Akrilamida
Akrilamida konposatu organikoa da, CH2=CH-CONH2 formula duena, amiden familiakoa. Azido akrilikoaren amida da. Solido zuri eta usainik gabekoa da. Uretan eta ohiko disolbatzaile organikoetan, azetonatan adibidez, disolbatzen da. Urtzean leher daiteke eta berotzean ke narritagarriak ematen ditu[1].Txantiloi:Konposatu kimiko infotaula
Poliakrilamida polimeroa sintetizatzeko monomero gisa usatzen da batez ere. Sintesi kimikoan erreaktibo gisa baliatzen da[2].
Sintesia
Akrilamida sintetizatzeko akrilonitriloa hidratatzen da katalizatzaile egoki baten presentzian. Katalizatzailea kobrearen moduko metala edo azido sulfurikoa bezalako azido sendoa izan daiteke[3].
Toxikotasuna
Akrilamida toxikoa eta narritagarria da, ahoz, arnastuz eta larruazalean zehar. Akrilamida kartzinogenoa da arratoi eta saguetan, baina gizakiengan hala denik ez dago frogatuta. Dena dela gizakiok akrilamida har dezakegu kuzinatutako jakien bidez[4][5].
-L-asparagine.png)
Elikagaien Segurtasuneko Europako Agintaritzak jakien akrilamidaren auziari buruz azterketa egin zuen 2015ean[6]. Hauek dira ondorio nagusiak:
- Zenbait elikagai 120 °C-tik gorako tenperaturan eta hezetasun txikian kuzinatzen direnean sortzen da akrilamida, batez ere asparagina eta azukre erreduzitzaileak dituzten elikagaietan.
- Akrilamida mailarik altuenak kafe solidoan eta kafea solidoaren ordezkoetan eta patata frijituetan ageri dira.
- Etxeko kuzinatze-ohiturek eragin nabarmena izan dezakete giza akrilamida dietetikoarekiko esposizioan.
- Ahotik hartu ondoren, akrilamida traktu gastrointestinaletik xurgatzen da eta organo guztietara banatzen da. akrilamida azkar metabolizatzen da, bereziki glizidamida sortuaz. Uste da glizidamidaren eraketa akrilamidaren kartzinogenikotasunaren bidea dela.
- Ondorio nagusi gisa: dietaren bidezko gizakion akrilamidarekiko egungo esposizio-maila ez da kezkatzeko modukoa.