Zeres (planeta nanoa)-en iturria ikusi

{{Infobox planet
| bgcolour = #D3D3D3
| name = Zeres
| symbol= [[Fitxategi:Ceres symbol (bold).svg|24px|⚳]]
| image = [[Fitxategi:Ceres_-_RC3_-_Haulani_Crater_(22381131691).jpg|frameless|upright=1.5]]
| caption = Zeres 
| discovery = yes
| discovery_ref =<ref>{{Erreferentzia|izena=Lutz|abizena=Schmadel|izenburua=Dictionary of Minor Planet Names|argitaletxea=Springer Science & Business Media|hizkuntza=en|data=2003-08-05|url=https://books.google.com/books?id=KWrB1jPCa8AC&pg=PA15&hl=en|isbn=9783540002383|sartze-data=2017-02-20}}</ref>
| discoverer = [[Giuseppe Piazzi]]
| discovered = 1801-01-01
| designations = yes
| mp_name = '''1 Zeres''' (nazioartean 1 Ceres)
| pronounced = 
| named_after = [[Zeres (mitologia)|Zeres]]
| alt_names = A899 OF; 1943 XB
| adjectives = 
| mp_category = [[planeta nano]]<br>[[asteroide gerrikoa]]
| orbit_ref =<ref name="jpl_sbdb">{{Erreferentzia|izena=Alan|abizena=Chamberlin|izenburua=JPL Small-Body Database Browser|hizkuntza=en|url=http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=Ceres|sartze-data=2017-02-20}}</ref>
| epoch = 2013-11-04<br>([[Juliotar egun|JD]] {{val|2456600.5}})
| aphelion = {{val|445280000|u=km}} <br>({{val|2.9765|u=UA}})
| perihelion = {{val|382520000|u=km}} <br>({{val|2.5570|u=UA}})
| semimajor = {{val|413910000|u=km}} <br>({{val|2.7668|u=UA}})
| eccentricity = {{val|0.075797}}
| period = 4.60&nbsp;[[juliotar urte (astronomia)|urte]]<br>1680.99&nbsp;egun
| synodic_period = 466.7&nbsp;[[Juliotar egun|d]]<br>1.278&nbsp;[[juliotar urte (astronomia)|urte]]
| inclination = {{val|10.593|u=°}} [[Ekliptika]]ra<br>9.20° [[plano inbariante]]ra<ref name="meanplane">{{erreferentzia |date=3 April 2009 |title=The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter |url=http://home.surewest.net/kheider/astro/MeanPlane.gif |accessdate=10 April 2009 |archiveurl=http://www.webcitation.org/5glwILykY |archivedate=14 May 2009 |deadurl=no }} (produced with [https://web.archive.org/web/20150524145440/http://chemistry.unina.it/~alvitagl/solex/ Solex 10] Aldo Vitaglianok idatzia)</ref>
| arg_peri = {{val|72.2921|u=°}}
| asc_node = {{val|80.3276|u=°}}
| mean_anomaly = {{val|10.557|u=°}}
| avg_speed = {{val|17.882|u=km/s}}
| p_orbit_ref =<ref name="Ceres-POE">{{Erreferentzia|izenburua=AstDyS|hizkuntza=en|url=http://hamilton.dm.unipi.it/astdys/index.php?pc=1.1.6&n=1|sartze-data=2017-02-20}}</ref>
| p_semimajor = {{val|2.7670962}}
| p_eccentricity = {{val|0.1161977}}
| p_inclination = {{val|9.6474122|u=°}}
| p_mean_motion = 78.193318
| perihelion_rate = {{val|54.070272}}
| node_rate = {{val|-59.170034}}
| satellites = Ez
| allsatellites=yes
| physical_characteristics = yes
| mean_radius = {{val|476.2|1.7|u=km}}
| equatorial_radius = {{val|487.3|1.8|u=km}}<ref name="Thomas2005" />
| equatorial_diameter = {{val|975.6|1.8|u=km}}<ref name="Thomas2005" />
| polar_radius = {{val|454.7|1.6|u=km}}<ref name="Thomas2005" />
| surface_area = {{val|2850000|u=km2}}
| mass=(9.43±0.07)×10<sup>20</sup>kg<ref name="Carry2007">{{Erreferentzia|izena=B.|abizena=Carry|izenburua=Near-infrared mapping and physical properties  of the dwarf-planet Ceres|orrialdeak=235–244|hizkuntza=en|abizena2=Dumas|abizena3=Fulchignoni|abizena4=Merline|abizena5=Berthier|abizena6=Hestroffer|abizena7=Fusco|abizena8=Tamblyn|izena2=C.|izena3=M.|izena4=W. J.|izena5=J.|izena6=D.|izena7=T.|izena8=P.|data=2008-01-01|url=http://www.aanda.org/10.1051/0004-6361:20078166|aldizkaria=Astronomy and Astrophysics|alea=1|zenbakia=478|issn=0004-6361|doi=10.1051/0004-6361:20078166|sartze-data=2017-02-20}}</ref> 9.47±??<ref name="NASA.ceres">{{Erreferentzia|izenburua=Ceres - By the Numbers {{!}} Planets - NASA Solar System Exploration|url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Dwa_Ceres&Display=Facts&System=Metric|sartze-data=2017-02-20}}</ref><br>
{{val|0.00015|u=Lur}}<br>0.0128 [[Ilargia|Ilargi]]
| density=2.077±0.036 g/cm<sup>3</sup><ref name="Thomas2005" /> 2.09±??<ref name="NASA.ceres" />
|surface_grav = 0.28 [[azelerazio|m/s<sup>2</sup>]]<ref name="NASA.ceres" /><br>0.029 [[g indar|''g'']]
| escape_velocity=	0.51&nbsp;km/s<ref name="fact2">Calculated based on the known parameters</ref>
| sidereal_day = 0.3781 d<br>9.074170±0.000002 h<ref name="Chamberlain2007">{{Erreferentzia|izena=Matthew A.|abizena=Chamberlain|izenburua=Ceres lightcurve analysis—Period determination|orrialdeak=451–456|abizena2=Sykes|abizena3=Esquerdo|izena2=Mark V.|izena3=Gilbert A.|data=2007-06|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S001910350700125X|aldizkaria=Icarus|alea=2|zenbakia=188|issn=0019-1035|doi=10.1016/j.icarus.2006.11.025|sartze-data=2018-10-28}}</ref>
| right_asc_north_pole = {{RA|19|24}} <br>291°<ref name="Thomas2005" />
| declination = 59°<ref name="Thomas2005" />
| axial_tilt = ≈ 3°<ref name="Thomas2005">{{Erreferentzia|izena=P. C.|abizena=Thomas|izenburua=Differentiation of the asteroid Ceres as revealed by its shape|orrialdeak=224–226|abizena2=Parker|abizena3=McFadden|abizena4=Russell|abizena5=Stern|abizena6=Sykes|abizena7=Young|izena2=J. Wm.|izena3=L. A.|izena4=C. T.|izena5=S. A.|izena6=M. V.|izena7=E. F.|url=http://www.nature.com/doifinder/10.1038/nature03938|aldizkaria=Nature|alea=7056|zenbakia=437|doi=10.1038/nature03938}}</ref>
| albedo= 0.090 ± 0.0033 (geom.)<ref name="Li2006">{{Erreferentzia|izena=Jian-Yang|abizena=Li|izenburua=Photometric analysis of 1 Ceres and surface mapping from HST observations|orrialdeak=143–160|abizena2=McFadden|abizena3=Parker|abizena4=Young|abizena5=Stern|abizena6=Thomas|abizena7=Russell|abizena8=Sykes|izena2=Lucy A.|izena3=Joel Wm.|izena4=Eliot F.|izena5=S. Alan|izena6=Peter C.|izena7=Christopher T.|izena8=Mark V.|data=2006-05-01|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0019103506000054|aldizkaria=Icarus|alea=1|zenbakia=182|doi=10.1016/j.icarus.2005.12.012|sartze-data=2017-02-20}}</ref>
| temperatures = yes
| temp_name1 = [[Kelvin (unitatea)|Kelvin]]
| min_temp_1 = ?
| mean_temp_1 = ≈ 168&nbsp;K<ref>{{Erreferentzia|izena=Angelo, Joseph|abizena=A.|izenburua=Encyclopedia of space and astronomy|argitaletxea=Facts on File|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/57366514|isbn=9780816053308|pmc=57366514|sartze-data=2018-10-28}}</ref>
| max_temp_1 = 235&nbsp;K<ref name="Saint-Pe1993">{{erreferentzia|abizena1=Saint-Pé |izena1=O. |egilea2=Combes, N.; Rigaut F. |izenburua=Ceres surface properties by high-resolution imaging from Earth |urtea=1993 |zenbakia=105 |alea=2 |orrialdeak=271–281 |aldizkaria=Icarus |doi=10.1006/icar.1993.1125 |bibcode=1993Icar..105..271S }}</ref>
| spectral_type=C motako asteroidea<ref name="Rivkin2006">{{Erreferentzia|izena=A. S.|abizena=Rivkin|izenburua=The surface composition of Ceres: Discovery of carbonates and iron-rich clays|orrialdeak=563–567|abizena2=Volquardsen|abizena3=Clark|izena2=E. L.|izena3=B. E.|data=2006-12-01|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0019103506003101|aldizkaria=Icarus|alea=2|zenbakia=185|doi=10.1016/j.icarus.2006.08.022|sartze-data=2017-02-20}}</ref>
| magnitude = 6.64<ref name="Pasachoff1983">{{erreferentzia|egilea=Menzel, Donald H.; and Pasachoff, Jay M. |urtea=1983 |izenburua=A Field Guide to the Stars and Planets |edizioa=2nd |argitaletxea=Houghton Mifflin |lekua=Boston, MA |isbn=978-0-395-34835-2 |orrialdea=391 }}</ref> - 9.34
| abs_magnitude =3.36 ± 0.02<ref name="Li2006" />
| angular_size = 0.854″ <!-- Horizons 1636-Feb-11 --> - 0.339″
}}
'''Zeres'''<ref>{{erreferentzia|izena=173. araua|argitaletxea=Euskaltzaindia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0173.pdf}}</ref> edo '''1 Zeres''' (nazioartean, '''1 Ceres'''; [[Ikur astronomiko|ikurra]]: [[Fitxategi:Ceres symbol (bold).svg|16px|⚳]])<ref>{{cite web |url= https://www.jpl.nasa.gov/infographics/what-is-a-dwarf-planet |author= JPL/NASA |date= 2015-04-22  |website= Jet Propulsion Laboratory |title= What is a Dwarf Planet? |access-date= 2022-01-19}}</ref> [[asteroide gerrikoa]]n kokatuta dagoen [[planeta nano]] bat da. Asteroide gerrikoko objekturik handiena da, [[Marte]] eta [[Jupiter]]ren orbiten artean, baina Martetik gertuago. Bere diametroa 945 kilometrokoa da, [[Neptuno]]en orbitaren barruan dagoen planeta ez den objekturik handiena. [[Eguzki-sistema]]n ezagutzen den 33. objekturik handiena da, eta Neptunoren orbitaren barruan dagoen planeta nano bakarra<ref group="oh">Teknikoki Pluton Neptunoren orbitaren barruan egoten da batzuetan, bere eszentrikotasuna oso handia delako. Hala gertatzen denean, Pluton handiagoa da Zeres baino. Pluton Neptunoren orbitaren barruan izan zen 1979tik 1999ra, eta berriro egongo da 2227tik 2247ra bitarte.</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=A visit to the asteroid belt|hizkuntza=en|data=2015-02-20|url=http://www.thepeterboroughexaminer.com/2015/02/20/a-visit-to-the-asteroid-belt|aldizkaria=ThePeterboroughExaminer.com|sartze-data=2018-10-22}}</ref>.

Zeres [[arroka]] eta [[izotz]]ez osatua dago, eta estimazioen arabera asteroide gerriko osoaren [[masa]]ren herena bertan dago<ref>{{Erreferentzia|izenburua=What is the Asteroid Belt? - Universe Today|hizkuntza=en-US|data=2015-08-23|url=http://www.universetoday.com/32856/asteroid-belt/|aldizkaria=Universe Today|sartze-data=2018-10-22}}</ref>. Zeres da asteroide gerrikoan [[grabitazio]]aren eraginez biribildua den objektu bakarra, nahiz eta ikerketa gehiago beharko den [[4 Vesta]] ere hala ote den jakiteko. Lurretik ikusita, Zeresek 6,7 eta 9,3 arteko [[itxurazko magnitude]]a du<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dwarf Planet 1 Ceres Information|url=https://theskylive.com/ceres-info|aldizkaria=theskylive.com|sartze-data=2018-10-22}}</ref>. Momenturik distiratsuenak oposizioan daudenean ematen dira, 15 edo 16 hilabetean behin; distiratsuen dagoenean ere, oso ahula da begi hutsez ikusteko, ez bada oso zeru ilunetan. Zeresen barnealdean izotzezko mantu bat eta [[ur]] [[likido]]zko barne-ozeano bat egon daitekeela ematen du<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Thomas B.|abizena=McCord|izenburua=Ceres: Evolution and current state|hizkuntza=en|data=2005|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2005JGRE..110.5009M|aldizkaria=Journal of Geophysical Research|alea=E5|zenbakia=110|issn=0148-0227|doi=10.1029/2004JE002244|sartze-data=2018-10-22}}</ref><ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=O'Brien, D.|abizena=P.|izenburua=The Potential for Volcanism on Ceres Due to Crustal Thickening and Pressurization of a Subsurface Ocean|hizkuntza=en|abizena2=J.|abizena3=C.|abizena4=V.|abizena5=M.|abizena6=S.|abizena7=T.|abizena8=A.|izena2=Travis, B.|izena3=Feldman, W.|izena4=Sykes, M.|izena5=Schenk, P.|izena6=Marchi,|izena7=Russell, C.|izena8=Raymond, C.|data=2015-3|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2015LPI....46.2831O|zenbakia=46|sartze-data=2018-10-22}}</ref>. Gainazala izotza eta [[mineral hidratatu]]z osatua dago, [[karbonato]] eta [[igeltsu]]a bezala. 2014an [[ur lurrun]]a aurkitu zen Zeresen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Water Detected on Dwarf Planet Ceres {{!}} Science Mission Directorate|hizkuntza=en|url=https://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2014/22jan_ceres/|aldizkaria=science.nasa.gov|sartze-data=2018-10-22}}</ref>, lehen aldia [[kometa]] batean espero den efektua tamaina honetako gorputz batean ikusten zela. 

[[1801]]eko [[ekainaren 1]]ean, [[Giuseppe Piazzi]] matematikari eta astronomoak aurkitu zuen, eta izen hori jarri zion, erromatar [[mitologia]]ko [[Zeres (mitologia)|Zeres jainkosarengatik]] (lurraren eta nekazaritzaren jainkosa). Asteroide gerrikotik aurkitu zen lehen objektua izan zen, eta ez da handiagorik aurkitu.

[[2015]]eko [[martxoaren 6]]tik aurrera [[NASA]]ren ''[[Dawn]]'' espazio-ontzia asteroidearen inguruan orbitan dago<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NASA Spacecraft Becomes First to Orbit a Dwarf Planet|url=http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=4503|aldizkaria=NASA/JPL|sartze-data=2018-10-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Luis|abizena=Espinoza|izenburua=Dawn Spacecraft Begins Approach to Dwarf Planet Ceres|hizkuntza=en|data=2015-02-12|url=http://www.nasa.gov/jpl/dawn/dawn-spacecraft-begins-approach-to-dwarf-planet-ceres/|aldizkaria=NASA|sartze-data=2018-10-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dawn Journal: Ceres Orbit Insertion!|hizkuntza=en|url=http://www.planetary.org/blogs/guest-blogs/marc-rayman/20150306-dawn-journal-ceres-orbit-insertion.html|aldizkaria=www.planetary.org|sartze-data=2018-10-22}}</ref>. Erresoluzio handiko irudiak lortu dira, [[krater]]ez beteriko gainazal bat erakutsiz. Zunda honek hainbat ezaugarri ikusi ditu, tartean [[Everest]]en altueraren erdia duen eta izotza jaurtitzen duen [[sumendi]] bat ([[kriosumendi]] bat)<ref>{{Erreferentzia|izena=ALI SUNDERMIER, Business|abizena=Insider|izenburua=NASA Just Found an Ice Volcano on Ceres That's Half The Size of Everest|hizkuntza=en-gb|url=http://www.sciencealert.com/nasa-just-found-an-ice-volcano-on-ceres-that-s-half-the-size-of-everest|aldizkaria=ScienceAlert|sartze-data=2018-10-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=O.|abizena=Ruesch|izenburua=Cryovolcanism on Ceres|orrialdeak=aaf4286|hizkuntza=en|abizena2=Platz|abizena3=Schenk|abizena4=McFadden|abizena5=Castillo-Rogez|abizena6=Quick|abizena7=Byrne|abizena8=Preusker|abizena9=O’Brien|izena2=T.|izena3=P.|izena4=L. A.|izena5=J. C.|izena6=L. C.|izena7=S.|izena8=F.|izena9=D. P.|data=2016-09-02|url=http://science.sciencemag.org/content/353/6303/aaf4286|aldizkaria=Science|alea=6303|zenbakia=353|issn=0036-8075|pmid=27701087|doi=10.1126/science.aaf4286|sartze-data=2018-10-22}}</ref>. Hainbat mineral aurkitu dira bere gainazalean, tartean [[magnesio sulfato]]a, [[amoniako]] asko duten [[igeltsu]]ak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=New Clues to Ceres' Bright Spots and Origins|url=http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=4785|aldizkaria=NASA/JPL|sartze-data=2018-10-22}}</ref> eta jarduera [[hidrotermalismo|hidrotermalez]] sortutako [[sodio karbonato]]a<ref>{{Erreferentzia|izena=Tony|abizena=Greicius|izenburua=Recent Hydrothermal Activity May Explain Ceres' Brightest Area|hizkuntza=en|data=2016-06-28|url=http://www.nasa.gov/feature/jpl/recent-hydrothermal-activity-may-explain-ceres-brightest-area|aldizkaria=NASA|sartze-data=2018-10-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=M. C.|abizena=De Sanctis|izenburua=Bright carbonate deposits as evidence of aqueous alteration on (1) Ceres|orrialdeak=54–57|hizkuntza=En|abizena2=Raponi|abizena3=Ammannito|abizena4=Ciarniello|abizena5=Toplis|abizena6=McSween|abizena7=Castillo-Rogez|abizena8=Ehlmann|abizena9=Carrozzo|izena2=A.|izena3=E.|izena4=M.|izena5=M. J.|izena6=H. Y.|izena7=J. C.|izena8=B. L.|izena9=F. G.|data=2016-06-29|url=https://doi.org/10.1038/nature18290|aldizkaria=Nature|alea=7614|zenbakia=536|issn=0028-0836|doi=10.1038/nature18290|sartze-data=2018-10-22}}</ref>. 2017ko otsailean [[NASA]]k [[materia organiko]]a aurkitu zuela adierazi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Tony|abizena=Greicius|izenburua=Dawn Discovers Evidence for Organic Material on Ceres|hizkuntza=en|data=2017-02-16|url=https://www.nasa.gov/feature/jpl/dawn-discovers-evidence-for-organic-material-on-ceres|aldizkaria=NASA|sartze-data=2017-02-20}}</ref>

== Historia ==
=== Aurkikuntza ===
[[Fitxategi:Cerere_Ferdinandea.gif|thumb|ezkerrera|Piazziren ''Della scoperta del nuovo pianeta Cerere Ferdinandea'' liburuak Zeresen aurkikuntza aipatu zuen eta [[Fernando I.a Bi Sizilietakoa]]ri eskaini zion aurkikuntza.]]
[[1596]]an [[Johannes Kepler]]rek ''Mysterium Cosmographicum'' lanean idatzi zuen "Marte eta Jupiterren artean planeta bat jartzen dut". [[Tycho Brahe]]ren datuak aztertzerakoan, pentsatu zuen Marte eta Jupiterren arteko orbitan tarte handiegia zegoela planetarik ez egoteko<ref>{{Erreferentzia|izena=Christopher|abizena=Russell|izenburua=The Dawn Mission to Minor Planets 4 Vesta and 1 Ceres|argitaletxea=Springer Science & Business Media|hizkuntza=en|abizena2=Raymond|izena2=Carol|data=2012-07-27|url=https://books.google.com/books?id=9TMcWJwAyFkC&pg=PA5&lpg=PA5&dq=%22Between+Mars+and+Jupiter,+I+place+a+planet%22&source=bl&ots=vKMS1g9-7W&sig=hJ6N-O2vnFjbXiPijfN73oUjSXg&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj32NTmye_TAhUIMyYKHQbICMsQ6AEILTAC#v=onepage&q=%22Between%20Mars%20and%20Jupiter,%20I%20place%20a%20planet%22&f=false|isbn=9781461449027|sartze-data=2018-10-17}}</ref>. [[1766]]an [[Johann Daniel Titius]] [[Wittenberg]]ekoak [[Charles Bonnet]]en ''Contemplation de la Nature'' itzuli zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=When did the asteroids become minor planets? — Naval Oceanography Portal|data=2012-04-06|url=https://web.archive.org/web/20120406222551/http://www.usno.navy.mil/USNO/astronomical-applications/astronomical-information-center/minor-planets/|sartze-data=2018-10-17}}</ref>. Bertan, oin-ohar anonimo gisa, planeten kokapenaren inguruko patroi bat aipatu zuen. Gaur egun [[Titius-Boderen legea]] izena ematen zaion honek sekuentzia matematiko batean du oinarria: 0tik hasi eta ondoren 3 zenbakia jarrita eta bere bikoitzak hartu, 3, 6, 12, 24, 48... eta ondoren zenbaki bakoitzari 4 gehitu eta 10engatik zatituz gero, 0,4, 0,7, 1,0, 1,6, 2,8, 5,2, 10,0, 19,6, 38,8... sekuentzia eskuratuko dugu. Sekuentzia hau planeta ezagunen [[orbitaren erradio]]tik oso gertu dago [[unitate astronomiko]]etan, baina 24 zenbakian (2,8) ez dago planetarik, 1,6n [[Marte]] eta 5,2n [[Jupiter]] dagoen bitartean. Oin-ohar horretan Titiusek honakoa idatzi zuen: "Baina Jaun Arkitektoak espazio hori hutsik utzi al zuen? Ez da gutxiago ere."<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dawn: Background|data=2012-05-24|url=https://archive.today/20120524184638/http://www-ssc.igpp.ucla.edu/dawn/background.html|aldizkaria=archive.is|sartze-data=2018-10-17}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=OAPa INAF Osservatorio Astronomico – "Giuseppe Salvatore Vaiana"|hizkuntza=it-IT|url=http://www.astropa.unipa.it/HISTORY/hoskin.html|aldizkaria=www.astropa.unipa.it|sartze-data=2018-10-17}}</ref>. 

[[1768]]an [[Johann Elert Bode]]k sekuentzia horren aipamena egin zuen bere idazkietan, baina ez zuen Titius aipatu 1784ra arte, eta horregatik askotan "Boderen legea" gisa agertzen da idatzita. [[William Herschel]]ek [[Urano]] aurkitu zuenean 1781ean, planetaren orbitak ia zehaztasunez egiten zuen bat aurreikusitako zenbakiekin, eta beraz astronomo gehienek pentsatu zuten planetaren bat egon behar zela Marte eta Jupiterren artean.

[[1787]]an [[Franz Xaver von Zach]] astronomoak Titius-Bode legeak proposaturiko lekuan planeta bat bilatzeari ekin zion. Laster konturatu zen oso zaila izango zela pertsona bakar batek aurkitzea, eta horretarako [[astronomo]] talde bat deitzea pentsatu zuen. [[1800]]eko abenduan von Zachek 24 behatzaileen talde bat deitu zuen, [[zodiako]]a 24 zatitan banatu zuten eta bakoitzak 15ºko zeru-zatia izango zuen behatzeko. Talde honek bere buruari ''Zeruaren Polizia'' deitzen zion ({{lang-de|Himmels polizei}}). Bere kideen artean [[William Herschel]], [[Charles Messier]], [[Johann Elert Bode]], [[Barnaba Oriani]] eta [[Heinrich Olbers]] zeuden<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The European scientist : symposium on the era and work of Franz Xaver von Zach (1754-1832) : proceedings of the symposium held in Budapest on September 15-17, 2004|argitaletxea=H. Deutsch|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/60520515|edizioa=1st impr|isbn=3817117485|pmc=60520515|sartze-data=2018-10-17}}</ref>. ''Zeruaren poliziak'' [[Giuseppe Piazzi]] italiarrari gutuna bidali zion bere parte izatera gonbidatuz, baina gutuna iritsi aurretik [[1801]]eko [[urtarrilaren 1]]ean [[Palermoko Unibertsitatea|Palermoko Unibertsitateko]] astronomia-burua zen Pazzik objektu txiki bat ikusi zuen mugitzen zehazki aurretik pentsatutako lekuan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Cambridge concise history of astronomy|argitaletxea=Cambridge University Press|data=1999|url=https://www.worldcat.org/oclc/40882102|isbn=0521572916|pmc=40882102|sartze-data=2018-10-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ceres: Keeping Well-Guarded Secrets for 215 Years|url=http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=4824|aldizkaria=NASA/JPL|sartze-data=2018-10-23}}</ref>. Berez, [[Nicolas-Louis de Lacaille]]ren katalogoko 87. izarraren bila ari zen, baina ikusi zuen beste bat zegoela bere ondoan. Izar hori mugitzen zela behatu eta gero, [[kometa]] bat izango zela pentsatu zuen<ref name="Gauss">{{Erreferentzia|izena=Eric G.|abizena=Forbes|izenburua=Gauss and the Discovery of Ceres|orrialdeak=195–199|hizkuntza=en|data=1971-10|url=https://doi.org/10.1177/002182867100200305|aldizkaria=Journal for the History of Astronomy|alea=3|zenbakia=2|issn=0021-8286|doi=10.1177/002182867100200305|sartze-data=2018-10-23}}</ref>. 24 gau jarraian eman zituen Zeres behatzen, 1801eko otsailaren 11 iritsi eta gaixotasun baten ondorioz behaketa eten behar izan zuen arte. [[Urtarrilaren 24]]an dagoeneko iragarri zien aurkikuntza [[Barnaba Oriani]]ri eta Boderi<ref name="first">{{Erreferentzia|izena=Cunningham, Clifford J.,|abizena=1955-|izenburua=The first asteroid Ceres, 1801-2001|argitaletxea=Star Lab Press|data=2001|url=https://www.worldcat.org/oclc/491427040|isbn=0970816200|pmc=491427040|sartze-data=2018-10-23}}</ref>. Kometa bat zela esan zien, "baina bere mugimendu hain geldoa eta uniformea denez, uste dut kometa ez den beste gauza baten aurrean gaudela"<ref>{{erreferentzia|izenburua=Call the police! The story behind the discovery of the asteroids|aldizkaria=Astronomy Now|urtea=2007ko ekaina|orrialdeak=60–61}}</ref><ref group="oh">Hasiera batean planeta gisa izendatu zuen, eta denbora luzez hala sailkatu zen. Ondoren asteroideen taldean sartu zuten. 2006an, [[planetaren definizioa]] adostu zenean, [[planeta nano]] izaerara mugitu zuten.</ref>. Apirilean Oriani, Bode eta [[Jérôme Lalande]]ri bidali zizkion behaketa osoak eta 1801eko irailean argitaratu zuen ''Monatliche Correspondenz'' aldizkarian<ref name="first" />.

Hala ere, argitalpena egin zen unerako Zeresen posizioa aldatu zen jada, batez ere Lurraren mugimenduaren ondorioz, eta gertuegi zegoen Eguzkiaren distiratik beste astronomo batek Piazziren aurkikuntza ziurtatu ahal izateko. Urtearen amaieran, Zeres berriro ikus zitekeela kalkulatu zuten, baina denbora luzea pasa zen azken behaketatik, eta bere posizio zehatza zein zen jakitea gauza zaila zen. [[Carl Friedrich Gauss]]ek, 24 urte zituela, [[Gaussen metodoa|metodo oso zehatz]] bat sortu zuen [[orbitaren determinazioa]] emateko<ref name="Gauss" />. Aste gutxi batzuk lan egin ondoren, Zeresen posizioa zein zen kalkulatu eta von Zachi eman zizkion emaitzak. 1801eko [[abenduaren 31]]n von Zachek eta [[Heinrich W. M. Olbers]]ek Zeres berriro aurkitu zuten aurresandako posizioan<ref name="Gauss" />. 

Lehen behaketa hauetan ez ziren gai izan Zeresen tamaina zein zen ondo kalkulatzeko. Herschelek 1802an uste zuen 260 kilometro zituela, eta 1811an [[Johann Hieronymus Schröter]]ek 2.613 km<ref>{{Erreferentzia|izena=Hughes, D.|abizena=W.|izenburua=The Historical Unravelling of the Diameters of the First Four Asteroids|hizkuntza=en|data=1994-9|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1994QJRAS..35..331H|aldizkaria=Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society|zenbakia=35|issn=0035-8738|sartze-data=2018-10-23}}</ref>.

=== Izendapena ===
Piazzi, hasiera batean, ''Cerere Ferdinandea'' izena eman zion bere aurkikuntzari, [[Antzinako Erroma]]ko [[Zeres (mitologia)|uztaren jainkosa bezala]], [[Sizilia]]ko patroia ere bazena eta [[Fernando I.a Bi Sizilietakoa]]ren omenez<ref name="Gauss" />. "Ferdinandea", hala ere, ez zen egokia beste nazioentzat, eta laster utzi zen albora. Alemanian, tarte batez, [[Hera]] deitu zuten<ref>{{Erreferentzia|abizena=Foderà|izenburua=Giuseppe Piazzi and the Discovery of Ceres|hizkuntza=en|abizena2=G.|abizena3=A.|abizena4=P.|izena2=Serio,|izena3=Manara,|izena4=Sicoli,|data=2002|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2002aste.book...17F|aldizkaria=Asteroids III|sartze-data=2018-10-23}}</ref>. Grezian, gaur egun, [[Demeter]] deitzen zaio, Zeresen baliokidea dena. Hala ere, [[1108 Demeter]] izeneko asteroidea ere badago.

Zeresen [[sinbolo astronomiko]]a [[igitai]] bat da , {{angbr|⚳}} ([[Fitxategi:Ceres symbol.svg|18px|Zeresen igitaiaren sinboloa]])<ref>Unicode balioa U+26B3</ref>, [[Artizarra]]ren {{angbr|{{huge|♀|140%|valign=normal}}}} ikurraren antzekoa baina zirkulua hautsita. Badago ere {{angbr| [[Fitxategi:Ceres 'C' symbol.svg|8px|Cee aldaera]] }} ikurra, ''Ceres'' hitzaren hasierako 'C' hori dela eta, alderantzizko ikurra. Beranduago hauek aldatu ziren eta [[asteroide]]ak izendatzeko erabiltzen den ikurra baliatu zen, {{angbr|①}}<ref>{{Erreferentzia|izena=B. A.|abizena=Gould|izenburua=On the symbolic notation of the asteroids|orrialdeak=80|hizkuntza=en|data=1852-01|url=http://adsabs.harvard.edu/cgi-bin/bib_query?1852AJ......2...80G|aldizkaria=The Astronomical Journal|zenbakia=2|issn=0004-6256|doi=10.1086/100212|sartze-data=2018-10-23}}</ref>.

[[Zerio (elementua)|Zerioa]], [[lur-arraro]]etako bat, 1803an aurkitu zen eta Zeresen omenez jarri zioten izena<ref>{{Erreferentzia|izena=Mark Winter, University of Sheffield and WebElements|abizena=Ltd|izenburua=WebElements Periodic Table » Cerium » historical information|hizkuntza=en|url=http://www.webelements.com/cerium/history.html|aldizkaria=www.webelements.com|sartze-data=2018-10-26}}</ref><ref group="oh">1807an Klaprothek etimologikoki zuzenagoa zen "zererio"ra aldatu nahi izan zuen izena, baina ez zuen arrakastarik izan</ref>. Urte berean beste elementu bati jarri zitzaion ere izena Zeresen omenez, baina zerioa izendatu zenean aurkitzaileak [[2 Palas]]en izena hartu eta [[paladio]] deitu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Amalgamator Features - Year 2003|data=2006-02-07|url=https://web.archive.org/web/20060207121906/http://alchemy.chem.uwm.edu/amalgamator/features/feat2003/features.html|sartze-data=2018-10-26}}</ref>.

=== Sailkapena ===
[[Fitxategi:Moon_and_Asteroids_1_to_10.svg|thumb|Zeresen eta hurrengo 9 asteroideen tamaina Ilargiarekin alderatuta.]]
[[Fitxategi:Eros,_Vesta_and_Ceres_size_comparison.jpg|thumb|Zeres, Vesta eta [[433 Eros]]en tamaina erlatiboak.]]
Zeresen sailkapenarekin eztabaida handiak izan dira historian zehar, eta behin baino gehiagotan aldatu da. [[Johan Elert Bode]]k uste zuen Marte eta Jupiterren artean "falta zen planeta" zela, Eguzkitik 419 milioi kilometrora<ref name=":0" />. Zeresi, beraz, [[planeta]] baten ikurra eman zitzaion, eta astronomiako taula askotan agertu zen planeta gisa 2 Palas, 3 Juno eta 4 Vestarekin batera, mende erdiz<ref name=":0" /><ref name="Gauss" />.

Zeresen inguruan beste objektu batzuk aurkitu zirenean, laster ikusi zen ezin zirela planetak izan, baizik eta klase berri bateko argizagiak. 1802an [[2 Palas]] aurkitu zuen William Herschelek eta [[asteroide]] izena sortu zuen ("izar-itxurako") gorputz hauentzat; bere hitzetan "izar txikiak ematen du, oso zaila da eurengandik ezberdintzea, baita teleskopio on batekin ere"<ref>{{Erreferentzia|izena=William|abizena=Herschel|izenburua=VIII. Observations on the two lately discovered celestial bodies|orrialdeak=213–232|hizkuntza=en|data=1802-01-01|url=http://rstl.royalsocietypublishing.org/content/92/213|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London|zenbakia=92|issn=0261-0523|doi=10.1098/rstl.1802.0010|sartze-data=2018-10-27}}</ref>. Aurkitu zen mota honetako lehen gorputza izanda, Zeresi '''1 Zeres''' izendapena eman zitzaion gaur egungo planeta-txikien izendapenaren barruan. [[1860ko hamarkada]]n onarpen handia zuen Zeres eta planeta handien artean ezberdintasun bat zegoela esateak, nahiz eta ez egon "planeta" kontzeptuari buruzko definizio zehatzik oraindik.

2006an [[Pluton (planeta nanoa)|Plutonen]] inguruko eztabaidaren ondorioz, Zeres berriro ere planeta gisa izendatzeko proposamena egon zen. [[Nazioarteko Elkarte Astronomikoa]]ren aurrean aurkeztutako proposamen batek planeta honela definitzen zuen: "objektu zelestial bat (a) nahikoa masa duena bere grabitate propioaren eraginez gorputz zurrun bat eratu duena oreka hidrostatikoaren forman (ia biribila) eta (b) izar baten orbitan dagoena eta ez dena ez izar bat ez beste planeta baten satelitea"<ref>{{Erreferentzia|izenburua=WebCite query result|hizkuntza=en|url=https://www.webcitation.org/62D6DNhLH?url=http://www.iau.org/iau0601.424.0.html|aldizkaria=www.webcitation.org|sartze-data=2018-10-27}}</ref>. Definizio honek, hala ere, ez zuen aurrera egin. Egin izan balu Zeres bosgarren planeta izango litzateke. Horren ordez, 2006ko abuztuaren 24an beste definizio bat egin zen: [[planeta]] bat [[izar]] baten edo hildako izar baten inguruan [[orbita]] egiten duen [[objektu astronomiko]] bat da, bere [[grabitazio]] indarrak [[oreka hidrostatiko|biribildua]] izateko masa nahikoa duena, ez dena [[fusio termonuklear]]ra egiteko bezain handia eta bere inguruko orbita [[planetesimal]]ez garbitu duena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=International Astronomical Union {{!}} IAU|url=http://www.iau.org/news/pressreleases/detail/iau0603/|sartze-data=2017-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hau da planeta bat  - Zientzia.eus|url=http://zientzia.eus/artikuluak/hau-da-planeta-bat/|sartze-data=2017-12-14}}</ref> Definizio honen ondorioz Zeres ez da planeta bat, ez duelako bere orbita dominatzen, beste milaka asteroiderekin batera egiten duelako [[asteroide gerrikoa]]ren baitan, eta gerriko osoaren masaren herena baino ez delako. Egoera horretan zeuden planeta eta objektuei [[planeta nano]] izendapena eman zitzaien, Zeres barne.

Zeres asteroide gerrikoko objekturik handiena da. Askotan pentsatzen da Zeres planeta nano gisa ''ber''sailkatu dela, eta beraz ezin dela asteroidetzat hartu. Adibidez, space.com webguneak hala dio: "Palas, asteroiderik handiena, eta Zeres, lehen asteroidetzat hartzen zen planeta nanoa"<ref>{{Erreferentzia|izenburua=How to Spot Giant Asteroid Vesta in Night Sky This Week|url=http://www.space.com/12537-asteroid-vesta-skywatching-tips.html|aldizkaria=Space.com|sartze-data=2018-10-28}}</ref>; Nazioarteko Astronomia Elkarteak (IAU) egindako albistea batean ere honela jasotzen du: "Zeres da (edo orain esan dezakegu ''zen'') asteroiderik handiena", nahiz eta ondoren aipatu Zeresen bidean "beste asteroide batzuk" igarotzen direla, Zeres asteroidetzat hartuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=WebCite query result|hizkuntza=en|url=https://www.webcitation.org/62D6FRw3H?url=http://www.iau.org/Q_A2.415.0.html|aldizkaria=www.webcitation.org|sartze-data=2018-10-28}}</ref>. [[Minor Planet Center]]rek defendatzen du Zeresek izaera duala izan dezakeela<ref>{{Erreferentzia|izenburua=MPEC 2006-R19 : EDITORIAL NOTICE|url=http://cfa-www.harvard.edu/mpec/K06/K06R19.html|aldizkaria=cfa-www.harvard.edu|sartze-data=2018-10-28}}</ref>. 2006ko IAUren erabakian Zeres planeta nano izendatu zen, baina ez zen esan ''ez zenik'' asteroidea. Azken finean, IAUk ez du "[[asteroide]]" kontzeptua definitu, eta 2006ra arte "planeta txiki" terminoa erabiltzen zuen; 2006tik aurrera "Eguzki-sistemako objektu txiki" erabiltzen du. [[NASA]]k Zeres asteroidetzat du<ref>{{Erreferentzia|izenburua=First 3D Images of Asteroid Vesta Captured by NASA Spacecraft‎|hizkuntza=en-US|url=http://www.ustream.tv/recorded/16375687/highlight/191666|sartze-data=2018-10-28}}</ref> eta testu-liburu askotan ere horrela jasotzen da<ref>{{Erreferentzia|izena=De Pater, Imke,|abizena=1952-|izenburua=Planetary sciences|argitaletxea=Cambridge University Press|data=2010|url=https://www.worldcat.org/oclc/437299197|edizioa=2nd ed|isbn=9780521853712|pmc=437299197|sartze-data=2018-10-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Small bodies in planetary systems|argitaletxea=Springer|data=2009|url=https://www.worldcat.org/oclc/318545489|isbn=9783540769354|pmc=318545489|sartze-data=2018-10-28}}</ref>.

== Orbita ==
[[Fitxategi:Ceres Orbit.svg|thumb|Zeresen orbita]]
[[Fitxategi:Animation of Dawn trajectory.gif|thumb|eskuinera|''Dawn'' zundaren ibilbidea 2007ko irailaren 27tik 2019ko urriaren 5era arte]]
Zeresek Marte eta Jupiterren artean orbitatzen du Eguzkia, asteroide gerrikoaren barruan, Lurreko 4,6 urteko periodoarekin.<ref name="jpl_sbdb" /> Orbitaren makurdura erlatiboki handia da (''i'' = 10.6°; alderatu Merkurioren 7° edo Plutonen 17° makurdurekin) eta moderatuki [[eszentrikotasun|eszentrikoa]] (''e'' = 0.08; alderatu Marteren 0.09 eszentrikotasunarekin).<ref name="jpl_sbdb" />

Eskumako diagraman ikus daiteke Zeresen orbitan (urdinez) eta hainbat planetena (zuri eta grisa). Ekliptikaren azpian ematen diren orbitaren zatiak kolore ilunez agertzen dira, eta ''gehi'' ikur laranjak Eguzkiaren kokapena adierazten du. Goiko ezkerreko diagraman ikus daiteke Zeresek zein posizio duen Marte eta Jupiterren artean. Goiko eskumakoan Zeres eta Marteren [[perihelio]] eta [[afelio]]aren kokapena adierazten du. Diagrama honetan, baina ez da beti horrela, Marteren perihelioa Zeres eta Palas edo [[10 Higea]]ren perihelioaren kontrako aldean agertzen da. Beheko diagraman ikus daiteke Zeresek duen makurdura orbitala Marte eta Jupiterrekin alderatuta.

Lehen pentsatzen zen Zeres [[asteroide familia]] bateko kidea zela. Familia horretako asteroideek propietate orbital antzekoak dituzte, eta horrek jatorri bera izan zezaketela adieraziko luke. Zeresek, hala ere, orbita antzekoa duten beste asteroideen [[espektroskopia|ezaugarri espektral]] ezberdinak ditu, eta horregatik familiari [[Gefion familia]] izena ematen zaio, aurkitutako bigarren kidearen omenez, [[1272 Gefion]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Cellino,|abizena=A.|izenburua=Spectroscopic Properties of Asteroid Families|hizkuntza=en|abizena2=J.|abizena3=A.|abizena4=D.|izena2=Bus, S.|izena3=Doressoundiram,|izena4=Lazzaro,|data=2002-3|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2002aste.book..633C|aldizkaria=Asteroids III|sartze-data=2018-10-28}}</ref>. Zeresek Gefion familiaren orbita bera du, baina ez jatorri bera<ref>{{Erreferentzia|izena=Kelley, M.|abizena=S.|izenburua=A Genetic Study of the Ceres (Williams #67) Asteroid Family|hizkuntza=en|abizena2=J.|izena2=Gaffey, M.|data=1996-9|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1996DPS....28.1009K|zenbakia=28|sartze-data=2018-10-28}}</ref>.

<center>
{| class=wikitable style="text-align:center"
|+ Zeresen epe luzeko elementu orbital propioak uneko elementu orbitalekin alderatuta:
!Elementu<br>mota !![[Ardatzerdi handi|a]]<br>([[Unitate astronomiko|UAtan]])  !![[Eszentrikotasun|e]] !![[Makurdura orbital|i]] !![[Periodo orbital|Periodoa]]<br>(egunetan)
|-
|[[Elementu orbital propio|Propio]]<ref name="Ceres-POE" /> ||2,7671 ||0,116198 ||9,647435 ||1.681,60
|-
|[[Elementu oskulante|Oskulante]]<ref name="jpl_sbdb" /><br>([[Epoka (astronomia)|Epoka]] 2010eko uztailaren 23a ) ||2,7653 ||0,079138 ||10,586821 ||1.679,66
|-
|Diferentzia ||0,0018 ||0,03706 ||0,939386 ||1,94
|}</center>

=== Erresonantziak ===
Zeresek 1:1 erresonantzia ia perfektua du [[2 Palas]] asteroidearekin, euren periodo orbitalen arteko aldea %0,2 da<ref>{{Erreferentzia|izena=Andjelka B.|abizena=Kovačević|izenburua=Determination of the mass of Ceres based on the most gravitationally efficient close encounters|orrialdeak=2725–2736|hizkuntza=en|data=2011-12-05|url=https://doi.org/10.1111/j.1365-2966.2011.19919.x|aldizkaria=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|alea=3|zenbakia=419|issn=0035-8711|doi=10.1111/j.1365-2966.2011.19919.x|sartze-data=2018-10-28}}</ref>. Hala ere, ez da oso posiblea bien artean benetako erresonantzia bat egotea; masa erlatiboki txikiak dituzte, eta euren artean distantzia handiegia dago<ref>{{Erreferentzia|izena=Christou, A.|abizena=A.|izenburua=Co-orbital objects in the main asteroid belt|hizkuntza=en|data=2000-4|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2000A&A...356L..71C|aldizkaria=Astronomy and Astrophysics|zenbakia=356|issn=0004-6361|sartze-data=2018-10-28}}</ref>. Hala ere, Zeresek baditu beste asteroide batuk 1:1 erresonantzia orbitalean, denbora batez [[troiar asteroide]]ak direnak. Erresonantzia horiek 2 milioi urte baino gehiago manten daitezke. Gaur egun horrelako 50 objektu aurkitu dira<ref>{{Erreferentzia|izena=Apostolos A.|abizena=Christou|izenburua=A population of Main Belt Asteroids co-orbiting with Ceres and Vesta|orrialdeak=27–42|abizena2=Wiegert|izena2=Paul|data=2012-01|url=https://doi.org/10.1016/j.icarus.2011.10.016|aldizkaria=Icarus|alea=1|zenbakia=217|issn=0019-1035|doi=10.1016/j.icarus.2011.10.016|sartze-data=2018-10-28}}</ref>. 

=== Planeten trantsituak Zerestik ikusita ===
Merkuriok, Artizarrak, Lurrak eta Martek Eguzkiaren aurreko [[trantsitu]]ak egin ditzakete Zerestik ikusita. Ohikoena Merkuriorena da, urte gutxian behin gertatzen dena; azkenak 2006 eta 2010ean. Artizarraren azken trantsitua 1953an gertatu zen, eta hurrengoa 2051ean izango da. Lurrarena azkena 1814an eta hurrengoa 2081ean; Marterenak, azkenik, 767an eta 2684an dira<ref>{{Erreferentzia|izenburua=WebCite query result|hizkuntza=en|url=https://www.webcitation.org/5gOzK38bc?url=http://chemistry.unina.it/~alvitagl/solex/|aldizkaria=www.webcitation.org|sartze-data=2018-10-28}}</ref>.

== Errotazioa eta makurdura axiala ==
Zeresen errotazio periodoa 9 ordu eta 4 minutukoa da. [[Makurdura axial]]a 4ºkoa da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=WebCite query result|hizkuntza=en|url=https://www.webcitation.org/5msUtb6sU?url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/asteroidfact.html|aldizkaria=www.webcitation.org|sartze-data=2018-10-28}}</ref>. Hau nahiko itxia denez, poloetan dauden kraterretako batzuetan Eguzkiaren argiak ez du inoiz jotzen, eta bertan ur-izotza metatu daiteke denborarekin, [[Ilargia]]n eta Merkurion gertatzen den bezala. Gainazaletik galtzen diren ur-molekulen %0,14 horrelako kraterretan geratuko direla uste da<ref>{{Erreferentzia|izena=Norbert|abizena=Schorghofer|izenburua=The permanently shadowed regions of dwarf planet Ceres|orrialdeak=6783–6789|hizkuntza=en|abizena2=Mazarico|abizena3=Platz|abizena4=Preusker|abizena5=Schröder|abizena6=Raymond|abizena7=Russell|izena2=Erwan|izena3=Thomas|izena4=Frank|izena5=Stefan E.|izena6=Carol A.|izena7=Christopher T.|data=2016-07-06|url=https://doi.org/10.1002/2016GL069368|aldizkaria=Geophysical Research Letters|alea=13|zenbakia=43|issn=0094-8276|doi=10.1002/2016gl069368|sartze-data=2018-10-28}}</ref>.

== Geologia ==
Zeresen masa <math>9,39\times10^{20}</math> [[kilogramo|kg]] da, ''Dawn'' misioaren neurketan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dawn Blog|data=2015-05-30|url=https://web.archive.org/web/20150530075157/http://dawnblog.jpl.nasa.gov/2015/05/28/dawn-journal-may-28-2015/|sartze-data=2018-10-28}}</ref>. Masa honekin, Zeresek bakarrik asteroide gerriko osoan estimatzen den masaren herena luke (<math>3 \pm 0,2 \times 10^{21}</math>)<ref>{{Erreferentzia|izena=E. V.|abizena=Pitjeva|izenburua=High-Precision Ephemerides of Planets—EPM and Determination of Some Astronomical Constants|orrialdeak=176–186|hizkuntza=en|data=2005-05|url=https://doi.org/10.1007/s11208-005-0033-2|aldizkaria=Solar System Research|alea=3|zenbakia=39|issn=0038-0946|doi=10.1007/s11208-005-0033-2|sartze-data=2018-10-28}}</ref>, Ilargiaren masaren %4 inguru. Zeres nahiko masiboa da itxura ia esferikoa izateko, [[oreka hidrostatiko]]aren ondorioz<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=P. C.|abizena=Thomas|izenburua=Differentiation of the asteroid Ceres as revealed by its shape|orrialdeak=224–226|hizkuntza=En|abizena2=Parker|abizena3=McFadden|abizena4=Russell|abizena5=Stern|abizena6=Sykes|abizena7=Young|izena2=J. Wm.|izena3=L. A.|izena4=C. T.|izena5=S. A.|izena6=M. V.|izena7=E. F.|data=2005-09|url=https://doi.org/10.1038/nature03938|aldizkaria=Nature|alea=7056|zenbakia=437|issn=0028-0836|doi=10.1038/nature03938|sartze-data=2018-10-28}}</ref>. Eguzki-sistemako gorputzen artean, Zeres Vesta baino handiagoa eta [[Tetis (satelitea)|Tetis]] baino txikiagoa da. Bere azalera [[India]] edo [[Argentina]]ren antzekoa da, Euskal Herria baino 132 aldiz handiagoa. [[2018]]ko uztailean [[NASA]]k hainbat ezaugarri argitaratu zituen Lurrarekin alderatuta.

=== Barne egitura ===
[[Fitxategi:PIA22660-Ceres-DwarfPlanet-Inside-ArtistConcept-20180814.jpg|thumb|Zeresen barne egituraren errepresentazioa, 2018ko abuztuko datuetan oinarritua.]]
Zeresen esferikotasuna gorputz diferentziatu batena da, [[nukleo]] harritsu bat [[izotz]]ezko [[mantu]] batekin<ref name=":3" />. 100 kilometro inguruko mantua izango litzateke, Zeresen masaren %23-%28 artean eta bere bolumenaren %50<ref>{{Erreferentzia|izena=McKinnon, William|abizena=B.|izenburua=On The Possibility Of Large KBOs Being Injected Into The Outer Asteroid Belt|hizkuntza=en|data=2008-9|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2008DPS....40.3803M|zenbakia=40|sartze-data=2018-10-28}}</ref>, eta 200 milioi kilometro kubiko ur dituela kalkulatzen da. Hau Lurrean dagoen [[ur geza]] baino gehiago da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Largest Asteroid Might Contain More Fresh Water than Earth|url=http://space.com/scienceastronomy/050907_ceres_planet.html|aldizkaria=Space.com|sartze-data=2018-10-28}}</ref>. [[Keck teleskopioa]]k 2002an egin zuen behaketak eta modelatze ebolutiboan oinarritutako datuek emaitza bera ematen dute<ref name=":1" /><ref>{{Erreferentzia|izena=B.|abizena=Carry|izenburua=Near-infrared mapping and physical properties  of the dwarf-planet Ceres|orrialdeak=235–244|hizkuntza=en|abizena2=Dumas|abizena3=Fulchignoni|abizena4=Merline|abizena5=Berthier|abizena6=Hestroffer|abizena7=Fusco|abizena8=Tamblyn|izena2=C.|izena3=M.|izena4=W. J.|izena5=J.|izena6=D.|izena7=T.|izena8=P.|data=2007-12-04|url=https://doi.org/10.1051/0004-6361:20078166|aldizkaria=Astronomy & Astrophysics|alea=1|zenbakia=478|issn=0004-6361|doi=10.1051/0004-6361:20078166|sartze-data=2018-10-28}}</ref>. Gainera, bere sorreran Eguzkitik nahikoa urrun egongo litzateke izotza bildu ahal izateko, Zeresen barruan beratuz. Baliteke ere izotz geruzaren eta nukleoaren artean ur likidozko geruza bat egotea<ref name=":1" /><ref name=":2" />.

''[[Dawn]]'' zundak egindako forma eta grabitate neurketek konfirmatu zuten Zeresek [[oreka hidrostatiko]]a duela, diferentziazio partzialarekin<ref>{{Erreferentzia|izenburua=DPS 2015: First reconnaissance of Ceres by Dawn|hizkuntza=en|url=http://www.planetary.org/blogs/emily-lakdawalla/2015/dps15-1112-ceres.html|aldizkaria=www.planetary.org|sartze-data=2018-10-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dawn Mission {{!}} News {{!}} Detail|hizkuntza=en|url=http://dawn.jpl.nasa.gov/news/news-detail.html?id=6583|aldizkaria=dawn.jpl.nasa.gov|sartze-data=2018-10-28}}</ref> eta konpentsazio [[Isostasia|isostatikoarekin]]. Bere [[inertzia momentu]]a 0,37 da (Kalistok duen 0,36aren antzekoa). Bere nukleoaren dentsitatea eta kanpo geruzarenak 2,46–2,90  eta 1,68–1,95 g/cm<sup>3</sup> dira, eta kanpo geruzak 70-190 kilometro arteko lodiera izango luke. Kanpo geruzaren dentsitatea ur izotzarena baino handiagoa da, silikatoak eta gatzak nahastuta dituenaren seinale<ref>{{Erreferentzia|izena=R. S.|abizena=Park|izenburua=A partially differentiated interior for (1) Ceres deduced from its gravity field and shape|orrialdeak=515–517|hizkuntza=En|abizena2=Konopliv|abizena3=Bills|abizena4=Rambaux|abizena5=Castillo-Rogez|abizena6=Raymond|abizena7=Vaughan|abizena8=Ermakov|abizena9=Zuber|izena2=A. S.|izena3=B. G.|izena4=N.|izena5=J. C.|izena6=C. A.|izena7=A. T.|izena8=A. I.|izena9=M. T.|data=2016-08-03|url=https://doi.org/10.1038/nature18955|aldizkaria=Nature|alea=7621|zenbakia=537|issn=0028-0836|doi=10.1038/nature18955|sartze-data=2018-10-28}}</ref>. Zeres da ezagutzen dugun gorputzik txikiena oreka hidrostatikoan, Saturnoren [[Rea (satelitea)|Rea]] satelitearen masaren erdia eta 600 kilometro txikiagoa baita<ref>{{Erreferentzia|izena=P.C.|abizena=Thomas|izenburua=Sizes, shapes, and derived properties of the saturnian satellites after the Cassini nominal mission|orrialdeak=395–401|data=2010-07|url=https://doi.org/10.1016/j.icarus.2010.01.025|aldizkaria=Icarus|alea=1|zenbakia=208|issn=0019-1035|doi=10.1016/j.icarus.2010.01.025|sartze-data=2018-10-28}}</ref>. Zeresek [[Nukleo (geologia)|nukleo]] metaliko txikia izan lezake, bere frakzio harritsuaren diferentziazioz sortua<ref>{{Erreferentzia|izena=Wladimir|abizena=Neumann|izenburua=Modelling the internal structure of Ceres: Coupling of accretion with compaction by creep and implications for the water-rock differentiation|orrialdeak=A117|hizkuntza=en|abizena2=Breuer|abizena3=Spohn|izena2=Doris|izena3=Tilman|data=2015-12|url=https://doi.org/10.1051/0004-6361/201527083|aldizkaria=Astronomy & Astrophysics|zenbakia=584|issn=0004-6361|doi=10.1051/0004-6361/201527083|sartze-data=2018-10-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Gurpreet Kaur|abizena=Bhatia|izenburua=Thermal evolution of trans-Neptunian objects, icy satellites, and minor icy planets in the early solar system|orrialdeak=2470–2490|hizkuntza=en|abizena2=Sahijpal|izena2=Sandeep|data=2017-09-08|url=https://doi.org/10.1111/maps.12952|aldizkaria=Meteoritics & Planetary Science|alea=12|zenbakia=52|issn=1086-9379|doi=10.1111/maps.12952|sartze-data=2018-10-28}}</ref>.

=== Gainazala ===
Zeresen gainazalaren konposizioa [[C motako asteroide]]en oso antzekoa da. Badaude, ordea, desberdintasun batzuk. Zeresen espektro [[infragorri]]an dagoen ezaugarrietako bat [[material hidratatu]]ena da, erakusten duena barruan ur kopuru handia dagoela<ref name="Rivkin2006" />. Beste gainazaleko mineral batzuk burdinadun [[igeltsu]] [[mineral]]ak ([[kronstedtita]]) eta [[karbonato]]ak ([[dolomita]] eta [[siderita]] dira), ohiko mineralak direnak [[kondrita]] [[meteorito]]etan<ref name="Rivkin2006" />. Karbonato eta igeltsu mineralen espektroak ez dira aurkitzen, normalki, C-mota asteroideetan, eta horregatik Zeres, batzuetan, [[G motako asteroide]]en barruan sailkatu da<ref>{{Erreferentzia|izena=Joel Wm|abizena=Parker|izenburua=Analysis of the First Disk-resolved Images of Ceres from Ultraviolet Observations with the Hubble Space Telescope|orrialdeak=549|hizkuntza=en|abizena2=Stern|abizena3=Thomas|abizena4=Festou|abizena5=Merline|abizena6=Young|abizena7=Binzel|abizena8=Lebofsky|izena2=S. Alan|izena3=Peter C.|izena4=Michel C.|izena5=William J.|izena6=Eliot F.|izena7=Richard P.|izena8=Larry A.|data=2002|url=http://stacks.iop.org/1538-3881/123/i=1/a=549|aldizkaria=The Astronomical Journal|alea=1|zenbakia=123|issn=1538-3881|doi=10.1086/338093|sartze-data=2018-10-29}}</ref>.

== Oharrak ==
{{erreferentzia zerrenda|taldea=oh}}

== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|2}}

== Ikus, gainera ==
* [[Asteroide gerrikoa]]

== Kanpo estekak ==

{{Eguzki sistema aurkibidea}}
{{Bizia Eguzki-sisteman}}
{{autoritate kontrola}}

[[Kategoria:Planeta nanoak]]
[[Kategoria:Gerriko nagusiko asteroideak]]
[[Kategoria:Okultazio estelar bidez behatutako objektuak]]
[[Kategoria:Izendun gorputz txikiak]]