Sakarosa-en iturria ikusi

{{konposatu kimiko infotaula}}
'''Sakarosa''' etxeko [[azukre]] arrunta da, [[glukosa]]z eta [[fruktosa]]z osatutako [[disakarido]]a. Oso ugaria da landareetan, eta baita [[ezti]]an ere. [[Azukre-kanabera]]tik eta [[erremolatxa]]tik ateratzen da maila industrialean.

== Izena ==
William Miller kimikari ingelesak "sucrose" izena eman zion 1857an<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Miller|izena=William Allen|egile-lotura=|izenburua=Elements of Chemistry: Theoretical and Practical|aldizkaria=Organic Chemistry|argitaratze-lekua=Londres|liburukia=III|alea=|data=|urtea=1857|url=|sartze-data=|issn=}}</ref>. Horretarako frantseseko sucre (azukre) hitza eta monosakaridoen -osa atzizkia elkartu zituen. Ingelesez hau erabiltzen da. 1860 urtean [[Marcelin Berthelot|Marcellin Berthelot]]<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Chimie organique fondée sur la synthèse|urtea=1860|abizena=Berthelot|izena=Marcellin|orrialdeak=254-55|orrialdea=|argitaletxea=Mallet-Bachelier|ISBN=}}</ref> kimikari frantsesak sakarosa izena eman zion. [[Raymond Lemieux]]-ek lehenengo aldiz sintetizatu zuen kimikoki, 1953 urtean<ref>{{Erreferentzia|izena=R. U.|abizena=Lemieux|izenburua=A CHEMICAL SYNTHESIS OF SUCROSE|orrialdeak=4118–4118|hizkuntza=EN|abizena2=Huber|izena2=G.|data=1953-08|url=https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/ja01112a545|aldizkaria=Journal of the American Chemical Society|alea=16|zenbakia=75|issn=0002-7863|doi=10.1021/ja01112a545|sartze-data=2018-11-11}}</ref>.

== Egitura ==
Sakarosaren formula enpirikoa <chem>C12H22O11</chem> da. Glukosaren eta fruktosaren karbono anomerikoen artean α(1→2) [[lotura glukosidiko|lotura O-glikosidikoa]]. Lotura hori osatzerakoan ura askatzen da eta [[oxigeno]] monokarboniliko batek zubi-lana egiten du bi molekulen artean. Honako hau da beraz sakarosaren izen sistematikoa:

<center>''α-<small>D</small>-glukopiranosil-(1→2)-β-<small>D</small>-fruktofuranosa''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Proyecto Biosfera|url=http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/alumno/2bachillerato/biomol/explicasac.htm|aldizkaria=recursos.cnice.mec.es|sartze-data=2018-11-10}}</ref></center>

Lotura osatzeko [[karbono anomeriko]] biak erabiltzen direnez ez da [[hidroxilo]] talde askerik gelditzen eta beraz ahalmen erreduzitzailerik ez du<ref>{{Erreferentzia|izena=José María|abizena=Teijón|izenburua=Fundamentos de bioquímica estructural|argitaletxea=Editorial Tebar|hizkuntza=es|data=2006|url=https://books.google.es/books?id=avt8LFmp8q4C&pg=PA318&dq=sacarosa+carbono+anomerico&hl=es&sa=X&ei=pl73TpDIFcTXtgeqra3QBg#v=onepage&q=sacarosa%20carbono%20anomerico&f=false|isbn=9788473602280|sartze-data=2018-11-10}}</ref>. Zapore gozoa badu ordea, hori da bere ezaugarri nagusia.

Sakarosaren gramo bakoitzak 3'94 kilokaloria edo 17 kilojoule ematen ditu.

== Metabolismoa ==
[[Urdail]]era iristen denean [[hidrolisi]] azidoak bere osagaietan banantzen du, glukosa eta fruktosa agertuz. Baina sakarosaren hidrolisi jarduera handiena [[duodeno]]ko mikrobiloetan gertatzen da<ref>{{Erreferentzia|izena=G M|abizena=Gray|izenburua=Intestinal Digestion and Maldigestion of Dietary Carbohydrates|orrialdeak=391–404|hizkuntza=en|data=1971-02|url=https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev.me.22.020171.002135|aldizkaria=Annual Review of Medicine|alea=1|zenbakia=22|issn=0066-4219|doi=10.1146/annurev.me.22.020171.002135|sartze-data=2018-11-10}}</ref>. [[Sakarasa]] eta [[isomaltasa]] entzimek burutzen dute hidrolisia. Lorturiko glukosa eta fruktosa odol hodietara pasatzen dira eta honek gorputz osoan barreiatzen ditu.

== Garrantzia biologikoa ==
Fotosintesiaren tarteko konposatu bat da eta landare askotan fotintesiaren produktuak gainerako ataletara garraiatzeko erabiltzen da. Ernetutako hazietan bildutako gantz eta proteinak sakarosa bihurtzen dira haziko den landarearen energia iturri izateko.

== Erabilerak ==
Gozagarri edo [[edulkoratzaile]]rik erabiliena da mundu osoan, janariak gozatzeko. 2013. urtean 175 milioi tona azukre ekoiztu ziren mundu mailan<ref>{{Cite news|url=https://apps.fas.usda.gov/psdonline/circulars/sugar.pdf|abizena=|izena=|izenburua=Sugar: World Markets and Trade|data=2013|egunkaria=United States Department of Agriculture|formatoa=pdf|hizkuntza=en|sartze-data=}}</ref>.

[[Azukre]] honen gehiegizko kontsumoak loditasuna, [[diabetes]]a eta [[txantxar]]ra eragiten du.

[[Fitxategi:Microsugars.jpg|250px|ezkerrera|thumb|Azukre arruntaren osagai nagusia da sakarosa.]]
[[Fitxategi:Buraczki.jpg|250px|ezkerrera|thumb|[[Erremolatxa]].]]

== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}


== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}

{{Karbono hidratoak}}

[[Kategoria:Disakaridoak]]
[[Kategoria:Gozagarriak]]
[[Kategoria:Azukrea]]