Sakarosa

Txantiloi:Konposatu kimiko infotaula Sakarosa etxeko azukre arrunta da, glukosaz eta fruktosaz osatutako disakaridoa. Oso ugaria da landareetan, eta baita eztian ere. Azukre-kanaberatik eta erremolatxatik ateratzen da maila industrialean.

Izena

William Miller kimikari ingelesak "sucrose" izena eman zion 1857an. Horretarako frantseseko sucre (azukre) hitza eta monosakaridoen -osa atzizkia elkartu zituen. Ingelesez hau erabiltzen da. 1860 urtean Marcellin Berthelot kimikari frantsesak sakarosa izena eman zion. Raymond Lemieux-ek lehenengo aldiz sintetizatu zuen kimikoki, 1953 urtean.

Egitura

Sakarosaren formula enpirikoa $\mathrm{C}{\phantom{A}}_{12}\mathrm{H}{\phantom{A}}_{22}\mathrm{O}{\phantom{A}}_{11}$ da. Glukosaren eta fruktosaren karbono anomerikoen artean α(1→2) lotura O-glikosidikoa. Lotura hori osatzerakoan ura askatzen da eta oxigeno monokarboniliko batek zubi-lana egiten du bi molekulen artean. Honako hau da beraz sakarosaren izen sistematikoa:

α-D-glukopiranosil-(1→2)-β-D-fruktofuranosa

Lotura osatzeko karbono anomeriko biak erabiltzen direnez ez da hidroxilo talde askerik gelditzen eta beraz ahalmen erreduzitzailerik ez du. Zapore gozoa badu ordea, hori da bere ezaugarri nagusia.

Sakarosaren gramo bakoitzak 3'94 kilokaloria edo 17 kilojoule ematen ditu.

Metabolismoa

Urdailera iristen denean hidrolisi azidoak bere osagaietan banantzen du, glukosa eta fruktosa agertuz. Baina sakarosaren hidrolisi jarduera handiena duodenoko mikrobiloetan gertatzen da. Sakarasa eta isomaltasa entzimek burutzen dute hidrolisia. Lorturiko glukosa eta fruktosa odol hodietara pasatzen dira eta honek gorputz osoan barreiatzen ditu.

Garrantzia biologikoa

Fotosintesiaren tarteko konposatu bat da eta landare askotan fotintesiaren produktuak gainerako ataletara garraiatzeko erabiltzen da. Ernetutako hazietan bildutako gantz eta proteinak sakarosa bihurtzen dira haziko den landarearen energia iturri izateko.

Erabilerak

Gozagarri edo edulkoratzailerik erabiliena da mundu osoan, janariak gozatzeko. 2013. urtean 175 milioi tona azukre ekoiztu ziren mundu mailan.

Azukre honen gehiegizko kontsumoak loditasuna, diabetesa eta txantxarra eragiten du.

Azukre arruntaren osagai nagusia da sakarosa.

Erremolatxa.