Paratioi

Paratioia konposatu organikoa da C₁₀H₁₄NO₅PS formula duena organofosfatoen familiakoa. Intsektizida eta akarizida gisa baliatu izan da. Bizidunontzat oso toxikoa denez estatu gehienetan erabiltzea debekatuta edo erabilera oso mugatuta dago. Solido zuria da, nahiz eta komertzialki ustel usaineko likido marroi gisa saldu ohi den.

Sintesia

Paratioia azido dietil ditiofosforikoa kloratuz sintetizatzen da industrialki. Lehen urrats gisa dietitiofosforil kloruroa eratzen da.

$2(\mathrm{C}{\phantom{A}}_2\mathrm{H}{\phantom{A}}_5\mathrm{O}){\phantom{A}}_2\mathrm{P}(\mathrm{S})\mathrm{S}\mathrm{H}+3\mathrm{C}\mathrm{l}{\phantom{A}}_2⟶(\mathrm{C}{\phantom{A}}_2\mathrm{H}{\phantom{A}}_5\mathrm{O}){\phantom{A}}_2\mathrm{P}(\mathrm{S})\mathrm{C}\mathrm{l}+\mathrm{S}{\phantom{A}}_2\mathrm{C}\mathrm{l}{\phantom{A}}_2+2\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{l}$

Ondoren kloruroa sodio 4-nitrofenolatoz tratatzen da palatioia lortzeko.$(\mathrm{C}{\phantom{A}}_2\mathrm{H}{\phantom{A}}_5\mathrm{O}){\phantom{A}}_2\mathrm{P}(\mathrm{S})\mathrm{C}\mathrm{l}+\mathrm{N}\mathrm{a}\mathrm{O}\mathrm{C}{\phantom{A}}_6\mathrm{H}{\phantom{A}}_4\mathrm{N}\mathrm{O}{\phantom{A}}_2⟶(\mathrm{C}{\phantom{A}}_2\mathrm{H}{\phantom{A}}_5\mathrm{O}){\phantom{A}}_2\mathrm{P}(\mathrm{S})\mathrm{O}\mathrm{C}{\phantom{A}}_6\mathrm{H}{\phantom{A}}_4\mathrm{N}\mathrm{O}{\phantom{A}}_2+\mathrm{N}\mathrm{a}\mathrm{C}\mathrm{l}$

Toxikotasuna

Paratioia kolinesterasa inhibiltzailea da. Nerbio-sistemari eragin dio azetilkolinaesterasa inhibituz. Larruazalean edo mukosen zehar xurgatuz edo ahoratuz barneratzen da gorputzean. Xurgatutako paratioia oso azkar paraoxoira metabolizatzen da. Horrek buruko minak, konbultsioak, ikusmen-galerak, botagura, sabeleko minak, beherako larriak, dispneak, konorte-galera, birika-edemak eta arnasketa etetea eragin ditzake. Pozoitzea zenbait astez edo hilabetez luza daiteke. Atropina da antidotorik egokiena.

Paratioiak eta gainerako organofosfatoek pozoitze ugari eragiten dituzte laborarien artean mundu osoan.