Konposatu organoiodatu

Kimikan konposatu organoiodatuak dira karbono-iodo lotura kobalenteak dituzten konposatuak. Kimika organikoko erreakzioetan ohikoak dira baina naturan ez. Tiroxina eta triiodotironina hormonak diraa organoiodatu naturalen artean ezagunenak, izan ere guruin tiroideoak ezinbestekoa ditu egoki funtzionatzeko.

Metil ioduroa	Iobersola	Triiodotironina

Ezaugarri orokorrak

Karbono-iodo lotura da karborno-halogeno loturen artean ahulena. Loturaren sendotasuna halogenoen elektronegatibotasunarekin lotuta dago; beheranzko orden F > Cl > Br > I. Ordena horrek atomoaren erradioari ere segitzen dio. Haluroen artean ioduroak dira normalean talde ateratzaile egokienak.

Sintesia

Iodoz

Konposatu asegabeak iodo hutsa usatuz ioda daitezke.

RHC=CH₂ + I₂ → RHIC-CIH₂

Erreakzio hau iodo-indizea neurtzeko erabiltzen da zeinek adierazten duen koipe, gantz eta antzekoen asegabetasun-maila.

Ioduroz

Ioduro anioia nukleozale egokia da eta kloruroak, tosilatoak, bromuroak eta beste talde batzuk desplaza ditzake, Finkelsteinen erreakzioan adibidez.

$\mathrm{C}{\phantom{A}}_6\mathrm{H}{\phantom{A}}_5\mathrm{N}{\phantom{A}}_2^{+}+\mathrm{K}\mathrm{I}⟶,\mathrm{C}{\phantom{A}}_6\mathrm{H}{\phantom{A}}_5\mathrm{I}+\mathrm{K}{\phantom{A}}^{+}+\mathrm{N}{\phantom{A}}_2$

Alkoholak ioduro bihur daitezeke fosforo triioduroa baliatuz.

$\mathrm{P}\mathrm{I}{\phantom{A}}_3+3\mathrm{C}\mathrm{H}{\phantom{A}}_3\mathrm{O}\mathrm{H}⟶3\mathrm{C}\mathrm{H}{\phantom{A}}_3\mathrm{I}+\mathrm{H}{\phantom{A}}_3\mathrm{P}\mathrm{O}{\phantom{A}}_3$

Erabilera

Konposatu organoiodatuek ez dute erabilera zabalik industrian, nitxo-erabilera batzuk aparte. Laborategiko sintesi organikoan ohiko bitarteko produktuak dira karbono-iodo loturaren ahuldadea medio.

Metil ioduroa bitarteko produktu inportantea da azido azetikoaren eta anhidrido azetikoaren ekoizpen industrialean. Iobersola kontraste gisa usatzen da X izpiko erradiografietan. Eritrosina elikagaigintzan erabiltzen den koloratzailea da.