Xilosa-en iturria ikusi

{{konposatu kimiko infotaula}}

'''Xilosa''' <chem>C5H10O5</chem> formula duen [[monosakarido]]a da, [[aldehido]] taldea (CHO) lehenengo karbonoan duena. Bost karbono dituenez [[pentosa]] bat da.

Koch zientzilari finlandiarrak isolatu zuen lehenengoz 1881 urtean<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Hudson & Cantor|izena=|egile-lotura=|izenburua=|aldizkaria=Advances in carbohydrate chemistry|argitaratze-lekua=|liburukia=5|alea=|data=|urtea=1950|url=|sartze-data=|issn=}}</ref>.

== Etimologia ==
Landare askotan agertzen da, [[lasto]]an, [[kotoi]]-hazien estalkian eta zurean bereziki, hortik bere izena, [[grekera]]z ξύλον (''xylon'') hitzak "egurra" esan nahi du.

== Ezaugarriak ==
Solido kristalino zuria da, zaporez gozoa, eta uretan urtzen da. Izadian ez da aske agertzen, xilosa banakoz osaturiko [[xilano]] gisa baizik. Xilanoa izatez [[hemizelulosa]] mota bat da.

Bost karbonotako kate honek [[karbonilo]] talde bat du muturrean eta hiru [[karbono asimetriko]] ditu. Gainerako gluzidoen antzera bi [[enantiomero]] izan arren naturan D-Xilosa baino ez da ageri. Laborategian L-xilosak sintetizatu izan dira.

Bost karbono dituen arren eraztun hexagonalak eratzen ditu, α eta β-D-xilopiranosa konformaazioak hartuz.

== Erabilerak ==
Xilosak ez du kaloriarik<ref>{{Erreferentzia|izena=O. M.|abizena=Helmer|izenburua=GASTRO-INTESTINAL STUDIES. VII. THE EXCRETION OF XYLOSE IN PERNICIOUS ANEMIA|orrialdeak=343–349|hizkuntza=en|abizena2=Fouts|izena2=Paul J.|data=1937-05-01|url=https://www.jci.org/articles/view/100862/scanned-page/343|aldizkaria=Journal of Clinical Investigation|alea=3|zenbakia=16|issn=0021-9738|doi=10.1172/JCI100862|sartze-data=2018-11-02}}</ref> eta ondorioz [[diabetes|diabetikoen]] jakiak egiteko erabiltzen da.

Hemizelulosaren degradazio azidoak [[furfural]]a sortzen du<ref>{{Erreferentzia|izenburua=http://www.orgsyn.org/demo.aspx?prep=cv1p0280|hizkuntza=en|url=http://www.orgsyn.org/demo.aspx?prep=cv1p0280|aldizkaria=www.orgsyn.org|sartze-data=2018-11-02}}</ref>, hau industrian erabiltzen den disolbente berezia da eta polimero sintetikoen jatorrizko molekula ere izaten da.

== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/27}}
{{erreferentzia_zerrenda}}

== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}

{{Karbono hidratoak}}

[[Kategoria:Pentosak]]
[[Kategoria:Aldehidoak]]