Silaba-en iturria ikusi

{{Wikipedia1000}}
[[Fitxategi:Katakana_origine.svg|thumb|''[[Katakana]]'' karaktereak idazkera silabikoaren adibide dira. ''Katakana'' bakoitzak [[Mora (fonologia)|mora]] bat irudikatzen du.]]
'''Silaba''' [[soinu]] multzo bat da ahots kolpe bakarrean ahoskatzen dena. [[Hitz]] bat osatzen duten ataletako bakoitza da. Euskaltzaindiaren Hiztegiak honela definitzen du: «Ahots igortze bakarrean ahoskatzen den hotsa edo hotsen multzoa, fonetikaren oinarrizko unitatea».<ref>{{Erreferentzia|abizena=Euskaltzaindia|izenburua=Bilaketa > ''silaba''|argitaletxea=www.euskaltzaindia.eus|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_hiztegianbilatu&task=bilaketa&Itemid=1693&lang=eu-ES&nondik=0&zenbat=50&entryId=41383&query=silaba|aldizkaria=Euskaltzaindiaren Hiztegia|sartze-data=2024-08-23}}</ref>

== Etimologia ==
Silaba hitza [[Latin|latinezko]] ''syllaba'' hitzetik hartua da; hura [[Koine|grezieraren koineko]] ''συλλαβή'' (''syllabḗ'') hitzetik dator, zeinak esan nahi baitu «batera hartutakoak», hori da, hots bakar bat egiteko batera hartzen diren letrak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Etymology of syllable|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-04-24|url=https://web.archive.org/web/20240424012032/https://www.etymonline.com/word/syllable|aldizkaria=Online Etymology Dictionary|sartze-data=2024-08-31}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sílaba {{!}} Etimología|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=es|data=2024-04-24|url=https://web.archive.org/web/20240424012019/https://etimologias.dechile.net/?si.laba|aldizkaria=DeChile.net|sartze-data=2024-08-31}}</ref>

Grezierazko ''συλλαβή'' hitza ''συλλαμβάνω'' (syllambánō; euskaraz: «batu, besarkatu, barne hartu») aditzaren  aditz izen bat da, zeina osatzen baita ''σύν'' (sýn) aurrizkiaz (euskaraz: «-(r)ekin») eta ''λαμβάνω'' (lambánō; euskaraz: «hartu, bildu»).<ref>{{Erreferentzia|izena=Henry George|abizena=Liddell|urtea=1996|izenburua=λαμβάνω|argitaletxea=Clarendon Press (web.archive.org)|ISBN=978-0198642268|hizkuntza=en|abizena2=Scott|izena2=Robert|data=2024-07-07|url=https://web.archive.org/web/20240707102101/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0057:entry=lamba/nw|aldizkaria=A Greek-English Lexicon|argitaratze-lekua=Oxford|OCLC=1142849428|sartze-data=2024-08-31}}</ref> Izenak [[aoristo]] denboran agertzen den ''λαβ-'' erroa erabiltzen du; orainaldiko erroa, ''λαμβάν-'', eratzen da ''μ'' ⟨«m») artizki sudurkari bat erantsita ''β'' ⟨«b») letraren aurretik eta ''-αν'' («-an») [[atzizki]] bat gehituz amaieran.<ref>{{Erreferentzia|izena=Herbert Weir|abizena=Smyth|urtea=1956|izenburua=Greek Grammar|argitaletxea=Harvard University Press (web.archive.org)|hizkuntza=en|data=1956|url=https://web.archive.org/web/20240310225207/https://www.ccel.org/s/smyth/grammar/html/toc_uni.htm|aldizkaria=|argitaratze-lekua=Cambridge|OCLC=459629266|sartze-data=2024-08-31}}</ref>

== Definizio arazoak ==
Ikerlariek, baina, arazoz beterik aurkitzen dituzte definizio konbentzionalak. [[Lourdes Oñederra]] fonologoak, besteak beste, honela zehaztu zituen silabaren definizio arazo horiek: «Segmentuen eta prosodiaren arteko zubi dugu nolabait silaba, baina muga, zubi, bitarteko izate horrek errealitate konplexu eta definigaitza egiten du».{{sfn|Oñederra|2004|p=133.}} Alabaina, beste ikerlari batzuk definizioaren zailtasunen artean argia biltzen saiatu izan dira, adibidez horien artean [[Oroitz Jauregi]] hizkuntzalaria: «Silabak, hierarkian prosodia eta segmentuen artean egonda, zubi lana egiten du; beste era batera esanda, silaba prosodia eta segmentuak jostean sortzen da, elkarren arteko gurutzatzea gertatzen denean. Hizketa fisiko bihurtzen denean sortzen da silaba, hizkuntza hizketa bihurtzerakoan edo kanporatzerakoan, eta silaben bidez ateratzen da hizketa».{{sfn|Jauregi|2007|p=29.}}

Silaben osaera eta silabari eragiten dioten fenomenoak [[Fonologia|fonologian]] aztertzen dira batez ere. Esan daiteke silaba dela fonologiaren hizkuntza unitatea nagusia, [[Fonema|fonemarekin]] batera. Izan ere, [[Alfabeto|alfabetoak]] baino lehenago [[Silabario|silabarioak]] agertu ziren. Silaba kopuruaren arabera, hitz bat silaba bakarrekoa, bisilaboa, trisilaboa edo polisilaboa (hiru silaba baino gehiagokoa) izan daiteke, eta horrek azentuari eragiten dio. [[Tonu (hizkuntzalaritza)|Tonuan]] ere izan ditzake ondorioak, ezaugarri horrek balio bereizgarria duen hizkuntzetan, hala nola [[txinera]]. Hitz bat silabatan bereiztea garrantzizkoa izan daiteke, besteak beste alderdi [[Ortotipografia|ortotipografikoan]], bi lerroren artean hitz bat maraz bereizi ahal izateko.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Euskaltzaindia|izenburua=Lerro-bukaerak nola eten|argitaletxea=www.euskaltzaindia.eus|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?&option=com_ebe&view=bilaketa&Itemid=1715&task=bilaketa&lang=es&id=1018|aldizkaria=Euskara Batuaren Eskuliburua|sartze-data=2024-08-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=13. araua: Lerroz aldatzean marratxoak nola jarri|argitaletxea=www.euskaltzaindia.eus|data=1994-11-25|url=https://www.euskaltzaindia.eus/component/euskaltzaindiarenarauak?view=frontpage&Itemid=424&arauaId=13|aldizkaria=Euskaltzaindiaren Arauak|sartze-data=2024-08-23}}</ref>

[[Silabario|Idazkera silabikoa]] lehen [[Letra|letrak]] baino mende batzuk lehenago agertu zen. Dokumentatutako lehen silabak [[K.a. 2800|K.a. 2800.]] urtearen inguruan [[Ur (hiria)|Ur]] [[Sumer|sumertar]] hirian idatzitako taulatxoetan agertu ziren. [[Piktograma (zeinu)|Piktogrametatik]] silabetarako aldaketa hori «[[Idazketaren historia|idazketaren historiako]] aurrerapenik garrantzitsuena» dela esan izan dute adituek.{{sfn|Walker|1990|p=15-73.}}{{sfn|Blainey|2002|p=87.}}

Silaba kontzeptuaz arrotz diren hizkuntzak aurkitu izan dira, [[Ipar Amerika|Ipar Amerikako]] ipar-mendebaldeko itsasertzeko jatorrizko hizkuntza batzuk adibidez, baita [[amazigera]] eta Japoniako [[Ryukyu uharteak|ryukyu]] hizkuntza batzuk ere,<ref>{{Erreferentzia|izena=Thomas|abizena=Pellard|izenburua=Ōgami (Miyako Ryukyuan)|argitaletxea=Research Institute for Languages and Cultures of Asia and Africa|orrialdeak=113–166|hizkuntza=en|data=2010-10|url=https://hal.science/hal-00529598|aldizkaria=An introduction to Ryukyuan languages|editore-abizena=Shimoji|editore-izena=Michinori|sartze-data=2024-08-23}}</ref> baina salbuespen dira orobat, hizkuntza gehienek ezaugarri hori baitute jakiteko hitz jakin bat sistema horretako den ala ez.

== Egitura silabikoa ==

=== Osagaiak ===
[[Fitxategi:Syllable.svg|thumb|Silaba bat irudikatzen duen zuhaitz formako diagrama.]]
[[Mendebaldea (kultura)|Mendebaldeko]] tradizioan, silaba batek (<span style="color:#090;">σ</span>) bi osagai ditu funtsean (ondoko eskeman irudikatuta):<ref>{{Erreferentzia|izena=Hélèn|abizena=Knoerr|urtea=2014|izenburua=LIN1720 cours 14 La syllabe|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=fr|data=2014-09-25|url=https://web.archive.org/web/20240823170702/https://www.slideserve.com/brice/lin1720-cours-14-la-syllabe|aldizkaria=Université d’Ottawa|sartze-data=2024-08-23}}</ref>

* '''ekin''' bat (ingelesez ''onset'': <span style="color:#090;">ω</span>): kontsonantea, derrigorrezkoa hizkuntza batzuetan, aukerakoa edo mugatua beste batzuetan;
* '''errima''' bat (<span style="color:#090;">ρ</span>), silaba batzuetan honela banatzen dena:
** '''muin''' bat (ingelesez. ''nucleus'': <span style="color:#090;">v</span>): bokala, derrigorrezkoa hizkuntza gehienetan;
** '''koda''' bat (<span style="color:#090;">k</span>): kontsonantea, aukerakoa zenbait hizkuntzatan, oso murriztua edo debekatua beste batzuetan. Silaba batek koda bat duela esaten da itxia denean, eta kodarik ez duela irekia denean.
Euskaraz ''bat'' hitzak duen silaba bakarrean, ''a'' da nukleoa (berez ar''g''i ahoskatu edo esan daitekeen soinua), ''b'' hasiera eta ''t'' da koda. Silaba hau ''[[kontsonante]]-[[bokal]]-kontsonante'' gisa definitu daiteke, laburki CVC, ingelesezko hitzen hasieraz (''consonant'', ''vowel''). Hizkuntza bakoitzak ezartzen dituen murrizpenak oso aldagarriak izan daitezke silaba baten ekina, muina eta koda osa dezaketen soinuez.{{sfn|Jauregi|2007|p=58-69.}}

[[Ekialde Urruna|Ekialde Urruneko]] analisiaren tradizioan (baita ere irudikatuta azaltzen dena ondoko eskeman), [[Mandarinera|mandarin txineraren]] silaben analisian bereziki moldatua, bereizten dira eskuarki:

* hasierako soinua (<span style="color:#090;">ι</span>), guztiz [[Kontsonante|kontsonantikoa]];
* azken soinu bat (<span style="color:#090;">φ</span>, hartzen dituena:
** errima osoa (<span style="color:#090;">ρ</span>), [[Tonu (hizkuntzalaritza)|tonua]] (<span style="color:#090;">τ</span>) daramana.
** erdiko [[Bokal|bokalaren]] aurreko erdibokala, hots, erdiko soinua (<span style="color:#090;">μ</span>).
Silaba bakoitzak ezaugarri suprasegmentalak dituen arren, oro har ez dira aintzat hartzen semantikoki esanguratsuak ez badira; adibidez, [[Tonu (hizkuntzalaritza)|hizkuntza tonaletan]] diren bezala.

==== Ekina ====
Munduko hizkuntza guztietako silaba guztietan dago. Ekina sinplea edo konposatua izan daiteke. Hizkuntza gehienek silaba ekin hutsak ere onartzen dituzte,<ref name="UOttawa">aix1.uottawa.ca/~hknoerr/DGD10.ppt</ref> baina kasu horretan egiturazko ezaugarri ''markatu'' batez hitz egiten da<ref>{{Erreferentzia|izena=T. Alan|abizena=Hall|izenburua=Phonologie: Eine Einführung|argitaletxea=De Gruyter Mouton|orrialdeak=205-270. or|hizkuntza=de|data=2020-10-12|url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/9783110803815/html|aldizkaria=Phonologie|argitaratze-lekua=Berlin|isbn=978-3110803815|OCLC=1202624596|doi=10.1515/9783110803815|sartze-data=2024-08-24}}</ref>, hau da, hutsa izanda ere, silabaren ekina testuinguruari lotutako [[Kontsonante|soinu kontsonantiko]] batek betetzeko joera dago. Adibidez, joera hori da frantsesez egiten den [[:fr:Liaison_en_français|liaison]] ahoskera fenomenoaren jatorria.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sanford A.|abizena=Schane|izenburua=L'élision et la liaison en français|orrialdeak=37–59|hizkuntza=fr|data=1967|url=https://www.persee.fr/doc/lgge_0458-726x_1967_num_2_8_2891|aldizkaria=Langages|alea=8|zenbakia=2|doi=10.3406/lgge.1967.2891|sartze-data=2024-08-24}}</ref>

==== Errima ====
Errimaren multzoak biltzen ditu silabaren nukleoa (gehienetan [[Bokal|bokalikoa]]), bakarrik egon daitekeena (silaba irekien kasuan) edo kontsonantez osatutako koda bati lotuta. Silaba orok gutxienez errima bat izaten du, eta errima hori, gutxienez, fonema batek betetzen du nahitaez.

Errima linguistikoaren nozioa ez da olerkigintzako errimaren nozio berbera. Hizkuntzalaritzan errima beti silabaren zati bat den bitartean, poesian errima batzuk (errima «aberatsak») segidan diren silaba batzuek osatzen dituzte, ekina barne (adibidez, ''hocus pocus'' formulan).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hocus-pocus - Meaning & Origin Of The Phrase|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-06-09|url=https://web.archive.org/web/20240609223833/https://www.phrases.org.uk/meanings/hocus-pocus.html|aldizkaria=Phrase Finder|sartze-data=2024-08-24}}</ref>

Silabaren errimari buruzko arau gramatikalak askoz ugariagoak dira hizkuntza gehienetan silabaren ekinari buruzkoak baino.

==== Muin silabikoa ====
Muin silabikoa (hau da, silabaren nukleoa edo silaba gunea) silabaren soinu mailarik altuena duen segmentuan datza. Euskara batuan, beti da [[Bokal|elementu bokaliko]] bat: bokal bakarra edo [[Diptongo|diptongoa]]. Beste hizkuntza batzuetan, baina, kontsonante [[Sudurkaritze|sudurkari]] edo likido batek ere izan dezake muin silabikoaren papera, edo bokal atonoen elisio testuinguru batzuetan ([[Ingeles|ingelesez]] ''apple'' [a.pl] edo [[Aleman|alemanez]] ''singen'' [siŋn̩]). Beste hizkuntza batzuek nukleo kontsonantikodun silabak onartzen dituzte modu erregularrean, bokal baten elisiorik gabe: [[Txekiera|txekieraren]] kasua da, adibidez, ''strč prst skrz krk'' esakunean ([str̩tʃ pr̩st skr̩s kr̩k]; {{Audio|StrcPrstSkrzKrk.ogg|entzun}}; euskaraz «hondoratu hatza eztarrian») ez du bokalik silaba bakar batean ere.

==== Koda ====
Koda ([[Italiera|italieraz]] ''coda'', «buztana») silabaren hautazko elementu bat da, kontsonante batez edo gehiagoz osatua. Bere sonoritate printzipioa, silabaren ekinean ez bezala, beheranzkoa da. Koda bat duen silaba bati (VC, CVC, CVCC, CVV…) silaba itxi esaten zaio.

=== Hizkuntzen arteko desberdintasunak ===
[[Gaztelania|Gaztelaniaz]], adibidez, muin silabikoa [[bokal]] edo [[diptongo]] batek osatzen du beti, izan goranzkoak edo beheranzkoak, [[Katalan|katalanez]] ez bezala, diptongo beheranzkoak baino ez baititu onartzen. Ekina gerta daiteke edo ez, eta gehienez ere bi fonemaz osatuta egon daiteke. Ekin bakunaren posizioan edozein fonema kontsonantiko ager daiteke; bi fonemaz osatutako ekin posizioan, lehenak herskari edo frikari izan behar du eta bigarrenak / l, r, i, w / bitarteko soinu bat izan behar du beti. Koda sinplea edo bikoitza izan daiteke eta / p, k, r, l, m, n, s,.../ izan daiteke.<ref>{{Erreferentzia|izena=Antonio|abizena=Ríos Mestre|urtea=1999|izenburua=Reglas de silabación|argitaletxea=Universitat Autònoma de Barcelona (web.archive.org)|hizkuntza=es|data=1999|url=https://web.archive.org/web/20240723225953/http://elies.rediris.es/elies4/Fon2.htm|aldizkaria=Estudios de Lingüística del Español|zenbakia=4. bol.|argitaratze-lekua=Bartzelona|ISSN=1139-8736|OCLC=62410281|sartze-data=2024-08-25}}</ref>

[[Frantses|Frantsesez]], ekina hutsa izan daiteke eta koda ere bai. Horrela ''y'' [i] [[izenordain]] adberbialean ekina hutsik dago, muina [i] da, eta kodarik ez dago.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Syllabe phonétique : définition et principales formes|argitaletxea=Office québécois de la langue française (web.archive.org)|hizkuntza=fr|data=2024-02-17|url=https://web.archive.org/web/20240217141029/https://vitrinelinguistique.oqlf.gouv.qc.ca/22135/la-prononciation/notions-de-base-en-phonetique/la-syllabe-phonetique|aldizkaria=Banque de dépannage linguistique|sartze-data=2024-08-25}}</ref>

[[Japoniera|Japonieraz]], egitura silabikoa sinpleagoa da. Bai ekina bai koda beti sinpleak dira, nukleo silabikoa bokal bat da eta koda soilik sudurkari batez osatuta egon daiteke, edo oklusiboa talde bikoitzetan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Japonais : phonologie|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=fr|data=2024-04-17|url=https://web.archive.org/web/20240417191101/https://lgidf.cnrs.fr/node/271|aldizkaria=Langues et Grammaires du Monde dans l'Espace Francophone|sartze-data=2024-08-25}}</ref> [[Ingeles|Ingelesez]], aldiz, ekinean silaba konplexuagoak onartzen dira, ''stop'' edo ''string'' modukoak.

Hizkuntza batetik besterako [[Mailegu (hizkuntzalaritza)|mailegu lexikoetan]], ohikoa da silabak berregituratzea, bokal epentetikoak gehituz, beharrezkoa den tokian, sortzen den hitzak hizkuntza hartzailean ohikoa den egitura silabikoa bete dezan. Adibidez, euskarak latinetik hartutako antzinako maileguetan, ekinean ez zen «muta cum liquida» konbinazioa onartzen: edo trabaria erotzen zen (''placet'' > ''laket'', ''pluma'' > ''luma'') edo bokal epentetiko bat eransten zen (''crucem'' > ''gurutze'', ''librum'' > ''liburu'').

== Silabaren egiturazko murrizketak ==

=== Kopuru murrizketak ===
Hizkuntza batean egon daitezkeen silaben murrizketen zerrenda ezarri nahi bada, silabaren elementuetan egon daitezkeen fonemen kopurua eta identitatea adierazi behar da. Hala, [[Euskara batua|euskara estandarrean]], ekina hutsa izan daiteke, eta kodarik ez egotea: ''hau'' [au] erakuslean ekina hutsik dago, [au] da muina, eta kodarik ez dago.

Ez da hala gertatzen [[Arabiera|arabieraz]], non ekina nahitaez egon behar den silaba guztietan; hau da, silaba guztiak kontsonante batez hasi behar dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jean-Pierre|abizena=Angoujard|izenburua=Structure syllabique et information lexicale en arabe|argitaletxea=Université de Nantes - Faculté des Lettres et Sciences Humaines|orrialdeak=20|hizkuntza=fr|data=2004-04-19|url=https://shs.hal.science/halshs-00430429|aldizkaria=Actes des XXVèmes Journées d'Étude de la Parole|argitaratze-lekua=Fès, Morocco|OCLC=784051649|sartze-data=2024-08-25}}</ref> Adibidez, ''ʾAl·là'' [ʔallaːh] honela aztertzen da:

* 1. silaba ''ʾal'':
** ekina: [ʔ],
** muina: [a],
** koda: [l],

* 2. silaba ''là'':
** ekina: [l],
** muina: [aː],
** koda: [h].

[[Japoniera|Japonieraz]], koda bokal sudurkaria edo nulua izan behar da (albo batera utzita ahoskera azkarra, non zenbait bokal atono, ''u'' eta ''i'', mutututa gelditu baitaitezke): {{Nihongo|です}}, [de.su] «da», izan daiteke, baina ez *[de.sut]. Beste alde batetik, {{Nihongo|です}}hitz horren ahoskera azkarrean ''u'' mututu daiteke, ''des''' esanda.

Beraz, silaben egitura kuantitatiboa adieraz daiteke, hau da, gehienezko fonema kopurua ekinean eta kodan. [[Frantses|Frantsesez]], silaba teorikorik handiena CCCVCCCC formakoa da; badago CCCV ''strict'' hitzean edo VCCCC  ''dextre'' hitzean, baina hitz bakar batek ere ez du CCCVCCCC silabarik osatzen. [[Poloniera|Polonieraz]], silabarik handiena are luzeagoa izan daiteke, CCCCCVCCCCC, baina soilik maila teorikoan, berriro ere: badago CCCCCV ''źdźbło'' [ʑḏʑbwɔ] hitzean (euskaraz, orria),  eta VCCCCC ''przestępstw'' [pʃɛstɛmpstʍ] hitzaren bigarren silaban ([[genitibo]] pluralean; euskaraz: hauste, urratze). [[Japoniera|Japonieraz]], aldiz, silabarik handienak ezin du CVN neurria gainditu (N sudurkaria da). [[Tahitiera]] oraindik ere mugatuagoa da; ia silaba guztiak irekiak izan behar dira, CV erakoak.

Silabak hitzaren barruan duen lekua ere kontuan hartu behar da: [[Turkiera|turkieraz]], esate baterako, CCV ezinezkoa da hitzaren hasieran; hasierako silaba bat bera ere ezin denez bi kontsonanterekin hasi, [[Protesi (hizkuntzalaritza)|protesi]] kasu asko gertatzen dira: ''geltoki'' hitza esateko frantsesetik ''station'' [stasjō] [[Mailegu (hizkuntzalaritza)|mailegua]] hartu zuen, baina ''istasyon'' bihurtuta, lehen silaban hasierako bi kontsonante egon ez daitezen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=istasyon|hizkuntza=tr|data=2023-07-28|url=https://tr.wiktionary.org/wiki/istasyon|aldizkaria=Vikisözlük|sartze-data=2024-08-27}}</ref> [[Gaztelania|Gaztelaniaren]] eta [[Katalan|katalanaren]] gisako [[Hizkuntza erromantzeak|hizkuntza erromantze]] batzuek ere halako arau silabikoa dute hitz hasieran; horrela, [[Latin|latinaren]] ''statio'' hitzak ''estació'' eman du[[Katalan|katalanez]] eta ''estación'' [[Gaztelania|gaztelaniaz]]. Beste batzuetan, ordea, ez da printzipio hori aplikatzen, [[Italiera|italieraz]] (''stazione''), [[Frantses|frantsesez]] (''station'') edo [[Errumaniera|errumanieraz]] (''stație'') bi kontsonante onartzen baitira hitzaren hasieran.

=== Kalitate murrizketak ===
[[Arabiera|Arabieraz]] eta katalanez, hizkuntzaren fonema guztiak silabaren edozein elementutan ager daitezke. Beste hizkuntza batzuetan, aldiz, fonemak dauden tokiaren arabera banatzen dira: [[Mandarinera|mandarineraz]], kodan soilik [[kontsonante sudurkari]] [n] edo [ŋ] bat ager daiteke. Alabaina, [ŋ] fonemak ezin du ekinaren lekua hartu. Horrek esan nahi du hitz bat ere ezin dela hizkuntza horretan [ŋ] batekin hasi, eta hitz batek ezin duela [t] batekin amaitu. Kasu horretan, beraz, hizkuntzak sor dezakeen silaba kopuru osoa mugatua eta zenbakarria da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Chinese Pinyin Table - 汉语拼音表|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=zh|data=2024-03-31|url=https://web.archive.org/web/20240331012502/https://www.archchinese.com/chinese_pinyin.html|aldizkaria=Archinese|sartze-data=2024-08-27}}</ref>

Joera monosilabikoa duten hizkuntzek, hala nola [[Txinera|txineraren dialektoek]], [[Birmaniera|birmanierak]], [[Vietnamera|vietnamerak]] eta [[Hego-ekialdeko Asia|Hego-ekialdeko Asiako]] hizkuntza ugarik printzipio horren arabera funtzionatzen dute.

== Silaben sailkapen fonologikoa ==
Fonologikoki, silabak zenbait irizpideren arabera sailka daitezke:

* '''Silaba azentudunak/azentugabeak'''. Silabak indar handiagoa edo apalagoa har dezake, [[Ahoskera|ahoskerari]] arabera. Hala, silaba azentugabeak dira gehienak, baina batzuk azentudunak dira, indartsuago ahoskatzen baitira, [[Tonu (hizkuntzalaritza)|tonuz]] nahiz intentsitatez. Kontuan hartu behar da, dena dela, euskaraz azentu unitatea ez dela hitz soila, baizik talde prosodikoa, hau da, hitzen sekuentzia edo [[Perpaus|perpausa]]. Oro har, esan daiteke azentu nagusia talde prosodikoaren bigarren silaban doala, eta hala ez denean, lehen silaban (hitz erro markatuetan: silababakarrekoak, lehen silaba diptongoa, maileguetan jatorriz lehen silaba azentuduna zenean, galdetzaileetan, pertsona izenetan, pertsona izenordainetan eta abar).
* '''Silaba irekiak/itxiak edo askeak/trabatuak'''. Hizkuntza batzuetan bereizkuntza garrantzitsua da silabak koda edukitzea ala ez edukitzea. Kodarik gabeko silabak irekiak edo askeak dira, eta koda dutenak itxiak edo trabatuak. [[Indoeuropar hizkuntzak|Indoeuropar hizkuntza]] moderno gehienetan, nukleo silabikoa ezin da izan bokal edo diptongo bat baino, eta, beraz, bokalez amaitutako silabak irekiak edo askeak dira eta kontsonantez amaitutako silabak, itxiak edo trabatuak.
* '''Silaba laburrak/luzeak edo arinak/astunak'''. Hizkuntza batzuetan —hala nola [[Latin|latina]], [[Antzinako greziera|greziera klasikoa]], [[japoniera]] edo [[Sanskrito|sanskritoa]]— fonemaren eta silabaren bitarteko egiturak daude. Bitarteko unitate horiek [[Mora (fonologia)|morak]] dira. Oro har, halako hizkuntzatan silaba bakoitza  mora kopuru jakin batean bana daiteke. Mora bakarreko silabak laburrak edo arinak dira, eta mora bat baino gehiagoko silabak luzeak edo astunak. Oro har, halako hizkuntzetan azentuaren kokapena erabakitzen da silabaren luzeraren arabera.

== Euskararen silabak ==

=== Egungo euskara estandarra ===
Hizkuntza bakoitzak, bere [[Fonema|fonemen]] taldearekin batera, bere arauak ditu fonema horiek nola elkar daitezkeen eta nola ez jakiteko. Horrela, adibidez, euskaraz silaba batek ezinbestean izan behar du, gutxienez, muin bat, [[bokal]] batez edo [[diptongo]] ―[[Euskara batua|euskara estandarrean]] eta [[euskalki]] gehienetan, beheranzko diptongo― batez osatua.{{sfn|Jauregi|2003|p=396.}}{{sfn|Oñederra|2004|p=65-66.}}

Hala, euskarazko silaben inbentarioa osa daiteke, edo, zehazkiago esanda, '''gaur egungo euskara estandarraren hitz patrimonialetan''' posible diren silaba guztiak eman ditzakeen formula hau:{{sfn|Jauregi|2003|p=396-402.}}

{{ekuazio|
<math>
[_{Ekina}\ (C_1)(C_2)][_{Muina}\ V, Vw][_{Koda}\ (C_3)(C_4)] \ \ 
\begin{cases}
C_1 = \mbox{edozein kontsonante} & \mbox{baldin}\ C_2 = \emptyset \\
C_1 = /g, k;\ t;\ b, p;\ f/ & \mbox{baldin}\ C_2 = /l/ \\
C_1 = /g, k;\ d, t;\ b, p;\ f/ & \mbox{baldin}\ C_2 = /r/ \\
V = \mbox{bokala (V) edo beheranzko diptongoa (Vw)}\\
C_3 = /n;\ l, r;\ s, z, x/ & \mbox{baldin hitz barruan}\ \\
C_4 = /z/\ & \mbox{baldin}\ C_3 = /n, l/ \\ & \mbox{eta hitz barruan}\ \\
C_3 = /n;\ l, r;\ s, z, x;\ k, t/ & \mbox{baldin hitz amaiera}\ \\
C_4 = \mbox{afrikatua}\ & \mbox{baldin}\ C_3 =  /n;\ l, r/ \\ & \mbox{eta hitz amaiera}\ \\
C_4 = /t/\ & \mbox{baldin}\ C_3 = /s,z/ \\ & \mbox{eta hitz amaiera}\ \\
\end{cases}
</math>
||left}}

==== Ekina ====
Silabaren muinaren aurretik egon daitezkeen kontsonanteei (C<sub>1</sub>, C<sub>2</sub>) dagokienez, hiru aukera daude:

* Kontsonanterik ez: silaba [V(w)], [V(w)][C<sub>3</sub>] edo [V(w)][C<sub>3</sub>C<sub>4</sub>] eredukoa izatea, ''<u>o.</u>ro'', ''<u>au.</u>ke.ra<u>,</u>'' ''<u>hel.</u>du'' edo ''<u>ertz</u>'' adibideetan bezala.
* Kontsonante bakarra: silaba [C<sub>1</sub>][V(w)], [C<sub>1</sub>][V(w)][C<sub>3</sub>] edo [C<sub>1</sub>][V(w)][C<sub>3</sub>C<sub>4</sub>] eredukoa izatea, ''on.<u>do</u>'', ''<u>geuk</u>'' edo ''<u>belz</u>.tu'' adibideetan bezala. [[Antzinako euskara|Antzinako euskaraz]] hitz hasierako silabatan ez zen onartzen /r/ dardarkaria ekinean eta maileguzko hitzetan bokal bat eransten zen halakoetan: lat. ''regem'' > ''errege, rarus'' > ''arraro''. Mailegu garaikideetan, aldiz, posizio horretan dardarkaria onartzen da, adibidez ''radar.''
* Kontsonante taldea: silaba [C<sub>1</sub>C<sub>2</sub>][V(w)], [C<sub>1</sub>C<sub>2</sub>][V(w)][C<sub>3</sub>] edo [C<sub>1</sub>C][V(w)][C<sub>3</sub>C<sub>4</sub>] eredukoa izatea; ekinean onartzen diren talde bakarrak dira ''muta cum liquida'' deitu ohi direnak, hau da, /b, d, g, p, t, k, f/ + /r, l/,  /tl/ eta /dl/ izan ezik: ''<u>gre</u>.ba'', ''<u>gris</u>'' edo ''<u>plas</u>.ta''.{{sfn|Jauregi|2007|p=248.}} [[Antzinako euskara|Antzinako euskaraz]] ez ziren onartzen era honetako kontsonante taldeak, latinetik hartutako zenbait mailegutan ikusten den bezala: edo kontsonante trabaria galtzen zen (''pluma'' > ''luma, placet'' > ''laket''), edo bokal bat gehitzen zen (''librum'' > ''liburu'', ''crucem'' > ''gurutze'').{{sfn|Jauregi|2007|p=452-453.}} Ekinena ezinezkoa dira beste kontsonante konbinazio batzuk, hala nola frikari gehi kontsonante bilkura, Latinetik hartutako mailegu zaharretan bokala eransten zen hasieran (''spiritu'' >  ''izpiritu'', ''spata'' > ''ezpata'') eta egun ber gauza egiten da, beste hizkuntzetatik hartuta [sC] kontsonante bilkurarekin hasten diren hitzak ahoskatu ezinezkoak jotzen direnez, bokal bat eransten zaie; horrela, adibidez ''ski >'' [eski]'', stop >'' [estop] ahoskatzen dira.{{sfn|Jauregi|2007|p=48.}}

==== Muina ====
Silabaren gunea edo nukleoa bokal batek edo diptongo batek osatzen du beti ezinbestean. Gogoan izan behar da euskaraz diptongoak beheranzkoak direla: ''<u>ai</u>.pu'', ''ho.<u>dei</u>, le.<u>hoi</u>, <u>gaur</u>, <u>eu</u>.tsi''. Goranzko diptongoak izango liratekeenak [[hiato]] gisa ahoskatzen dira: ''men.<u>di.a</u>'', ''no.<u>zio</u>'', ''le.<u>ku.a</u>'', ''<u>zu.ok</u>'', ''<u>fu.er</u>.te'', ''<u>bi.en</u>.tzat.''{{sfn|Jauregi|2007|p=365.}}{{sfn|Oñederra|2004|p=85.}}

==== Koda ====
Silabaren muin edo nukleoaren atzetik agertzen diren kontsonanteek osatzen dute koda. Hiru aukera daude:

* Kodarik ez: silaba [V(w)], [C<sub>1</sub>][V(w)] edo [C<sub>1</sub>C<sub>2</sub>][V(w)] egiturakoa izatea, ''hau'', ''ni'' edo ''blai'' adibideetan bezala.
* Kontsonante bakarra: silaba [V(w)][C<sub>3</sub>], [C<sub>1</sub>][V(w)][C<sub>3</sub>] edo [C<sub>1</sub>C<sub>2</sub>][V(w)][C<sub>3</sub>] eredukoa izatea, ''haur'', ''gaur'' edo ''krak'' adibideetan bezala.
* Kontsonante taldea; silaba [V(w)][C<sub>3</sub>C<sub>4</sub>], [C<sub>1</sub>][V(w)][C<sub>3</sub>C<sub>4</sub>] edo [C<sub>1</sub>C<sub>2</sub>][V(w)][C<sub>3</sub>C<sub>4</sub>] egiturakoa izatea, ''hats'', ''gatz'' edo ''prest'' adibideetan bezala.

Kodan agertu daitezkeen kontsonanteak edo kontsonante multzoak hitz barruan gutxiago dira hitz bukaeran baino:

* Silaba hitz barruan badago, kodan:
** kontsonante bakar [[Kontsonante sudurkari|sudurkari]] bat (''<u>kon</u>.tu, <u>an</u>.dre, <u>han</u>.ka, <u>fan</u>.ta.si.a, <u>on</u>.ddo'');
** urkari bat /l/ edo /r/ (''<u>el</u>.kar, <u>har</u>.tza'');{{sfn|Oñederra|2004|p=194.}}
** [[Kontsonante txistukari|txistukari]] [[Kontsonante igurzkari|igurzkari]] bat (''<u>es</u>.na.tu, <u>baz</u>.ter, <u>ix</u>.to.ri.o'');
** kontsonante multzoak morfema mugetan (sudurkari gehi txistukari: ''men.di.<u>ranz</u>.ko'', urkari gehi txistukari: ''<u>belz</u>.tu''). Ezinezkoak dira [[Kontsonante herskari|herskariak]] (''doctore'' > ''dotore'', nahiz mailegu berrietan onartzen den) edo [[Kontsonante afrikatu|afrikatuak]] (''etxerantz-ko > etxeranzko, huts-tu > hustu, beltz-tu > belztu'').{{sfn|Oñederra|2004|p=62-63.}}
* Silaba hitz bukaeran badago, kodan:
** /n/ [[Kontsonante sudurkari|sudurkaria]] (''e.man, e.gin, lan''), /l/ edo /r/ urkari bat (''ez.kil, en.bor'');
** txistukari igurzkari bat /s̻/, /s̺/, /ʃ/ (''so.las'', ''be.reiz'', ''gin.dax'');
** [[Kontsonante afrikatu|afrikatu]] bat /t͡s̻/, /t͡s̺/, /t͡ʃ/ (''a.be.rats'', ''gaitz'', ''txe.petx'');
** [[Kontsonante herskari|herskari]] bat /k/, /t/ (''zen.bat'', ''ho.nek''); /p/ bakarrik hitz fonosinbolikoetan (''eup!'', ''hu.rrup'');
** talde kontsonantiko orokorrak: /n/ gehi afrikatua (''mintz'', ''a.huntz''), urkari /r/, /l/ gehi afrikatua (''kas.ka.<u>beltz</u>'', ''u.me.<u>zurtz</u>'', ''beltx''); txistukari igurzkaria gehi /t/ (''i.rrist'', ''zizt'').

==== Silaben arteko elkarketak egiteko murrizpenak ====
Silaba barruko elementuen artean murrizpen edo muga fonikoak dauden gisan, [[Hitz|hitzen]] barruan silabak kateatzeko murrizpen batzuk daude euskaraz.

===== Onartzen diren silaba topaketak =====
* igurzkaria gehi sudurkaria: ''es.na'', ''as.mo'', ''a.<u>haz.men</u>'';
* igurzkaria gehi herskari ahoskabea: ''<u>as.tin</u>.du'', ''as.ke'', ''os.pa'', ''baz.ter'', ''e.<u>zez.ka</u>'', ''<u>ez.pa</u>.ta'';
* sudurkaria gehi herskaria: ''men.pe'', ''lan.du'', ''non.go'';
* sudurkaria gehi afrikatua: ''an.tza'', ''on.tsa'', ''han.txe'';
* /n/ sudurkaria gehi /l/: ''biz.<u>tan.le</u>, i.<u>zen.la</u>.gun, <u>oin.lo</u>.di'';
* albokaria gehi sudurkaria: maiztasun urrikoa izan arren, [[Eratorpena eta hitz-elkarketa|eratorpenetan]] eta [[Eratorpena eta hitz-elkarketa|hitz elkarketetan]] aski arrunta da (''a.<u>hal.men</u>'', ''gal.men'', ''hel.muga'', ''<u>sal.men</u>.ta'');
*urkaria gehi herskaria: ''kol.pe'', ''u.l<u>er.pen</u>'', ''<u>bil.te</u>.gi'', ''a.<u>gor.te</u>'', ''el.kar'', ''bar.ka'', ''<u>hel.bu</u>.ru'', ''hur.bil'', ''bil.du'', ''ber.din'', ''<u>el.go</u>.rri'', ''zer.ga'';{{sfn|Oñederra|2004|p=194.}}
*urkaria gehi afrikatua: ''i.<u>gel.tsu</u>'', ''gar.tsu'', ''<u>gal.tzer</u>.di'', ''i.<u>sur.tze</u>'', ''al.txor'', ''hor.txe'';{{sfn|Oñederra|2004|p=194.}}
*/r/ gehi sudurkaria: ''ar.nas, <u>mar.mo</u>.ka'';
*/r/ gehi albokaria: ''i.<u>gar.le</u>'';
*igurzkaria gehi albokaria: ''ba.<u>bes.le</u>, i.ra.<u>baz.le</u>'';
*igurzkari gehi herskari ahostuna: oso ugaria ez bada ere, [[Eratorpena eta hitz-elkarketa|elkarketatan]] maiz ikusten da (''sos.dun'', ''ez.deus'', ''ar.<u>nas.gai</u>.lu'', ''bi.<u>hoz.ga</u>.be'', ''<u>des.ber</u>.din'', ''ez.bai'').

===== Onartzen ez diren silaba topaketak =====
* sudurkari taldeak: oso urriak dira, oro har, /nn/ taldea bezala, izen [[Onomastika|onomastikoetan]] edo [[Mailegu (hizkuntzalaritza)|mailegu]] moderno bakan batzuetan besterik ikusten ez dena (''<u>ren.nes.tar, kon.no</u>.ta.ti.bo''); /mn/ taldea ere maileguzko hitz gutxi batzuetan ageri da (''<u>gim.nas</u>.ti.ka''); eta ''nm'' taldea izen onomastiko batzuetan besterik ez da gertatzen (''<u>san.mar</u>.tin.dar'');
* /n/, /l/, /r/ gehi igurzkaria: afrikatu egiten da igurzkaria (''zi.<u>en.tzi</u>.a'', ''gal.tza'', ''fal.tsu'', ''<u>gar.tze</u>.la'', ''<u>ar.tse</u>.ni.ko'');{{sfn|Oñederra|2004|p=194.}}
* albokaria gehi dardarkaria, /lr/ taldea ez da inoiz gertatzen;
* igurzkaria gehi dardarkaria: soilik ''sr'' taldea aurki daiteke izen onomastiko gutxi batzuetan (''<u>is.ra</u>.el.dar'');
* afrikatua gehi herskaria: [[Eratorpena eta hitz-elkarketa|eratorpenetan]] eta [[Eratorpena eta hitz-elkarketa|elkarketetan]], halako topaketak gertatzen direnean afrikatua igurzkari bihurtzen da (''ka.<u>muts</u>'' > ''ka.<u>mus.tu</u>'', ''i.<u>datz</u>'' > ''i.<u>daz.pen</u>'', ''hitz'' > ''<u>hiz.ke</u>.ta'');
*igurzkaria gehi afrikatua: halako topaketak gertatzen direnean, eratorpenetan bereziki, afrikatua herskari bihurtzen da (''bikoiz(tu) + -tzaile'' > ''bi.<u>koiz.tai</u>.le''); salbuespen gutxi batzuk gerta daitezke [[Deklinabide (gramatika)|deklinabidean]] (''a.<u>paiz.tzat</u>'');
*herskaria gehi kontsonantea: edo herskaria galtzen da (bait''&nbsp;''+''&nbsp;''naiz > bai.naiz) edo [[Asimilazio (fonetika)|asimilazioak]] gertatzen dira (''bait&nbsp;+&nbsp;gara'' > ''<u>bai.ka</u>.ra'', ''erret&nbsp;+&nbsp;bide'' > ''e.<u>rre.pi</u>.de'').

=== Antzinako euskararen silaba egitura ===
[[Koldo Mitxelena|Koldo Mitxelenak]] [[Antzinako euskara|antzinako euskararen]] silabaren egitura aztertzen lehengotarikoa izan zen, hizkuntzalaritzaren beste esparru askotan bezala.{{#tag:ref|Ikus {{erreferentzia|izena=Luis|abizena=Michelena|urtea=1961|izenburua=Fonética Histórica Vasca|argitaletxea=EHU|hizkuntza=es|url=https://ojs.ehu.eus/index.php/ASJU/article/view/8531|aldizkaria=[[ASJU]]|ISSN=0582-6152|OCLC=9456774533|DOI=https://dx.doi.org/10.1387/asju.8531}} diptongoen atala; eta {{Erreferentzia|izena=Luis|abizena=Michelena|urtea=1985|izenburua=La langue ibère|argitaletxea=Paraninfo|orrialdeak=341-357.|ISBN=978-8428313797|hizkuntza=fr|url=https://search.worldcat.org/title/15009896|aldizkaria=Lengua e historia|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=15009896}}}} Silaba egitura hau proposatu zuen, antzinako euskarari zegokionez:
'''(C)V(W)(R)(S)(T)'''

* C: kontsonantea
* V: bokala
* W: bokalerdia
* R: kontsonante ozena
* S: [[Kontsonante txistukari|txistukaria]], hitz barrenean [[Kontsonante igurzkari|igurzkaria]], hitz amaiera [[Kontsonante afrikatu|afrikatua]]
* T: [[Kontsonante herskari|herskari]] ahoskabea.

Jakina, silabaren gune nagusi bakarra bokala zen, eta gainerakoak hautazkoak edo posibleak ziren, ez nahitaezkoak, eta murrizpen edo debeku arau askoren mendekoak, betiere aitortuta konplexutasun handiena hitz amaieran gertatzen zela.{{sfn|Jauregi|2007|p=392.}} Alde horretatik begiratuta, ''geurtz'' hitzak du euskaraz egon daitekeen silabarik konplexuena, nahiz, hala ere, ez dituen Mitxelenak proposatutako egitura teorikoaren osagai guztiak biltzen.{{sfn|Jauregi|2007|p=397.}}

Mitxelenak aitzinako euskararen silaba egituraz egindako proposamenak gogoan izanda, [[Oroitz Jauregi]] fonetista ikerlariak euskararen garai desberdinetako silaba egituren alderatze hau proposatu zuen, silaba egituran diakronikoki egondako desberdintasunak nabarmenduz:{{sfn|Jauregi|2007|p=394.}}
<div class="center" style="width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;">
{| class="wikitable center" style="width:850px;"
|+
!
!V
!CV
!CVC
!VC
!CCV
!CCVC
!CVCC
!VCC
!CCVCC
!CVCCC
|-
|gaur egungo euskara estandarra
|style="background:#44cc44; width:50px;"|
|style="background:#44cc44; width:50px;"|
|style="background:#44cc44; width:50px;"|
|style="background:#44cc44; width:50px;"|
|style="background:#44cc44; width:50px;"|
|style="background:#44cc44; width:50px;"|
|style="background:#44cc44; width:50px;"|
|style="background:#44cc44; width:50px;"|
|style="background:#44cc44; width:50px;"|
|style="background:#ff0000; width:50px;"|
|-
|antzinako euskara
|style="background:#44cc44;"|
|style="background:#44cc44;"|
|style="background:#44cc44;"|
|style="background:#44cc44;"|
|style="background:#ff0000;"|
|style="background:#ff0000;"|
|style="background:#44cc44;"|
|style="background:#44cc44;"|
|style="background:#ff0000;"|
|style="background:#ff0000;"|
|}
</div>
Taulan ikusten ahal den gisan, antzinako euskararen silaba egiturak ez zituen kontsonante bilkurak onartzen silabaren hasieran. Bestalde, CCVCC ―gorago azaldutako formulan [C<sub>1</sub>C<sub>2</sub>][V(w)][C<sub>3</sub>C<sub>4</sub>], alegia― silaba egitura modu aski teorikoan soilik har daiteke, orobat egitura hori silaba bakarreko [[Onomatopeia|onomatopeietan]] (''klisk'', ''braust'') edo [[Mailegu (hizkuntzalaritza)|mailegu]] bakan batzuetan (''prest'') onartzen baita.{{sfn|Jauregi|2007|p=395.}}

== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}

== Bibliografia ==
* {{Erreferentzia|izena=Geoffrey|abizena=Blainey|urtea=2002|izenburua=A short history of the world|argitaletxea=Dee|ISBN=978-1566634212|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/47971591|argitaratze-lekua=Chicago|OCLC=47971591}}
* {{Erreferentzia|izena=Oroitz|abizena=Jauregi|urtea=2003|izenburua=Euskal testuetako silaba egituren maiztasuna diakronikoki|argitaletxea=[[Euskal Herriko Unibertsitatea]]|orrialdeak=393-410|url=https://ojs.ehu.eus/index.php/ASJU/issue/view/803|aldizkaria=[[ASJU|ASJU aldizkaria]]|zenbakia=37. libk., 1, zk.|argitaratze-lekua=Gasteiz|ISSN=2444-2992|DOI=https://doi.org/10.1387/asju.8865}}
* {{Erreferentzia|izena=Oroitz|abizena=Jauregi|urtea=2007|izenburua=Euskararen silaba: egitura eta historia|argitaletxea=Euskal Herriko Unibertsitatearen Argitalpen Zerbitzua|ISBN=978-8498600766|url=https://search.worldcat.org/title/1137571090|argitaratze-lekua=Leioa|OCLC=1137571090}}
* {{Erreferentzia|izena=Miren Lourdes|abizena=Oñederra|urtea=2004|izenburua=Fonetika fonologia: hitzez hitz|argitaletxea=Euskal Herriko Unibertsitatearen Argitalpen Zerbitzua|ISBN=978-8483736593|url=https://addi.ehu.es/bitstream/handle/10810/49765/On%CC%83ederra%2C%20ML_Fonetika.pdf?sequence=1&isAllowed=y|argitaratze-lekua=Leioa|OCLC=863172985}}
* {{Erreferentzia|izena=C.B.F.|abizena=Walker|urtea=1990|izenburua=Reading the past: Ancient writing from cuneiform to the alphabet|argitaletxea=University of California Press/British Museum|ISBN=9780714180779|hizkuntza=en|url=https://archive.org/details/readingpastancie0000unse|zenbakia=|argitaratze-lekua=London|OCLC=473210394}}

== Ikus, gainera ==
* [[Fonema]]
* [[Fonetika]] eta [[fonologia]]
* [[Hitz|Hitza]]

== Kanpo estekak ==
* Ander Egurtzegi, [https://web.archive.org/web/20200926173348/https://egurtzegi.github.io/teaching/euskalfono/ Euskararen Fonetika eta Fonologia (UPPA)]

{{autoritate kontrola}}


[[Kategoria:Fonologia]]