Azido oleiko

Oliba olioaren %87a azido oleikoak osatzen du.

Azido oleikoa edo azido cis-9-oktadekanoikoa kate luzeko gantz-azido asegabe bat da, $\mathrm{C}{\phantom{A}}_{18}\mathrm{H}{\phantom{A}}_{34}\mathrm{O}{\phantom{A}}_2$ formula duena. Gizakien gantz ehunean dauden triglizeridoen osagai nagusia da, eta ehun guztiak kontutan hartruta bigarrena azido palmitoleikoaren ondoren.

Izena latinezko oleum ("olio") hitzetik datorkio.

Jatorria

Animalien eta landareen koipeetan dago. Hona hemen hainbat elikagairen gantzetan agertzen den azido oleikoaren portzentaia (batazbesteko baliotan).

Olioak	Azido oleikoa
Oliba olioa	% 87,1
Kartamo olioa	% 83,7
Kakahuete olioa	% 44,8
Palma olioa	% 37,1
Soja olioa	% 20,8
Ekilore olioa	% 20,2
Fruitu lehorrak	Azido oleikoa
Hurra	% 45,8
Pistatxoa	% 34,8
Arbendola	% 32,6
Intxaurra	% 10,8
Animalia jatorrikoak	Azido oleikoa
Bakailao gibeleko olioa	% 18,3
Edam gazta	% 5,3
Hegaluzea oliotan	% 3,6
Txahal haragia	% 2,1

Ezaugarriak

Hemezortzi karbono ditu eta bederatzigarrenean lotura bikoitza azaltzen du (18:1∆9). Molekula anfipatikoa da. Likido kolorgea da egoera puruan. 4 °C-an solidotzen da; dentsitatea 0,895 g/cm³ da, eta irakite-puntua 286 °C. Sukoia da. Airearekin oxidatu egiten da, eta horiaren eta gorriaren tarteko kolorea hartzen du. Uretan ez da disolbatzen; alkohol, eter eta disolbatzaile organikoetan disolbatzen da. Beste olio eta gantz-azidoetarako disolbatzaile ona da. Azido oleikoaren forma asea azido estearikoa da.

Garrantzia biologikoa

Onuragarria da odol-hodietarako, eta zirkulazio-aparatuko eta gibeleko gaitzetatik babesten du. Azido oleikoetan aberatsak diren dietek LDL ("Dentsitate baxuko lipoproteinak, "kolesterol txarra") kontzentrazioa jeisten dutela ikusi da. Bularreko minbiziaren arriskua ere jeisten du.

Erabilerak

Xaboiak ekoizteko lehengai gisa, ukenduak eta kosmetikoak egiteko, janarien gehigarri gisa eta sintesi organikoetarako erabiltzen da.

Botiken eszipiente gisa ere erabiltzen da.