Zianogeno

Ziangenoa konposatu kimikoa da, N≡C‒C≡N, formula duena. Gas kolorgea da almendra usainekoa. Oso toxikoa da.

Zianogenoa espazioan aurkitu izan da, Titan satelitean eta hainbat kometatan esaterako.

Historia

Zianogenoa 1815ean sintetizatu zuen lehen aldiz Joseph Louis Gay-Lussac-ek, bere formula enpirikoa zehaztu eta izena eman zion. Gay-Lussac-ek "zianogeno" hitza sortu zuen grezierazko κυανός (kyanos, urdina) eta γενάω (gennao, sortu) hitzetatik, zianogenoa Carl Wilhelm Scheele suediar kimikariak isolatu zuelako lehen aldiz Prusiako urdina pigmentutik

Sintesia

Industrian zianogenoa hidrogeno zianuroa kloroz oxidatuz silizio dioxidoa katalizatzaile gisa usatuz.

Laborategian zianuroak lehengai gisa baliatuz sintetizatzen da.

$2\mathrm{H}\mathrm{g}(\mathrm{C}\mathrm{N}){\phantom{A}}_2⟶(\mathrm{C}\mathrm{N}){\phantom{A}}_2+\mathrm{H}\mathrm{g}{\phantom{A}}_2(\mathrm{C}\mathrm{N}){\phantom{A}}_2$

$2\mathrm{C}\mathrm{u}\mathrm{S}\mathrm{O}{\phantom{A}}_4+4\mathrm{K}\mathrm{C}\mathrm{N}⟶(\mathrm{C}\mathrm{N}){\phantom{A}}_2+2\mathrm{C}\mathrm{u}\mathrm{C}\mathrm{N}+2\mathrm{K}{\phantom{A}}_2\mathrm{S}\mathrm{O}{\phantom{A}}_4$

Erabilera

XIX. mendean zianogenoa erabilera oso handia izan zuen ongarri sintetikoak prestatzeko. Egun, sintesi kimiko askotan baliatzen da

Toxikotasuna

Zianogenoa oso gas toxikoa da: zianurotan metabolizatzen da eta hemoglobinaren eta, batez ere, zitokromo c oxidasaren, arnasketa oxigenatuaren entzimaren, lana inhibitzen du du.

Zianogenoa erabiltzeak begiak babestea eta arnasketa-ekipo autonomoa usatzea eskatzen du. Zianogenoa arnastuz gero arazo larriak agertzen dira, arnas-geldialdia eta heriotza barne.