Probabilitateari buruzko glosarioa

Probabilitateari buruzko glosario honetan terminoek jakintza arloaren garapen-ordenari jarraitzen du.

• Zorizko saiakuntza: zoriagatik hainbat emaitza desberdin izan ditzakeen fenomenoa.
• Gertakizuna edo gertaera: zorizko saiakuntza baten ondoriozko emaitza bat.
• Lagin-espazioa: zorizko saiakuntza bateko gertakizun posible guztien multzoa.
• Probabilitatea: 0-1 bitatreko zenbaki bat, gertakizun baten ziurgabetasuna adierazten duena.
  • Gertaera ziurra: 1 probabilitatea duen gertakizuna.
  • Gertaera ezinezkoa: 0 probabilitatea duen gertakizuna.
• Aurkako gertakizunak edo gertakizun osagarriak: $A$ eta $\bar{A}$ izenda daitezke eta bata gertatzen ez denean bestea gertatzen dela adierazten du (adibidez, gizon eta emakume). Hau betetzen da: $P(\bar{A})=1-P(A)$.
• Bilketa: bi gertakizunetako bat edo biak gauzatzea adierazten duen eragiketa eta dagokion probabilitatea. $A\cup B$ adierazpenak A eta B gertakizunen bilketa adierazten du.
• Ebaketa: bi gertakizunak batera gertatzea adierazten duen eragiketa. $A\cap B$ adierazpenak A eta B gertakizunen ebaketa adierazten du.
• Bateragarritasuna eta bateraezintasuna: bi gertakizun edo gehiago bateragarriak dira batera gerta daitezkeenan; bestela bateraezinak dira. Gertakizun bateraezinen ebaketa hutsa da. Gertakizun bateraezinen bilketaren probabilitatea gertakizun horien probabilitateak gehituz kalkulatzen da: $P(A_1\cup A_2\cup \dots \cup A_n)=P(A_1)+P(A_2)+\dots +P(A_n)$
• Kenketa: gertakizun bat bai baina bestea ez gertatzea adierazten duen eragiketa. $A-B$ adierazpenak A ken B eragiketa, A gertatzea baina B ez, adierazten du.
• Inklusio-esklusio erregela: bereziki gertakizun bateragarrien bilketaren probabilitatea kalkulatzeko erabiltzen den formula.
• Baldintzapeko probabilitatea edo probabilitate baldintzatua: gertakizun bat gauzatu dela jakinda, beste gertakizun baten probabilitatea. $P(A/B)$ adierazpenak B baldintzapeko (B gertatu dela jakinda) Aren probabilitatea adierazten du.
• Biderketa-erregela: ebaketa baten probabilitatea kalkulatzeko erabiltzen den formula: $P(A_1\cap A_2)=P(A_1)P(A_2/A_1)$.
• Independentzia: bi gertakizun elkarrekiko independenteak dira bata gauzatzean bestearen probabilitatea aldatzen ez denean, hau da, batak besteari buruzko informazioarik gaineratzen ez duenean bestearen probabilitateari buruz.
• Bayesen teorema: hasierako probabilitate multzo bat beste gertakizun bat gauzatu dela jakinda aldatu edo egokitzea ahalbidetzen duen teorema.