Azido propanoiko

Azido propanoikoa edo propionikoa konposatu organikoa da, CH₃CH₂CO₂H formula duena, azido karboxilikoen familiakoa. Usain txarreko likidoa da, uretan disolbatzen dena. Bere gatz eta esterrei propionato edo propanoato esaten zaie.

Amida, ester, anhidrido eta halogenoekin deribatuak eratzen ditu.

Sintesia

Industriakl azido propanoikoa nagusiki etilenoaren hidrokarboxilazioz egiten da nikel karboniloa katalizatzaile moduan usatuz.

$\mathrm{C}\mathrm{H}{\phantom{A}}_2=\mathrm{C}\mathrm{H}{\phantom{A}}_2+\mathrm{C}\mathrm{O}+\mathrm{H}{\phantom{A}}_2\stackrel{\mathrm{N}\mathrm{i}(\mathrm{C}\mathrm{O}){\phantom{A}}_4}{\to }\mathrm{C}\mathrm{H}{\phantom{A}}_3\mathrm{C}\mathrm{H}{\phantom{A}}_2\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{O}\mathrm{H}$

Propanalaren oxidazioz ere lor daiteke kobalto- edo manganeso-gatzak katalizatzaile modan erabiliz.

$\mathrm{C}\mathrm{H}{\phantom{A}}_3\mathrm{C}\mathrm{H}{\phantom{A}}_2\mathrm{C}\mathrm{H}\mathrm{O}+\frac{1}{2}\mathrm{O}{\phantom{A}}_2\stackrel{\mathrm{M}\mathrm{n}(\mathrm{C}{\phantom{A}}_3\mathrm{H}{\phantom{A}}_5\mathrm{O}{\phantom{A}}_2)\mathrm{O}}{\to }\mathrm{C}\mathrm{H}{\phantom{A}}_3\mathrm{C}\mathrm{H}{\phantom{A}}_2\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{O}\mathrm{H}$

Azido propionikoa bioteknologikoki ere presta daiteke Propionibacterium generoko bakterioak usatuz.

Erabilera

Azido propanonikoak erabilera zabala du kontserbagarri gisa, lizuna eta hainbat bakterio haztea eragozten duelako. Animalien pentsuetan zein giza elikagaietan erabiltzen da. Pentsuetan azidoa zuzenean edo bere amonio-gatza baliatzen da da. Giza elikagaietan sodio edo kaltzio propionatoa usatzen dira. Europar Batasunak onartuta ditu azido propanoikoa eta bere gatzak elikagaien kontserbagarri gisa.

kontserbagarria	E zenbakia
Azido propanoikoa	E280
Sodio propanoatoa	E281
Kaltzio propoanoatoa	E282
Potasio propanoatoa	E283

Azido propionikoaren esterretako batzuk fruta-usaina dute eta aromatizatzaile moduan erabiltzen dira. Industria kimikoan nitxoko erabilera batzuk ere baditu.