialdeak=1–8|abizena2=BOLTON|abizena3=MATSON|abizena4=SPILKER|abizena5=LEBRETON|izena2=S|izena3=D|izena4=L|izena5=J|data=2004-11|url=https://doi.org/10.1016/j.icarus.2004.06.018|aldizkaria=Icarus|alea=1|zenbakia=172|issn=0019-1035|doi=10.1016/j.icarus.2004.06.018|sartze-data=2018-10-16}}</ref>. Plutonera bidean ''[[New Horizons]]'' espazio ontzia ere Jupiterretik pasa zen, abiadura hartzeko. Ioren sumendietako plasma neurtu eta beste sateliteak detaile handiz behatu zituzten, [[Himalia (satelitea)|Himalia]] eta [[Elara]]ri argazkiak egiteaz gain<ref>{{Erreferentzia|izenburua=New Horizons Update, February 28, 2007 - Explore the Cosmos {{!}} The Planetary Society|data=2007-04-29|url=https://web.archive.org/web/20070429113112/http://www.planetary.org/explore/topics/space_missions/new_horizons/022807.html|sartze-data=2018-10-16}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=NASA - Pluto-Bound New Horizons Provides New Look at Jupiter System|hizkuntza=en|url=http://www.nasa.gov/mission_pages/newhorizons/news/jupiter_system.html|aldizkaria=www.nasa.gov|sartze-data=2018-10-16}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=New Horizons targets Jupiter kick|hizkuntza=en-GB|data=2007|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/6279423.stm|sartze-data=2018-10-16}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=New Horizons Approaching Jupiter - Planetary News {{!}} The Planetary Society|data=2007-02-21|url=https://web.archive.org/web/20070221220556/http://www.planetary.org/news/2006/0927_New_Horizons_Snaps_First_Picture_of.html|sartze-data=2018-10-16}}</ref>.

==== ''Galileo'' misioa ====
{{sakontzeko|Galileo (espazio misioa)}}
Jupiterren inguruan orbitatu zuen lehen espazio-misioa [[Galileo (espazio misioa)|Galileo]] izan zen, 1995eko abenduaren 7an. Zazpi urtez egon zen planetaren inguruan orbitatzen, eta galilear ilargiez gain Amalteara ere gerturatu zen. [[Shoemaker–Levy 9 kometa]]ren talka ere ikusi zuen, 1994an gerturatzen ari zela. [[Antena]]rekin izandako arazoak direla eta, ezin izan ziren bere gaitasun guztiak erabili<ref name="Galileo">{{Erreferentzia|izenburua=Galileo - Overview|url=http://solarsystem.nasa.gov/galileo/|aldizkaria=Solar System Exploration: NASA Science|sartze-data=2018-10-16}}</ref>.

1995eko uztailean 340 kilogramoko [[titanio]]zko zunda bat jaurti zuen atmosferara, abenduaren 7an iritsi zena. 150 kilometro egin zituen bere [[Jausgailu|paraxutekin]] beherantz, 2.575 km/h abiaduran eta 57,6 minutuz datuak bidali zituen, ahalik eta 23 atmosferako presiopean eta 153&nbsp;°Cko tenperaturan funtzionatzeari utzi zion. Litekeena da urtu eta lurrundu izana. 2003ko irailaren 21ean sateliteak bide berdina egin zuen, nahita bota baitzen planetaren aurka [[bizia]] eduki dezakeen Europa satelitea ez kutsatzeko helburuarekin<ref name="Galileo" />.

Misio honen datuei esker badakigu Jupiterren atmosferaren %90 hidrogenoa dela. Zunda desagertu aurretik 300&nbsp;°C-ko tenperatura eta 644 km/h-ko haizeak neurtu zituen<ref name="Galileo" />.

==== ''Juno'' misioa ====
{{sakontzeko|Juno (espazio zunda)}}
[[Fitxategi:Juno_Probe.stl|thumb|150px|Juno satelitearen 3D eredu interaktiboa.]]
2016ko [[uztailaren 4]]an [[NASA]]ren ''[[Juno (espazio zunda)|Juno]]'' espazio zunda Jupiterrera iritsi zen, eta 20 hilabetez 37 orbita egitea espero da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NASA’s Juno Spacecraft Enters Into Orbit Around Jupiter|hizkuntza=en|url=https://www.nytimes.com/2016/07/05/science/juno-enters-jupiters-orbit-capping-5-year-voyage.html|sartze-data=2018-10-16}}</ref>. Bere misioen artean Jupiterren konposizioa, grabitazio eremua, eremu-magnetikoa eta magnetosfera ikertzea daude. Planetaren sorrerari buruzko pistak ere bilatuko ditu, ea barnealdean nukleo solidoa ote duen, uraren presentzia zenbatekoa da, masaren distribuzioa nolakoa den eta barnean dituen haize korronteak, besteak beste<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NASA - Winds in Jupiter's Little Red Spot Almost Twice as Fast as Strongest Hurricane|hizkuntza=en|url=https://www.nasa.gov/centers/goddard/news/topstory/2008/jupiter_lrs.html|aldizkaria=www.nasa.gov|sartze-data=2018-10-16}}</ref>.

== Jupiter kulturan ==
=== Mitologia ===
[[Fitxategi:Jupiter-bonatti.png|thumb|Jupiterren irudia, 1550eko [[Guido Bonatti]]ren ''Liber Astronomiae'' liburuan.]]
Jupiter ezaguna izan da antzinarotik. Zeruan oso erraz ikusten da begi-hutsez gauean, eta batzuetan egun-argiz ere ikus daiteke eguzkia baxu dagoenean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Stargazers prepare for daylight view of Jupiter. 16/06/2005. ABC News Online|data=2011-05-12|url=https://web.archive.org/web/20110512163240/http://www.abc.net.au/news/newsitems/200506/s1393223.htm|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. [[Babilonia]]n [[Marduk]] jainkoaren errepresentazioa zen ({{lang-sux|𒀭𒀫𒌓}}). Jupiterrek [[ekliptika]] osoa zeharkatzeko behar dituen 12 urteak euren [[zodiako]]ko [[konstelazio]]ak identifikatzeko erabiltzen zuten<ref name=":3" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Rogers, J.|abizena=H.|izenburua=Origins of the ancient constellations: I. The Mesopotamian traditions|hizkuntza=en|data=1998-2|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1998JBAA..108....9R|aldizkaria=Journal of the British Astronomical Association|zenbakia=108|issn=0007-0297|sartze-data=2018-10-14}}</ref>.

[[Antzinako Erroma]]n Jupiter izena eman zioten ({{Lang-la|Iuppiter}}; batzuetan ''Jove''), [[Antzinako Erromako erlijioa]]n jainko nagusia. Hitza [[aitzinindoeuropera]]tik dator, *''Dyēus-pəter'' [[nominatibo]]aren forma [[bokatibo]]tik (literalki, "Zeruko-Jainkoaren Aita")<ref>{{Erreferentzia|izenburua=jupiter {{!}} Origin and meaning of jupiter by Online Etymology Dictionary|hizkuntza=en|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=Jupiter|aldizkaria=www.etymonline.com|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Jupiter [[Antzinako Grezia]]ko ''[[Zeus]]'' ({{Lang-grc|Ζεύς}}) jainkoaren forma erromatarra zen, batzuetan ere ''Dias'' (Δίας) deitua. Azken izen hau darama gaur egungo grezieraz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Greek names of the planets, how are planets named in Greek|hizkuntza=en-US|data=2010-04-25|url=http://www.greek-names.info/greek-names-of-the-planets/|aldizkaria=Greek Names|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Hala ere, Antzinako Grezian [[Phaeton]] izena ematen zioten ({{lang-grc|Φαέθων}}). Planetaren ikur astronomikoa, [[Fitxategi:Jupiter_symbol.svg|14px]], jainkoaren tximisten errepresentazio estilizatua da. Antzinako Greziako Zeus jainkoaren ondotik dator ''zeno-'' aurrizkia, Jupiterrekin lotutako hitzak eratzeko erabiltzen dena, adibidez ''zenografia''<ref group="oh">Ikus, adibidez, «[http://cbat.eps.harvard.edu/iauc/02800/02844.html IAUC 2844: JUPITER; 1975h]».</ref>. 

Jupiter hitzaren eratorria, ordea, ''jovial'' hitza da, [[Erdi Aro]]ko [[astrologia]]n erabilia. Hizkuntza batzuetan "alai" edo "zoriontsu"ren sinonimoa da, Jupiterrek astrologian eragiten omen duen eragina<ref>{{Erreferentzia|izenburua=the definition of jovial|hizkuntza=en|url=http://dictionary.reference.com/browse/jovial|aldizkaria=www.dictionary.com|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Hortik dator ere [[ostegun]]a hitza beste hizkuntza batzuetan ({{lang-la|Jovis diēs}}, {{lang-es|jueves}}, {{lang-fr|jeudi}}, {{lang-it|giovedì}}...), egun hori Jupiterri dedikatua baitago<ref name="#5">{{Erreferentzia|izena=Eric|abizena=Gaidos|izenburua=A survey of 10-μm silicate emission from dust around young sun-like stars|orrialdeak=33–42|abizena2=Koresko|izena2=Christopher|data=2004-01|url=https://doi.org/10.1016/j.newast.2003.07.002|aldizkaria=New Astronomy|alea=1|zenbakia=9|issn=1384-1076|doi=10.1016/j.newast.2003.07.002|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. [[Euskara]]z "osteguna" [[Urtzi]] jainkoari eskainitako eguna dela proposatu da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ostegun - Orotariko Euskal Hiztegia bilaketa|hizkuntza=eu-es|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oeh&view=frontpage&Itemid=413&lang=eu&xeh=0&sarrera=ostegun|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2018-10-14}}</ref>, ekaitzak sortzen dituen jainkoa<ref>{{Erreferentzia|izena=Trask, R. L. (Robert Lawrence),|abizena=1944-2004.|izenburua=The history of Basque|argitaletxea=Routledge|data=1997|url=https://www.worldcat.org/oclc/34514667|isbn=0415131162|pmc=34514667|sartze-data=2018-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Barandiarán, José Miguel de,|abizena=1889-1991.|izenburua=Mitología vasca|argitaletxea=Txertoa|data=D.L. 1996|url=https://www.worldcat.org/oclc/432157735|edizioa=[11a. ed.] aum. y corr|isbn=8471481170|pmc=432157735|sartze-data=2018-10-14}}</ref> eta Jupiterren baliokidea<ref>{{Erreferentzia|izena=Michel|abizena=Morvan|izenburua=Erensuge|orrialdeak=131–136|data=1987|url=http://www.jstor.org/stable/30248559|aldizkaria=La Linguistique|alea=1|zenbakia=23|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. [[Germaniar mitologia]]n Jupiterren baliokidea [[Thor]] zen, eta hortik dator ere ''Thorren eguna'' ingelesez: ''Thursday''<ref name="#5"/>.

[[Txina]], [[Vietnam]], [[Korea]] eta [[Japonia]]ko kulturan "egurrezko izar" deitzen da ({{lang-zh|t=木星|p=mùxīng}}), [[Txinako Bost Elementuak|Txinako Bost Elementuetan]] oinarritua<ref>{{Erreferentzia|izena=Jan Jakob Maria|abizena=Groot|izenburua=Religion in China: Universism, a Key to the Study of Taoism and Confucianism|argitaletxea=G. P. Putnam's Sons|hizkuntza=en|data=1912|url=https://books.google.com/books?id=ZAaP7dyjCrAC&pg=PA300|sartze-data=2018-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Crump,|abizena=Thomas.|izenburua=The Japanese numbers game : the use and understanding of numbers in modern Japan|argitaletxea=Routledge|data=1992|url=https://www.worldcat.org/oclc/52849360|isbn=0203318102|pmc=52849360|sartze-data=2018-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Homer Bezaleel|abizena=Hulbert|izenburua=The Passing of Korea|argitaletxea=Doubleday, Page|hizkuntza=en|data=1909|url=https://books.google.com/books?id=fxwpAAAAYAAJ&pg=PA426|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. [[Taoismo]]an [[Fu izar]] gisa identifikatzen da. [[Vedak|Vedatan]] [[hindu]] astrologoek planetari [[Brihaspati]]ren izena eman zioten, jainkoen erlijio irakaslea, eta batzuetan "Guru" izena ematen zaio, literalki "Pisutsua"<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Indian Mythology - Hindu Mythology Articles, Facts @ Indian Divinity.com >> GURU|url=http://www.webonautics.com/mythology/guru_jupiter.html|aldizkaria=www.webonautics.com|sartze-data=2018-10-14}}</ref>.

[[Erdialdeko Asia]]ko mitologia [[turkiko]]an Jupiter ''Erendiz'' edo ''Erentüz'' deitzen da, jatorri ezezaguneko hitza. ''Yultuz'' "izarra" den bitartean, ''eren'' ezezaguna da. Jupiterren orbita 11 urte eta 300 egunekoa zela kalkuatu zuten, eta uste zuten hainbat gertakari sozial Erentüzen zikloarekin lotuta zeudela<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Türk Astrolojisi-2- ntvmsnbc.com|data=2013-01-04|url=https://archive.today/20130104145343/http://www.ntvmsnbc.com/id/25085903/|aldizkaria=archive.is|sartze-data=2018-10-14}}</ref>.

=== Literatura ===
[[Fitxategi:Life on Io - Back cover of "Fantastic adventures" - may 1940.jpg|thumb|''Fantastic Adventures'' komikiaren 1940ko maiatzeko kontra-azala.]]
Jupiterren inguruan asko idatzi da literaturan, batez ere [[zientzia-fikzio]]an. Hiru esparru bereiz daitezke: planetari buruzko testuak, bere sistema eta sateliteei buruzkoak eta balizko [[estralurtar]]rei buruzkoa, [[jupitertar]]rak. Jupiterren izaera gaseosoa zehazki deskribatu aurretik, lehenengoari buruzko lanak ugariak ziren; ondoren, sistemak dituen berezitasunak erakarri ditu idazle gehien. Ez da nahastu behar [[Jupiter (mitologia)|jainko mitologikoari buruz]] idatzi denarekin.

[[Voltaire]]ren ''[[Micromégas]]'' (1752) eleberrian urtebete geratu ziren Jupiterren<ref>{{Erreferentzia|izena=Kragh,|abizena=Helge|izenburua=The Moon that Wasn't: The Saga of Venus' Spurious Satellite|hizkuntza=en|data=2008|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2008mwsv.book.....K|aldizkaria=The Moon that Wasn't: The Saga of Venus' Spurious Satellite, by Helge Kragh with the assistance of Kurt Møller Pedersen. {{ISBN|978-3-7643-8908-6}}. Published by Birkhäuser Verlag AG, Basel, Switzerland, 2008.|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. 1894ko [[John Jacob Astor IV]] ''A Journey in Other Worlds''en [[dinosauro]]ak zeuden planetan, eta [[Edmond Hamilton]]en ''The Conquest of Two Worlds'' (1932) eleberrian Lurrak Marten eta Jupiterren zeuden estralurtarrak garaitzen zituen. [[Isaac Asimov]]ek bi lan ditu Jupiterren: ''Victory Unintentional''en Ganimeden dagoen giza-kolonia batek Jupiterrera robotak bidaltzen ditu eta ''Buy Jupiter''ren estralurtar batzuek planeta erosten dute iragarki ohol erraldoi gisa erabiltzeko<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Isaac Asimov's Short Fiction: Science Fiction and Fantasy|url=http://www.asimovonline.com/oldsite/sf_fantasy_story_list.html#Buy%20Jupiter|aldizkaria=www.asimovonline.com|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. [[Arthur C. Clarke]]k ere hurbilpen ezberdinak egin zituen Jupiterren. ''A Meeting with Medusa'' eleberrian atmosferan flotatzen duten izakiak daude, [[Carl Sagan]]ek ''[[Cosmos]]'' lanean aipatzen duen aukera eta ''[[2010: Odyssey Two]]'' lanean ere horrelako estralurtarrak imajinatu zituen; bestetik, ''[[2001: A Space Odyssey]]'' liburuan, filmean ez bezala, Jupiter Saturnoraino iristeko grabitazio-indarra hartzeko lekua da. [[Ben Nova]]k bere ''Jupiter'' eleberrian ere atmosferan bizi diren izakiak aipatzen ditu. [[H. P. Lovecraft]]ek ere bere [[Cthulhuren mito]]etan Jupiterren kokatzen ditu [[polipo hegalari]]ak<ref>{{Erreferentzia|izena=Harms,|abizena=Daniel.|izenburua=The encyclopedia Cthulhiana|argitaletxea=Chaosium, Inc|data=1998|url=https://www.worldcat.org/oclc/40004877|edizioa=2nd ed., expanded & rev|isbn=1568821190|pmc=40004877|sartze-data=2018-10-15}}</ref>. 

[[Komiki]]an ere egon dira jupitertarrei buruzko aipamenak, adibidez ''[[Guardians of the Galaxy]]''ko [[Charlie-27]] bertakoa da. ''[[Marvel Family]]'' komikietako 36. zenbakian ere Jupiterrera doaz eta bertan galaxien arteko bidaiak egin ditzakeen arraza bat aurkitzen dute; 5. zenbakian, ordez, [[troglodita]] arraza bat bizi da bertan. ''[[Battle Angel]]'' [[manga]]n gizakiak lainoetan hiriak sortu ditu, eta ''[[Sailor Moon]]'' seriean Jupiter erasotzen dute eta bere nukleo harritsuarekin baino ez da geratzen.

Jupiterren ilargiak askotan agertu dira fikzioan, eta bakoitzean oinarritutako liburuak egin dira. Sistema osoa hartzen duten eleberrien artean daude Arthur C. Clarkeren ''Jupiter Five'', [[Alice Munro]]ren ''The Moons of Jupiter'', [[Philip Reeve]]ren ''Larklight'' edo [[James S. A. Corey]]ren ''The Expanse''. Io [[sumendi]]etara lotuta agertu ohi da literaturan, baita Jupiterrekin duen elkarrekintza magnetikoari ere. Ikuspegi hori hartzen dute [[Dan Simmons]]en ''Ilium'' edo [[Michael Swanwick]]en ''The Very Pulse of the Machine''. Sumendiei buruz hitz egiten dute [[Kim Stanley Robinson]]en ''Galileo's Dream'' eta ''2312''. Europa satelitean izotza dago, baina ozeanoak egon daitezke geruzaren azpian<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Scientists Find Evidence of 'Diving' Tectonic Plates on Europa|url=http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?release=2014-300|aldizkaria=NASA/JPL|sartze-data=2018-10-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Greenberg, Richard|abizena=J.|izenburua=Europa--the ocean moon : search for an alien biosphere|argitaletxea=Springer|data=2005|url=https://www.worldcat.org/oclc/209859841|isbn=9783540270539|pmc=209859841|sartze-data=2018-10-15}}</ref>; Arthur C. Clarkek honi buruz idazten du ''2061: Odyssey Three'' lanean, Kim Stanley Robinsonen ''The Memory of Whiteness'', [[Ian Douglas]]en ''Europa Strike'' edo [[Paul J. McAuley]]ren ''The Quiet War'' eleberrietan, besteak beste. 

[[Ganimedes (satelitea)|Ganimedes]] Eguzki-sistemako sateliterik handiena da, eta orain badakigu atmosferarik gabeko leku hotz bat dela. Baina behinola Martetik haratago egon zitekeen mundu baten gisa agertu zen fikzioan. [[Isaac Asimov]]ek Ganimedesen kokatu zituen ''Christmas on Ganymede'', ''Not Final!'' eta ''Victory Unintentional'' eleberriak, Arthur C. Clarkek besteak beste ''3001: The Final Odyssey'' liburuan Ganimedesen aipatzen du eta [[Robert A. Heinlein]]ek hainbat eleberri oinarritu ditu bertan. ''Amazing Stories'' komikietako ilustrazioetan Ganimedesen dinosauroak zituen emakume-lehoi arraza bat bizi da. Kalisto, Merkurio baino pixka bat txikiagoa, mundu hotza da, atmosfera oso ahularekin eta beste ilargiak baino gutxiago agertu da fikzioan. H. P. Lovecraften ''Beyond the Wall of Sleep'' lanean aipatzen da ilargi honetan [[intsektu]]-[[filosofo]]ak bizi direla eta Asimovek ''The Callistan Menace'' eleberrian bare itxurako animalia elektrikoak aipatzen ditu. Kalistoren kolonizazioa aipatu dute [[Philip K. Dick]]ek ''The Mold of Yancy''n, [[Paul J. McAuley]]k ''The Quiet War''ren edo [[Robert A. Heinlein]]ek ''Farmer in the Sky'' lanetan. [[Lin Carter]]rek zortzi liburu dituen ''Callisto series'' lana argitaratu zuen.

=== Zinema eta telebista ===
[[Fitxategi:2001 A Space Odyssey (1968) - Trailer.webm|thumb|''[[2001: A Space Odyssey]]'' filmak, liburuak ez bezala, Jupiterren dauka bere tramaren ataletan bat.]]
Zineman Jupiterren sistemak duen paper garrantzitsuena [[Stanley Kubrick]]en ''[[2001: A Space Odyssey]]'' izan daiteke. Eleberrian akzioa bertan ez da kokatzen, baina filmean bai. Bestetik, filmaren ondorengo ataletan, Jupiterren sisteman kokatzen dira ekintza batzuk.

Zientzia-fikzio eta fantasia telesail askotan agertu da Jupiter edo bere sistema. ''[[Doctor Who]]'', ''[[Cowboy Bebop]]'', ''[[Star Trek]]'', ''[[V (telesaila)|V]]'', ''[[The Transformers]]'' edo ''[[Babylon 5]]'' telesail arrakastatsuetan atalen bat edo tramaren zati bat Jupiter eta bere sisteman gertatu da.

=== Musika ===
{{irudi multzo
|direction = vertical
|align = left
|image1 = Holst The Planets Jupiter.ogg
|caption1 = ''Planetak'' suitearen laugarren mugimendua, ''Jupiter'', AEBko Aireko Armadaren bandaren interpretazioan
|image2 = Wolfgang Amadeus Mozart - Symphony No. 41 1st Movement (Jupiter), K.551.ogg
|caption2 = 41. Sinfoniaren 1. Mugimendua (Jupiter), K.551
}}
[[Gustav Holst]] musikagileak [[1914]] eta [[1916]] artean ''[[Planetak (suitea)|Planetak]]'' izeneko [[suite]]a sortu zuen. [[Astrologia]]ri lotutako kontzeptuekin, planetek [[psike]]an duten eraginari buruz pentsatu zuen idazterakoan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Great Composers And Their Music|hizkuntza=en|url=https://www.discogs.com/label/92878-The-Great-Composers-And-Their-Music|aldizkaria=Discogs|sartze-data=2018-10-12}}</ref>. Suite horren laugarren mugimendua Jupiterri eskaini zion, ''Alaitasuna dakarrena'' izenburupean.

[[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozarten]] [[41. Sinfonia (Mozart)|41. sinfoniak]] Jupiter izena darama ere. Kritikari askok [[musika klasikoa]]ren barneko obrarik handienetakoa dela diote<ref>{{Erreferentzia|izena=Mark|abizena=Brown|izenburua=Beethoven's Eroica voted greatest symphony of all time|hizkuntza=en|data=2016-08-04|url=http://www.theguardian.com/music/2016/aug/04/beethoven-eroica-greatest-symphony-vote-bbc-mozart-mahler|aldizkaria=the Guardian|sartze-data=2018-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=These are factually the 10 best symphonies of all time|hizkuntza=en|url=http://www.classicfm.com/discover-music/latest/best-symphony/|aldizkaria=Classic FM|sartze-data=2018-10-14}}</ref>. Hala ere, izen hori [[Johann Peter Salomon]] enpresaburuak jarri zion<ref>{{Erreferentzia|izena=Heartz,|abizena=Daniel.|izenburua=Mozart, Haydn and early Beethoven, 1781-1802|argitaletxea=W.W. Norton|data=2009|url=https://www.worldcat.org/oclc/227016490|edizioa=1st ed|isbn=9780393066340|pmc=227016490|sartze-data=2018-10-14}}</ref>, eta mitologiako Jupiterri buruzkoa zela esan zuen, ez planetari buruz<ref>Lindauer, David. (2006, January 25). "Annapolis Symphony Orchestra (ASO) Concert Part of Mozart Birthday Tribute", ''The Capital'' (Annapolis, MD), p. B8.</ref>.

Jupiterren ilargiak ere aipatzen dira hainbat abestitan. Iori buruz kantatu dute [[Incubus]], [[Blur]] edo [[Amon Tobin]]ek; [[Rosetta (musika taldea)|Rosetta]] musika taldeak ''The Galilean Satellites'' lana argitaratu zuen, batez ere Europan zentratua; eta Kalisto aipatzen dute ere Blur taldekoek.

== Oharrak ==
{{erreferentzia zerrenda|taldea=oh}}

== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|2}}

== Ikus, gainera ==
* [[Espazioaren esplorazioa]]
* [[Jupiter bero]]
*[[Jupiterren sateliteak]]
*[[Jupiterren eraztunak]]

== Kanpo estekak ==
* [https://zientzia.eus/bilaketa/?q=Jupiter&bot_bilatu.x=0&bot_bilatu.y=0 Jupiterri buruzko artikuluak Zientzia.eus webgunean]
* [https://www.shallowsky.com/jupiter/ Jupiterren ilargien posizioa denbora errealean]
{{autoritate kontrola}}

{{Jupiterren satelite aurkibidea}}
{{Eguzki sistema aurkibidea}}

[[Kategoria:Jupiter]]
[[Kategoria:Artikulu nabarmenduak]]